Μπορεί να ελλοχεύει νέα μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη

Των Camino Mortera-Martinez και Luigi Scazzieri

Για τους φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ, μια νέα μεταναστευτική κρίση δεν είναι ποτέ εκτός προσκηνίου. Αφού υποχώρησε κατακόρυφα το 2020 -όταν οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούσαν να βγουν από το σπίτι, πόσο μάλλον να περάσουν τα σύνορα- ο αριθμός των μεταναστών που φτάνουν παράνομα στην Ευρώπη, αυξάνεται.

Σύμφωνα με τη Frontex, την υπηρεσία συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι αφίξεις στη διάρκεια του πρώτου πενταμήνου του 2021 αυξήθηκαν κατά 47% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020. Τον Μάιο μόνο, περίπου 12.000 άνθρωποι πέρασαν παράνομα από το Μαρόκο στον ισπανικό θύλακα Θέουτα, σε λιγότερο από δύο ημέρες. Οι διελεύσεις που ακολούθησαν την απόφαση της Ισπανίας ναα παράσχει ιατρική περίθαλψη στον Ιμπραχήμ Γκάλι, ηγέτη των Σαχράουι που θέλει ανεξαρτησία από το Μαρόκο.

Ως απάντηση, το Μαρόκου έδωσε εντολή στις συνοριακές δυνάμεις να κάνουν τα στραβά μάτια σε όσους ήθελαν να περάσουν τα σύνορα. Στη συνέχεια, τον Ιούλιο, η Frontex χρειάστηκε να παρέμβει στα σύνοραα μεταξύ Λιθουανίας και Λευκορωσίας, μετά από μια κατακόρυφη αύξηση στις διελεύσεις απο τα σύνορα. Οι μετανάστες προέρχονταν κυρίως από την υπό-σαχάρια Αφρική και φέρεται να μετακινήθηκαν κατά μήκος των συνόρων από την κυβέρνηση της Λευκορωσίας, ως αντίποινα για τις κυρώσεις της ΕΕ.

Οι αριθμοί δεν είναι τόσο υψηλοί όσο εκείνοι το 2015-2016, όταν 1,4 εκατ. Άνθρωποι έφθασαν παρανόμως στην Ευρώπη. Ωστόσο, επισημαίνουν το πόσο πρόθυμες είναι οι γειτονικές χώρες να εκμεταλλευτούν ανθρώπους προκειμένου να ασκήσουν πίεση στην ΕΕ -ιδιαίτερα στην περίπτωση της Λευκορωσίας, που μεταφέρει μετανάστες από άλλες ηπείρους. Αυτό δεν είναι νέο φαινόμενο, αλλά θα πρέπει να φέρει τη μετανάστευση πίσω στην ατζέντα της ΕΕ.

Η ΕΕ έχει πιέσει με σχέδια για την εμβάθυνση της συνεργασίας με τρίτες χώρες, δηλώνοντας ότι σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει καρότο και μαστίγιο, όπως και να μειώσει τις θεωρήσεις Σένγκεν για χώρες που δεν συνεργάζονται. Η ένωση έχει συνεχίσει να δίνει λεφτά στους εταίρους στα Δυτικά Βαλκάνια, στη βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή, για να προάγει την οικονομική εξέλιξη και να ενισχύσει τους συνοριακούς ελέγχους.

Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν επίσης συμφωνήσει να παράσχουν νέα κεφάλαια στην Τουρκία για να τη βοηθήσουν να συντηρήσει τα εκατομμύρια των προσφύγων που φιλοξενεί στην περιοχή της. Η Ένωση θέλει να ενισχύσει τη συνεργασία με την Τυνησία και με τη Λίβυη, τώρα που υπάρχει μια προσωρινή κυβέρνηση ενότητας στην Τρίπολη. Ίσως το πιο σημαντικό, η ένωση προσπαθεί να κάνει τις χώρες προέλευσης των μεταναστών να δεχθούν πίσω τους υπηκόους των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν απορριφθεί. Αυτή τη στιγμή μόνο το ένα τρίτο αυτών που διατάχθηκαν να αφήσουν την ΕΕ το έχουν κάνει, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης συνεργασίας από τις διεθνείς αρχές.

Όλες οι προσπάθειες της ΕΕ να εξασφαλίσει μεγαλύτερη συνεργασία από τρίτες χώρες, είναι πιθανό να παραμείνουν νομικά δύσκολες και να εμποδιστούν από πρακτικές προκλήσεις. Η εξάρτηση της από εταίρους για να κρατήσει έξω τους μετανάστες, θα ενθαρρύνει πολλούς από αυτούς να αποσπάσουν μια ιδιαίτερα υψηλή τιμή για συνεργασία, ζητώντας περισσότερα χρήματα.

Στο μεταξύ, τα σχέδια της ΕΕ να κινητοποιήσει τις χώρες προέλευσης και διέλευσης για να πάρουν πίσω τους παράτυπους μετανάστες, θα είναι δύσκολο να εφαρμοστούν. Πολλές χώρες κρίνονται μη ασφαλείς για την επιστροφή των μεταναστών. Και για πολλές κυβερνήσεις, το να συμφωνήσουν να πάρουν πίσω τους πολίτες τους, είναι πολιτικά επιζήμιο και μπορεί να σημαίνει ότι θα χάσουν τα εμβάσματα που αξίζουν πολύ περισσότερο από τη χρηματοδότηση της ΕΕ.

Παρά τις αλλαγές, η ΕΕ δεν έχει άλλη επιλογή από το να διαχειριστεί τη μετανάστευση μαζί με τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένων και δύσκολων εταίρων -εκτός κι αν τα κράτη-μέλη είναι πρόθυμα να εμπλακούν σε μαζικές επιστροφές παράτυπων μεταναστών ή να δεχθούν μεγάλο αριθμό παράτυπων μεταναστών, ρισκάροντας την κατάρρευση της Σένγκεν. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ θα πρέπει να προσφέρει στους εταίρους της περισσότερη οικονομική βοήθεια καθώς και πρακτική βοήθεια και μεγαλύτερες διόδους για νόμιμη μετανάστευση, ως αντάλλαγμα για τη συνεργασία τους. Αλλά η συνεργασία δεν θα είναι πάντα δυνατή και οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αντισταθούν στον εξαναγκασμό παό χώρες που δεν θα διστάσουν να εκμεταλλευτούν απελπισμένους μετανάστες όπως η Λευκορωσία. Εάν δεν το κάνουν, σύντομα μπορεί να βρεθεί μια νέα μεταναστευτική κρίση.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.cer.eu/publications/archive/bulletin-article/2021/new-migration-crisis-may-be-brewing