Η Μεσόγειος, και προφανώς η Ελλάδα, είναι από τις περιοχές που θα πληγούν περισσότερο από άλλες, από περισσότερους και πιο έντονους καύσωνες και ταυτόχρονα από περισσότερες και πιο έντονες πλημμύρες. Ηδη, φαινόμενα που τα αναμέναμε τα επόμενα 30 χρόνια, εμφανίζονται πλέον στη χώρα σήμερα.

Η κλιματική κρίση είναι βέβαιο ότι θα πλήξει πολύ περισσότερο τις φτωχότερες χώρες, καθώς και τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα των ανεπτυγμένων κοινωνιών, διαμορφώνοντας έτσι την τραγική «τριπλή αδικία»: τις χειρότερες συνέπειες θα τις υποστούν οι πιο ευάλωτοι, οι λιγότερο υπεύθυνοι για τη δημιουργία τους, αυτοί που οι ήδη αβίωτες συνθήκες τους θα γίνουν ακόμα χειρότερες.

Σύμφωνα με τη World Bank (2018), τα επόμενα χρόνια, λόγω κλιματικής αλλαγής, οι κλιματικοί μετανάστες από τη Λατινική Αμερική, τη ΝΑ Ασία και την Υποσαχάρια Αφρική (περιοχή Σαχέλ) θα ξεπεράσουν τα 140 εκατομμύρια. Οι συνέπειες για Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία είναι προφανείς. Την ίδια στιγμή, καμία από τις ανεπτυγμένες χώρες του G20 δεν είναι συνεπής με τις δεσμεύσεις της σε σχέση με τη Συμφωνία των Παρισίων. Οι πιο συνεπείς στις δεσμεύσεις είναι Γερμανία και Γαλλία (70%) και οι λιγότερο συνεπείς είναι Ρωσία και Σαουδική Αραβία (20%). Το σχετικό διάγραμμα του BloombergNEF (2021) είναι χαρακτηριστικό.

Η Ε.Ε., πρωτοπόρος σε παγκόσμιο επίπεδο, φιλοδοξεί να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Στο ενδιάμεσο, για την επόμενη δεκαετία, φιλοδοξεί μέχρι το 2030 να υλοποιήσει το περίφημο «fit for 55», που σημαίνει κατά 55% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το 1990. Ολα αυτά σε μια παγκόσμια κοινότητα στην οποία εκτιμάται ότι μέχρι το 2050 θα έχουν διπλασιαστεί τα μεγέθη της παγκόσμιας οικονομίας, θα έχουν προστεθεί άλλα 2 δισ. κάτοικοι στον πλανήτη (φθάνοντας συνολικά τα 10 δισ., κυρίως σε Αφρική και Ινδία), ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να έχει μειωθεί και η ενεργειακή κατανάλωση κατά 8%. 

Για να έχουμε μια αίσθηση μεγέθους των δυσκολιών του παγκόσμιου αυτού εγχειρήματος, να θυμηθούμε ότι όλο το 2020, στη διάρκεια των παγκόσμιων εγκλεισμών με το σταμάτημα μετακινήσεων, παραγωγής κ.ά., η συνολική μείωση του διοξειδίου του άνθρακα δεν ξεπέρασε το 7%, ενώ, σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό ενέργειας ΙΕΑ, για να υπάρξει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 θα πρέπει να υπάρχει μέση ετήσια παγκόσμια μείωση των εκπομπών κατά 6,7%(!) για όλα τα επόμενα 30 χρόνια.

Η παγκόσμια αυτή εξίσωση είναι η πιο πολυπαραμετρική, με τους περισσότερους αγνώστους και τις περισσότερες αβεβαιότητες που κλήθηκε ποτέ να επιλύσει η ανθρωπότητα, και μάλιστα στον συγκλονιστικά ελάχιστο ιστορικό χρόνο των μόλις 30 ετών.

Προκειμένου να διατηρηθεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω των 2° C εκτιμάται ότι στον τομέα της ενέργειας θα χρειαστούν επενδύσεις 78-130 τρισ. δολαρίων έως το 2050. Με άλλα λόγια, από το σημερινό 1,5 τρισ. δολάρια/χρόνο, να φθάσουμε σε υπερδιπλασιασμό, με μέσο όρο 3-4 τρισ./χρόνο!

Δεδομένης της παγκόσμιας κατεύθυνσης all green electricity σε όλους τους τομείς (ενέργεια, μεταφορές, κατασκευές κ.ά.), θα πρέπει οι εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων που απαιτούνται για το πρασίνισμα των ηλεκτρικών συστημάτων να τετραπλασιαστούν σε σχέση με το παγκόσμιο ρεκόρ που επιτεύχθηκε το 2020.

Ετσι, για τα επόμενα 10 χρόνια, πρέπει η παραγωγή πράσινου υδρογόνου να 100πλασιαστεί, οι πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων να 20πλασιαστούν και οι επενδύσεις σε πράσινη ηλεκτρική ενέργεια (παραγωγή και δίκτυα) να 4πλασιαστούν. Το αντίστοιχο διάγραμμα του ΙΕΑ είναι επίσης χαρακτηριστικό.

 Η γεωπολιτική των πρώτων υλών

Η νέα διοίκηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ συμβαδίζει πλέον σε κλιματικές φιλοδοξίες με την Ε.Ε., γεγονός που δημιουργεί σοβαρές προοπτικές αισιοδοξίας για την επίτευξη των φιλόδοξων παγκόσμιων κλιματικών στόχων.
 
Ο δίδυμος διεθνής μετασχηματισμός προς οικονομίες πράσινων και ψηφιακών παραγωγικών μοντέλων, εκτός από την αναγκαία πολιτική βούληση, εκτός από τον πακτωλό των αναγκαίων δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, εξαρτάται επιπλέον και από ένα συντελεστή εξαιρετικά σημαντικής γεωπολιτικής σημασίας: την ύπαρξη, εξόρυξη, επεξεργασία και διανομή των αναγκαίων κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών (κΟΠΥ). Τα επόμενα χρόνια εκτιμάται ότι θα απαιτηθεί ο εξαπλασιασμός στην εξόρυξη κΟΠΥ, όπως: χαλκός, πυρίτιο, κοβάλτιο, νικέλιο, σπάνιες γαίες κ.ά.
 
Η μέχρι σήμερα κατά 40% εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μετασχηματιστεί σε αντίστοιχη εξάρτηση από την Κίνα ή κάποιες άλλες χώρες οι οποίες διαθέτουν τα αντίστοιχα κοιτάσματα. Οι πρώτες ύλες πρέπει να διατίθενται διεθνώς με αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους, με επάρκεια, με αξιοποίηση ανακύκλωσης και ασφαλώς σε τιμές προσιτές, διαφορετικά το επιπλέον κόστος θα το πληρώσει ο τελικός καταναλωτής.

3. Η εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών γίνεται ακόμη πιο δυσεπίλυτη λόγω της υπερσυγκέντρωσης των πρώτων υλών σε συγκεκριμένες χώρες. Το 98% των εισαγωγών στην Ε.Ε. σπάνιων γαιών (π.χ. για offshore αιολικά) γίνεται από την Κίνα, το 98% εισαγωγών βορικού άλατος (χημική βιομηχανία) από την Τουρκία, το 78% εισαγωγών λιθίου (μπαταρίες) από τη Χιλή, το 71% της πλατίνας (ηλεκτρικός εξοπλισμός) από τη Νότια Αφρική, το 68% του κοβαλτίου (μπαταρίες) από το Κογκό (όπου μάλιστα υπάρχει και η τραγική έξαρση της εξοντωτικής και προφανώς παράνομης παιδικής εργασίας) και το 64% του βωξίτη (αλουμίνιο) από τη Γουινέα.

Η αδιαμφισβήτητη αυτή αναγκαιότητα μπορεί να θεωρηθεί αδύνατο να επιτευχθεί και –όπως πολλές φορές έχει κάνει η Δύση, σε πολλά γεωστρατηγικά θέματα– να στρουθοκαμηλίσει κρύβοντας το κεφάλι της στην άμμο, αρκούμενη στην ύπαρξη πολλών κονδυλίων για την αγορά έτοιμου και εισαγόμενου πράσινου και ψηφιακού εξοπλισμού (από ημιαγωγούς και μπαταρίες μέχρι smartphones και ηλεκτρικά αυτοκίνητα), αγνοώντας τις πηγές και τις αλυσίδες τροφοδοσίας πρώτων υλών για την κατασκευή αυτού του εξοπλισμού.
 
Στους βολεμένους χειροκροτητές των εύκολων κοντόφθαλμων λύσεων θέλω να θυμίσω ένα σημαντικό ευρωπαϊκό επίτευγμα συνεργασίας. Αναφέρομαι στην εξαιρετικά επιτυχημένη συνεργασία γαλλικών, γερμανικών, ισπανικών, αγγλικών και άλλων ευρωπαϊκών εταιρειών της αεροναυπηγικής στη δημιουργία της Airbus, η οποία αποτελεί έναν από τους δύο μεγάλους παγκόσμιους παίκτες (μαζί με την Boeing) στην παραγωγή κορυφαίων ποιοτικών αεροσκαφών.

Για να μην κλαίμε αργότερα πάνω από το χυμένο γάλα, ας διδαχθούμε από τις δικές μας καλές πρακτικές.

* Ο κ. Γιάννης Μανιάτης είναι πρώην υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής.

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή