Ένας πολυπολικός και πολυκεντρικός κόσμος διαμορφώνεται – Ποια είναι η θέση της Ελλάδας;

Γράφει ο Παντελής Σαββίδης

Ενώ ένας πολυπολικός και πολυκεντρικός κόσμος που θα αναδιατάξει το διεθνές σκηνικό και θα το φέρει σε μια νέα ισορροπία είναι αναπόφευκτος, η κατάρρευση της Αμερικής δεν σημαίνει ούτε ευημερία, ούτε ειρήνη για την ανθρωπότητα.

Οι ΗΠΑ αυτοθεωρούνταν –και ως ένα βαθμό ήταν– φάρος για την ανθρωπότητα. Δημιούργησαν ένα κράτος που θεωρητικά βασιζόταν στην ελευθερία. Αυτό ήταν καλό. Το προβληματικό ήταν πως τα όρια της ελευθερίας απαγόρευαν στο κράτος να παρέμβει στον κοινωνικό τομέα και να επιφέρει τις αναγκαίες ισορροπίες. Όποιος επιβίωνε, ζούσε καλά. Όποιος δεν μπορούσε, εξέλιπε.

Δεν ήταν αυτό το πρότυπο ούτε της Ευρώπης, ούτε του λοιπού κόσμου. Η Αμερική δεχόταν κριτική και από αριστερά και από δεξιά, αλλά οι εναλλακτικές λύσεις που υπήρχαν για την παγκόσμια ηγεσία (παγκόσμιος ηγεμόνας υπήρχε πάντοτε) ήταν χειρότερες.

Οι ΗΠΑ μπήκαν στο διεθνές πεδίο δειλά με τον Α’ Παγκόσμιο, και δυναμικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο. Οι άλλες δύο δυνάμεις που την ανταγωνίζονταν ήταν η Σοβιετική Ένωση κυρίως, και η Κίνα δευτερευόντως.

Θα ήταν καλύτερος ένας κόσμος υπό την κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης;

Όσοι από την αποκαλούμενη Δύση είχαν εμπειρία από τα σοβιετικά καθεστώτα, και όσοι πολίτες χωρών υπό κομμουνισμό βίωσαν τις πρακτικές τους, έχουν αρνητική εικόνα. Αψευδής μάρτυς της αυταρχικής και ολοκληρωτικής εμπειρίας τους είναι το 1989: Με τη χαλάρωση του σοβιετικού καθεστώτος στην ΕΣΣΔ κατέρρευσαν όλα ως χάρτινοι πύργοι.

Θα ήταν καλύτερος ένας μεταπολεμικός κόσμος στον οποίο θα επικρατούσαν οι Σοβιετικοί;

Οι «τροτσκιστές» λένε ναι και αγωνίστηκαν γι’ αυτό με τη θεωρία της διαρκούς επανάστασής τους. Οι «σταλινικοί» βολεύτηκαν και στο σοβιετικό κράτος και στην επιρροή τους όπως διαμορφώθηκε στη Γιάλτα. Οι κινέζοι «τα βρήκαν» στην αρχή με τους Σοβιετικούς, αλλά μετά τη ρήξη του Μάο μαζί τους αναζήτησαν δική τους σφαίρα επιρροής.

Ο σοβιετικός κομμουνισμός, όμως, κατέρρευσε. Ο κινεζικός υφίσταται, αλλά με την εκτρωματική παραλλαγή του σε μια νομενκλατούρα που κυβερνά τη χώρα με καπιταλιστικό σύστημα. Αυτή η αντίφαση, λένε πολλοί, δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει. Ο καπιταλισμός απαιτεί καθεστώς φιλελεύθερο. Η ιστορική εξέλιξη δείχνει πως μπορεί να μην είναι και έτσι.

Πάντως, η Κίνα μεγεθύνεται σε όλους τους τομείς και δεν είναι μακριά η μέρα που θα απειλήσει την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ. Θα υπάρξει επίσης και η Ρωσία, αλλά όχι ως κυρίαρχη δύναμη. Με δικό της πόλο, δική της επιρροή, αλλά εξασθενημένη. Δεν έχει τις προϋποθέσεις να είναι η κυρίαρχη δύναμη στον ανταγωνισμό.

Οι ΗΠΑ θα υπάρξουν ως μεγάλη δύναμη, εντούτοις μπορεί να μην είναι καν primus inter pares. Και τότε;

Η ανάλυση ότι η πρώτη υπερδύναμη δεν θα επηρεάσει με τα δικά της χαρακτηριστικά την παγκόσμια τάση και ισορροπία είναι μάλλον αδύναμη. Η παγκόσμια δύναμη για να προωθήσει τα συμφέροντά της θα επιχειρήσει να διαμορφώσει και φιλικά προς αυτή καθεστώτα και πολιτικές ηγετικές ομάδες φίλα διακείμενες.

Το ερώτημα που τίθεται ωμά είναι: Για χώρες όπως η δική μας είναι προτιμότερη μια αμερικανική κυριαρχία ή μια κινεζική; Αυτές οι δύο θα ανταγωνιστούν.

Μπορεί με τη Δύση να έχουμε προβλήματα και ιστορικά ερωτήματα. Μπορεί να συνέβαλε τα μέγιστα στην βυζαντινή παρακμή με την Άλωση του 1204. Μπορεί οι βυζαντινοί να προτίμησαν το οθωμανικό φακιόλι από τη δυτική τιάρα (ο Νοταράς που το ζήτησε είδαμε τι τέλος είχε από τον Μωάμεθ), όμως οι βασικές αρχές που συγκροτούν την ψυχοσύνθεση του Νεοέλληνα είναι αυτές που μεταλαμπαδεύτηκαν στη Δύση από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό.

Δεν ταιριάζει στον Έλληνα ο ανατολικός δεσποτισμός, σε οποιαδήποτε μορφή του. Και έχοντας τώρα το θυμό από την αμερικανική πολιτική, μπορεί να μηδενίζει ο Νεοέλληνας τις διαφορές, όμως στην ουσία υπάρχουν.

Υπάρχει ακόμα διάχυτη στο συλλογικό υποσυνείδητο του καθημερινού Νεοέλληνα η ψευδαίσθηση της ιδιαίτερης σχέσης με το ξανθό γένος το οποίο θα σώσει τη χώρα και το λαό της σε δύσκολη περίοδο. Και γίνεται, μάλιστα, επίκληση λόγων Αγίων. Από τότε που η Ρωσία υιοθέτησε τον πανσλαβισμό αυτή η σχέση ιστορικά δεν υπάρχει. Αλλά δεν βρίσκεται εκεί το ζήτημα.

Και σε λαϊκό και σε κρατικό επίπεδο η Ελλάδα είχε και θα πρέπει να διατηρήσει άριστες σχέσεις με τη Ρωσία. Είναι μια μεγάλη δύναμη και ο ρωσικός λαός έχει αναπτύξει έναν αξιοσημείωτο πολιτισμό. Και τα δύο πρέπει να τα σεβαστούμε και να τα αντιμετωπίσουμε αναλόγως. Η Ρωσία και δικαιούται και θα πρέπει να διευκολυνθεί να έχει παρουσία στην περιοχή. Η παρουσία της είναι ευπρόσδεκτη.

Όμως, άλλο η παρουσία και συνεργασία, και άλλο η υποστήριξή της να κυριαρχήσει διεθνώς και να επιβάλει τα δικά της πολιτειακά, κυρίως, και άλλα πρότυπα.

Η Κίνα είναι σχετικά άγνωστη στην Ελλάδα. Σέβεται τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και κατά συνέπεια υπολήπτεται και τη σημερινή εξέλιξη του λαού που τον δημιούργησε. Και η κινεζική παρουσία είναι ευπρόσδεκτη και στο βαθμό που μια χώρα σαν την Ελλάδα έχει τη δυνατότητα θα πρέπει να ενθαρρύνει, παρά να απομονώσει. Άλλωστε, στην πολύ δύσκολη περίοδο της οικονομικής κρίσης, όταν ακόμη και οι δήθεν Έλληνες αστοί έβγαζαν τα χρήματά τους στο εξωτερικό αφήνοντας το λαό στην τύχη του, οι Κινέζοι επένδυσαν στην Ελλάδα.

Αλλά, από αυτό το σημείο μέχρι την επιθυμία να κυριαρχήσουν παγκοσμίως οι Κινέζοι υπάρχει μεγάλη απόσταση και έχει να κάνει με το διεθνές πολιτειακό, οικονομικό και πολιτισμικό πρότυπο που θα επιβάλουν.

Μοιραία, με τα όποια προβλήματα έχουμε μαζί τους, καταλήγουμε στην αμερικανική αποδοχή. Περί Ευρώπης δεν γίνεται λόγος.

Και καθώς βλέπουμε τους ίδιους τους Αμερικανούς σε μια απαισιόδοξη εσωστρέφεια, μήπως θα πρέπει να τους ενθαρρύνουμε;

ΥΓ: Πάντα υπήρχαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν τα πράγματα απλά και μανιχαϊστικά κάτω από τα στερεότυπα που διαμόρφωσε ο Ψυχρός Πόλεμος. Το κείμενο δεν απευθύνεται σε αυτούς. Ούτε στους θρησκόληπτους που βλέπουν στη ρωσική ορθοδοξία τη λύση των προβλημάτων μας, ούτε στους πολιτικά δογματικούς που θεωρούν πως ένα καθεστώς υπό την κυριαρχία του Κόμματος και της νομενκλατούρας που διαμορφώνει είναι η παγκόσμια σωτηρία.

Οι ΗΠΑ είναι και αυτές μια προβληματική δημοκρατία που εγκλημάτησαν διεθνώς κάποιες από τις προηγούμενες δεκαετίες της κυριαρχίας τους. Και εγκλημάτησαν και σε βάρος του ελληνισμού, όπως για παράδειγμα στο Κυπριακό. Αλλά η ανάλυση γίνεται με βάση τις υπάρχουσες δυνάμεις. Μακάρι να αναδυθεί μια νέα ηθική δύναμη. Τη βλέπετε;

Για να απαντήσω στο ερώτημα του τίτλου: Μας συμφέρει ένας πολυπολικός, πολυκεντρικός κόσμος με πρώτη μεταξύ ίσων τις ΗΠΑ.

https://www.pontosnews.gr/662210/gnomes/savvidis-ti-mas-symferei-ston-kosmo-poy-diamorfonetai/