του Γιώργου Τσάτσου

Σήμερα, πολλοί ασχολούνται πάλι με τη βιομηχανία/μεταποίηση και την επαναφορά της στην πρώτη γραμμή για το μέλλον. Επίσης, διερευνάται από επιστήμονες το τι συνέβη μετά τη δεκαετία του 1970 και μαράθηκε τόσο πολύ αυτός ο κλάδος. Με την ευκαιρία λοιπόν αυτής της συζήτησης, θεώρησα ότι οι σκέψεις αυτές που διατυπώνω θα μπορούσαν να βοηθήσουν όποιον θέλει να έχει μια εικόνα που να ενσωματώνει και την εμπειρία που έχω ζήσει προσωπικά. Η σκοπιμότητά μας σήμερα δεν είναι τόσο να αναλύσουμε γεγονότα και καταστάσεις του παρελθόντος, αλλά να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση για να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον.

Πρόσφατα, σε συζήτηση με έναν διακεκριμένο επιστήμονα που ερευνά τη σύγχρονη οικονομική ιστορία της Ελλάδος, μου επισημάνθηκε ότι είναι εξαιρετικά μικρός ο αριθμός των μεγάλων ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων, οι οποίες μεσουρανούσαν την περίοδο 1950-80, που έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα. Η συζήτηση αυτή προκάλεσε διάφορες σκέψεις στο θέμα αυτό, που είχαν σαν αποτέλεσμα να γραφεί το παρόν κείμενο.

Το κείμενο θέλει να τονίσει πόσο «κλειστή» ήταν τότε η ελληνική οικονομία και πόσο μεγάλος ήταν ο παρεμβατισμός του ελληνικού κράτους στον οικονομικό τομέα. Οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν την περίοδο εκείνη είχαν και πολλά αρνητικά αποτελέσματα και ήταν μία από τις αιτίες για την πρόωρη εξαφάνιση πολλών επιχειρήσεων ή επιχειρηματιών. Επίσης, βέβαια, η τότε επικρατούσα αντίληψη περί «μεικτής οικονομίας» οδήγησε στην κρατικοποίηση, άμεσα ή έμμεσα, μεγάλου αριθμού τραπεζών, επιχειρήσεων ή κλάδων, πράγμα που σήμερα θεωρείται ζημιογόνο και οικονομικό σφάλμα.

Σκοπός του παρόντος είναι να διατυπωθούν απόψεις για μερικούς από τους λόγους που δεν επέτρεψαν στους Έλληνες επιχειρηματίες να γιγαντωθούν και να γίνουν διεθνείς παίχτες. Δεύτερος λόγος του κειμένου αυτού είναι να υπενθυμίσει στους ανθρώπους που ζουν στην Ελλάδα, τη δεκαετία του 2020, μερικές από τις συνθήκες που επικράτησαν στη μεταπολεμική Ελλάδα του 1950-90, οι οποίες είναι τελείως διαφορετικές από τις σημερινές. Σε άλλο κόσμο έδρασαν οι βιομήχανοι του 1950-90 και σε τελείως άλλο κόσμο καλούνται να επιτύχουν οι σημερινοί επιχειρηματίες. Για την ιστορία, είναι χρήσιμο να περιγραφούν οι καταστάσεις που επικρατούσαν τότε και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν όσοι διηύθυναν επιχειρήσεις. Πολλά απ’ αυτά είχαν και τότε επισημανθεί. Η οργάνωση όμως της ελληνικής κοινωνίας τότε και οι επικρατούσες αντιλήψεις δεν επέτρεψαν να γίνουν αυτά που τότε μπορούσαν να είχαν γίνει. Τα πράγματα άλλαξαν μόνο μετά την είσοδο της χώρας στην ΕΕ.

Κατά την περίοδο 1967-83 υπήρξα μέλος της διοίκησης της ΑΓΕΤ Ηρακλής και μεταξύ 1970-78 ενεργό μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΣΕΒ. Μέσα από αυτές τις δύο θέσεις έζησα τη διαδρομή και την περιπέτεια της βιομηχανίας, αλλά και τα χρόνια μεταξύ 1950-67 είχα άμεση επαφή με τα βιομηχανικά θέματα από τις συνεχείς συζητήσεις και διδασκαλία από τον πατέρα μου Αλέξανδρο Τσάτσο, ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Θα ήθελα τέλος να τονίσω ότι μεταφέροντας αυτές τις βιωματικές εμπειρίες συνειδητά προσπάθησα το προσωπικό μου στοιχείο να μην εκτοπίσει την ψύχραιμη, κατά το δυνατόν, θεώρηση των καταστάσεων αυτής της περιόδου.

Παραμορφώσεις στην οικονομία της Μεταπολεμικής Περιόδου 1950-1990

Εδώ καταγράφονται μερικές από τις διαστρεβλώσεις ή απαγορεύσεις που ήταν μέρος της ζωής του εκάστοτε διευθύνοντος μιας επιχείρησης στην Ελλάδα του 1950-90.

για τη συνέχεια  economia.gr