Κράινα σημαίνει, κατά μία εκδοχή, το τελευταίο οχυρό

Του δρος των διεθνών σχέσεων Γιάννου Χαραλαμπίδη

Η Κράινα είναι για πολλούς μια άγνωστη λέξη, μια άγνωστη περιοχή. Κάποιοι, ενδεχομένως να τη θυμούνται από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Κράινα σημαίνει, κατά μία εκδοχή, το τελευταίο οχυρό. Ήταν εκεί όπου ο θρύλος θέλει τους Σέρβους να δίνουν καθοριστική μάχη εναντίον των Τούρκων όταν προέλαυναν για τη Βιέννη.

Κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Γιουγκοσλαβίας, στις 4 Αυγούστου του 1995 άρχιζε η κροατική επιχείρηση με την κωδική ο ονομασία «Καταιγίδα» σε βάρος των Σέρβων της Κράινα. Εκεί, δηλαδή, όπου είχε εγκαθιδρυθεί από το 1991, η λεγόμενη «Σερβική Δημοκρατία της Κράινα», η οποία διεθνώς δεν αναγνωρίστηκε ποτέ.

Το θέμα έκτοτε δεν ήταν, κατά πόσο οι Κροάτες εξαπέλυσαν επίθεση -με τη βοήθεια της Δύσης – για να απελευθερώσουν τμήματα εδαφών, τα οποία θεωρούσαν ότι τελούσαν υπό σερβική κατοχή και ότι έπρεπε να απελευθερωθούν, αλλά, κατά πόσο, διέπραξαν ένα έγκλημα, μία εθνοκάθαρση, χωρίς την εν συνεχεία τιμωρία των ενόχων, όπως συνέβη σε άλλες περιπτώσεις, σε βάρος το Σέρβων του Βελιγραδίου και του Πάλε.

Οι Σέρβοι δεν έχασαν μόνο την Κράινα, μια περιοχή που ήταν για αιώνες ακραιφνώς σερβική, αλλά βίωσαν και βιώνουν ακόμη μία εθνοκάθαρση. 250.000 σερβικός πληθυσμός αναγκάστηκε βιαίως να εγκαταλείψει τις πατρογονικές του εστίες με κάθε μέσο που είχε στη διάθεσή του. Οι εικόνες είναι ανεξίτηλες. Καραβάνια ολόκληρα.

Ειδικώς εμείς οι Έλληνες γνωρίζουμε από ξεκληρίσματα και μπορούμε να αντιληφθούμε τι συνέβη. Τα ζήσαμε από τη Μικρά Ασία ως την Κύπρο. ΄Εχουμε βιωματική σχέση με το ξεριζωμό. Με την εθνοκάθαρση. Τα έχουν ζήσει, κατά καιρούς, και οι λοιποί Ευρωπαίου. Συνεπώς, δεν υπάρχει άλλοθι για κανένα.

Οι τραγικές συνέπειες της επιχείρησης, «Καταιγίδα», αποτυπώνονται σε ένα μακρύ τραγικό κατάλογο, που περιλαμβάνει 1.852 αγνοούμενους και νεκρούς, 13.000 κατεστραμμένα κτίρια, 352 καταστήματα, 25.000 οικίες, 78 εκκλησίες, 96 μουσεία, 181 νεκροταφεία, 920 μνημεία, 52 κέντρα υγείας και πολλά άλλα. Σύμφωνα με την απογραφή του 1991, στη Δημοκρατία της Κροατίας ζούσαν 581.663 Σέρβοι (12,2% του συνολικού πληθυσμού), ενώ η απογραφή του 2011 έδειξε ότι στην Κροατία υπήρχαν 186.633 Σέρβοι.

Η Διεθνής Κοινότητα τόλμησε όντως να στείλει ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης τρεις Κροάτες στρατηγούς. Στο κατηγορητήριο κατά των στρατηγών, Άντε Γκοτοβίνα, Ιβάν Τσέρμακ και Μλάντεν Μάρκατς, η «Καταιγίδα» χαρακτηρίστηκε ως εγκληματική επιχείρηση με στόχο την οριστική και βίαιη εκδίωξη των περισσότερων Σέρβων από την πρώην Σερβική Δημοκρατία της Κράινα. Σήμερα είναι και οι τρεις ελεύθεροι. Οι δύο από τους στρατηγούς, ο Άντε Γκοτοβίνα και ο Μλάντεν Μάρκατς, αρχικώς καταδικάστηκαν για 18 και 24 χρόνια φυλάκιση αντίστοιχα. Με την πάροδο, όμως, ενός έτους αθωώθηκαν από το εφετείο. Η απόφαση ήταν πολιτική και η Διεθνής Κοινότητα, καθώς και το Δικαστήριό της έμειναν εκτεθειμένες. Οι πάντες κατανόησαν τι συνέβη.

Το πρόβλημα της Κράινα είναι πολλαπλό για την πολιτισμένη Ευρώπη και τη Διεθνή Κοινότητα. Η Κροατία είναι κράτος – μέλος της ΕΕ. Και η Σερβία υπό ένταξη κράτος. Τμήματα του γηγενούς σερβικού πληθυσμού δεν επέστρεψαν ή δεν τους επιτρέπεται να επιστρέψουν ή φοβούνται να επιστρέψουν διότι είτε με τον ένα είτε τον άλλο τρόπο αντιμετωπίζονται, όπως αρκετοί εξ αυτών καταγγέλλουν, ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Χωρίς να απολαμβάνουν τα πλήρη δικαιώματα των μειονοτήτων και όσα οι αρχές και αξίες της ΕΕ καθορίζουν. Όσο δε, για το περιουσιακό, ουδέν σχόλιο. Μακάρι να ήταν δυνατό να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα.

Ως Έλληνες Κύπριοι και ως Έλληνες γενικότερα, ως Ευρωπαίοι πολίτες, μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο τραγικός ήταν για όλους του λαούς της πρώην Γιουγκοσλαβίας ο πόλεμος είτε αυτοί ήταν Κροάτες είτε αυτοί ήταν Βόσνιοι είτε ήταν Σέρβοι. Τα θύματα είναι θύματα ανεξαρτήτως εθνικής ταυτότητας. Τους οφείλουμε σεβασμό και τιμή.

Η ιστορία της Κράινα και των προσφύγων της, καθώς και της εθνοκάθαρσης συνιστούν ανοικτές πληγές, που πρέπει να κλείσουν όπως η ηθική και η δημοκρατικές αρχές διδάσκουν. Επί σειρά ετών, εντός της ΕΕ ακούγονται μόνο καταγγελίες για τη βία και τα εγκλήματα τα οποία διεπράχθησαν από τους Σέρβους στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Κανείς δεν είναι Άγιος. Η Σερβία καθώς και ο λαός της πλήρωσαν ακριβά τον εμφύλιο πόλεμο. Η Ευρώπη και η Διεθνής Κοινότητα δεν μπορούν να στρουθοκαμηλίζουν μπροστά στην ιστορική αλήθεια.

Η υπόθεση της Κράινα μοιάζει με ένα από τα τελευταία «οχυρά» όπου ο πολιτισμένος κόσμος έχει χρέος να υπερασπιστεί τα θύματα του πολέμου στην Κράινα, όπως έπραξε σε άλλες περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας και της υφηλίου γενικότερα. Και πρέπει να το πράξει για να βρει την αξιοπιστία της.

Εκτός και αν κάποιο από τους Ευρωπαίους εταίρους μας ντρέπονται και αισθάνονται ενοχές για ό,τι συνέβη διότι ενδεχομένως να στήριξαν, να ανέχθηκαν ή ακόμη και να έκρυψαν ή να θέλουν να κρύβουν κάτω από τα χαλί τις τραγικές συνέπειες της στρατιωτικής επιχείρησης του 1995 με την κωδική ονομασία «Καταιγίδα». Η λύτρωση στις αρχαίες και σύγχρονες τραγωδίες επέρχεται με την κάθαρση. Άλλωστε, όπως λέμε εμείς οι Έλληνες, «ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον»!