Όταν ήμουν Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου, το 2018, με επισκέφτηκε Πρέσβης σημαντικής χώρας, κατά τις τελευταίες μέρες της αποστολής του στην Κύπρο. Όπως συνηθίζαμε, είχαμε θυμάμαι μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για διάφορα θέματα. Ο Πρέσβης, πέραν από ένας συγκροτημένος διπλωμάτης, έχει βαθιά γνώση και αντίληψη θεμάτων τεχνολογίας, επιστήμης, ιστορίας της επιστήμης, καινοτομίας, εταιρειών start-up κ.λπ., ενώ έχει συμβάλει τα μέγιστα στην ενδυνάμωση των σχέσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου με διάφορους οργανισμούς της χώρας του. 

Κατά την επίσκεψή του στο γραφείο μου, στο τέλος της συζήτησής μας, με ρώτησε εάν μπορούσε να φωτογραφίσει τους πίνακες που είχα στο γραφείο μου, ιδιαίτερα τους πίνακες του ζωγράφου Ανδρέα Λαδόμματου. Του πρότεινα να ζητήσω από τη φωτογράφο του Πανεπιστημίου να το κάνει γι’ αυτόν με πιο επαγγελματικό τρόπο και με καλύτερη φωτογραφική μηχανή και συμφώνησε αμέσως. Μετά από λίγο, αφού διέκρινα το αυθεντικό του ενδιαφέρον για τους πίνακες του κ. Λαδόμματου, του πρότεινα να επισκεφθούμε τον ίδιο τον ζωγράφο στο σπίτι του για να δει περισσότερα έργα του αλλά και να τον γνωρίσει από κοντά. Δέχθηκε με μεγάλη χαρά. Έτσι, δεν έχασα λεπτό, επικοινώνησα αμέσως με τον κ. Λαδόμματο, ο οποίος, όπως πάντα πρόσχαρος και ευγενικός, μου είπε ότι θα μας περιμένει για καφέ και ξενάγηση το επόμενο πρωινό, μία μέρα πριν την αναχώρηση του Πρέσβη από την Κύπρο.

Το επόμενο πρωί βρεθήκαμε στο σπίτι του ζωγράφου. Μας υποδέχθηκε με ενθουσιασμό και μας μίλησε για την καταγωγή του από την αγαπημένη του Λάπηθο, την καλλιτεχνική του πορεία και το έργο του. Μας μίλησε, πολύ περιγραφικά και με περισσή αγάπη, για τον κόσμο του, την κυπριακή φύση, τις πέτρες, τα δένδρα, τα λουλούδια και τα χρώματα.  Ο Πρέσβης τον παρακολουθούσε αμίλητος και με μεγάλη προσοχή. Μέσα σε λίγα λεπτά, ο κ. Λαδόμματος τον είχε κερδίσει ολοκληρωτικά. Εγώ απλώς παρακολουθούσα, σκεπτόμενος ότι κανένας Κύπριος πολιτικός δεν θα τον είχε κερδίσει τόσο άμεσα, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Κύπρο.

Ο στόχος του άρθρου μου δεν είναι βέβαια να παρουσιάσω τον ξεχωριστό μας ζωγράφο Ανδρέα Λαδόμματο, αλλά ούτε και τις καλλιτεχνικές ανησυχίες του συγκεκριμένου διπλωμάτη. Μετά την επίσκεψή μας σπίτι του ζωγράφου, είχα την ευκαιρία να μιλήσω μαζί του κατ’ ιδίαν, σχετικά με την επίσκεψη.

«Δεν είναι δυνατόν», μου είπε, «να φεύγω μετά από τέσσερα χρόνια από την Κύπρο, και μόνο την τελευταία μέρα να γνωρίζω έναν Κύπριο ζωγράφο. Σε άλλες χώρες, τα υπουργεία Εξωτερικών φροντίζουν να μας φέρνουν σε επαφή με τους παράγοντες του πολιτισμού των χωρών τους και, κάτι αντίστοιχο, θα έπρεπε να κάνει και το δικό σας Υπουργείο».

Τις επόμενες μέρες προσπάθησα να σκεφθώ και να καταγράψω πώς θα έπρεπε να ήταν όλα αυτά σε μια «Άλλη Κύπρο». Επικοινώνησα με ανώτερα στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών και τους πρότεινα την ιδέα μου. Τους είπα ότι το Πανεπιστήμιο Κύπρου θα μπορούσε να οργανώνει, ανά διετία, ειδικά για τις ξένες διπλωματικές αντιπροσωπίες, μια εκδήλωση, η οποία θα διαρκούσε τρεις με τέσσερις μέρες, με τη συμμετοχή ανθρώπων του πολιτισμού μας, οι οποίοι θα παρουσίαζαν τη φιλοσοφία των έργων τους -ζωγραφική, γλυπτική, μουσική, θέατρο, σινεμά κ.λπ. Θα ήταν μια ευκαιρία συνεύρεσης όλων των ξένων διπλωματών με τους ανθρώπους του πολιτισμού μας και θα υπήρχε δυνατότητα για μεταξύ τους γνωριμίες και γόνιμες και παραγωγικές συζητήσεις. Θα γνώριζαν την άλλη όψη της πατρίδας μας, πέρα από τα προβλήματα και τις ανησυχίες της. 

Πιστεύω ακράδαντα ότι με τον πολιτισμό μπορείς να κερδίσεις τους διπλωμάτες πολύ πιο εύκολα από ό,τι με την παραδοσιακή πολιτική.  Γιατί ο πολιτισμός ανοίγει τις καρδιές των ανθρώπων, τις κάνει πιο δεκτικές.

Μέσω της εκδήλωσης αυτής, είμαι βέβαιος ότι οι ξένοι θα καταλάβαιναν καλύτερα, μεταξύ άλλων, τι σημαίνει η καταστροφή ενός πολιτισμού στην κατεχόμενη Κύπρο. Είναι πολύ πιο αποδοτικό να μιλά στους ξένους διπλωμάτες για τη Σαλαμίνα ένας αρχαιολόγος, παρά ένα παιδί του κομματικού σωλήνα που τα άκουσε και τα επαναλαμβάνει σαν παραμύθι στις κομματικές οργανώσεις.

Θυμάμαι το 2017, όταν σε μία ειδική εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, είχαμε καλέσει όλους τους Πρέσβεις των ευρωπαϊκών χωρών να διαβάσουν ένα κομμάτι από την Ομήρου Ιλιάδα, στη γλώσσα τους. Το έκαναν με συγκίνηση και ένιωσαν τη σύνδεσή μας με τον ευρύτερο ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Δεν ήταν λίγοι αυτοί που μου είπαν στο τέλος: «Προσπαθήστε να δείξετε την πολιτιστική σας διασύνδεση με την ευρύτερη ευρωπαϊκή κουλτούρα, θα σας δώσει πολλά πλεονεκτήματα».

Η πολιτιστική διπλωματία είναι κάτι περισσότερο από το να στέλνουμε μια έκθεση ζωγραφικής ή μια θεατρική παράσταση στο εξωτερικό. Θέλει περισσότερη πρωτοτυπία και συνεχή επιμόρφωση των ξένων διπλωματών εντός της ίδιας μας της χώρας.

Δυστυχώς, η εισήγησή μου στο υπουργείο Εξωτερικών δεν εισακούσθηκε τότε. Ας ελπίσουμε ότι το υπουργείο Εξωτερικών θα επαναπροσδιορίσει τους στόχους του και θα λάβει υπόψη την πιο πάνω πρόταση και, είμαι βέβαιος, ότι το Πανεπιστήμιο Κύπρου με χαρά θα συνδράμει στο εγχείρημα αυτό.

Αυτή η χώρα, όσο μικρή κι αν είναι, συνεχίζει να παράγει πολιτισμό, να έχει σημαντικούς δημιουργούς και κληρονομιά μιας πορείας στα βάθη του χρόνου. Δεν είμαστε απλά ένα «χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος», είμαστε κάτι παραπάνω. Είμαστε μια μικρή χώρα με πολιτισμό χιλιετιών. Δεν θέλω να πιστεύω ότι αυτός ο πολιτισμός δεν μας άξιζε. Αυτό όμως που είμαι σίγουρος ότι μας αξίζει, είναι μια καλύτερη ηγεσία που θα έχει επίγνωση της πολιτιστικής της κληρονομιάς, αλλά και του ιστορικού της πεπρωμένου.

*Καθηγητής – Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου & Γενικός Συντονιστής του «Νέου Κύματος η Άλλη Κύπρος».

Φιλελεύθερος