Ιστορία - Πολιτισμός
Η ετυμολογία των ονομάτων Μακεδνός, Μακεδών
Γράφει ο Χρίστος Δάλκος
Τό ἐπίθετο μακεδνός(= μακρός, ὑψηλός, πρβλ. η 106: φύλλα μακεδνῆς αἰγείροιο, Ἡροδ. 8.43.6: ἐόντες οὗτοι πλὴν Ἑρμιονέων Δωρικόν τε καὶ Μακεδνὸν ἔθνος), πού ὑπόκειται ἀναντίρρητα τῶν ἐθνωνυμικῶν Μακεδών καί Μακεδονία, σχετίζεται φανερά μέ τά μακρός, μῆκος, κ.τ.τ., πρβλ. λατ. macer (= ἰσχνός, λεπτός), Παλ. Ἄν. Γερμ. magar κ.λπ.
Προκαλεῖ, ἑπομένως, ἐντύπωση τό γεγονός ὅτι ὁ R. Beekes, στό EtymologicalDictionaryofGreek,[1] προσγράφει τήν λέξη στήν λεγόμενη «προελληνική», θεωρῶντας ὅτι ἡ ἐναλλαγή δ/τ στά Μακεδών / Μακέτης κ.λπ.,καθώς καί τό «περίεργο» ἐπίθημα -δν- στό μακε-δν-ός παραπέμπουν σέ «προελληνικό» ὑπόστρωμα.
Ἡ δικιά μας ἄποψη, πού μέλλει νά στοιχειοθετηθῇ στήν συνέχεια μέ τήν βοήθεια καί τῆς νέας ἑλληνικῆς, εἶναι ὅτι τό μακεδνός προέρχεται ἀπό ἀμάρτυρο πρωτοελληνικό *μακρενός / *μακερνός μέ τροπή τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό, φωνητικό φαινόμενο πού συνήθως ἀποδίδεται ἐπίσης στήν λεγόμενη «προελληνική», πρβλ. ἄβλαρος / βδαροί, λάφνη / δάφνη, Ὀλυσσεύς / Ὀδυσσεύς, λαβύρινθος / Μυκ. γεν. da–pu2–ri–to–jo, καλάμινθα / Μυκ. ka–da–mi–ta κ.λπ.
Παρόμοια τροπή εἰκάζουμε ὅτι ὑπόκειται τῶν τύπων γοεδνός (= γοερός, ἀπό ἀμάρτυρο *γοερνός), ὀλοφυδνός (= οἰκτρός, θρηνώδης, ἀπό ἀμάρτυρο *ὀλοφυρνός, πρβλ. ὀλοφύρομαι = θρηνῶ, ὀδύρομαι κ.τ.τ.), ἐνδεχομένως καί ἀκιδνός (= ἀσθενής, ἀδύνατος, ἀπό ἀμάρτυρο *ἀκιρνός, πρβλ. ἀκιρός, μέ τήν ἴδια πιθανώτατα σημασία).
Ἀλλά ἡ μεγαλύτερη ἀπόδειξη ὅτι ἡ τροπή τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό δέν ἦταν ξένη στήν μακεδονική διάλεκτο προκύπτει ἀπό τό τοῦ Ἡσυχίου «γόδα· ἔντερα. Μακεδόνες», τό ὁποῖο ὁ Latte ὀρθά συσχέτισε μέ τά χολάς, πληθ. χολάδες (= ἔντερα), χόλιξ, πληθ. χόλικες (= ἔντερα), ἀλλά κακῶς «διώρθωσε» σέ *γόλα, παραποιῶντας ἔτσι ἕνα στοιχεῖο ἐνδεικτικό τῆς ἰδιάζουσας φωνητικῆς συμπεριφορᾶς τῆς μακεδονικῆς διαλέκτου.
Καί σέ ἄλλες περιπτώσεις, ἀφορῶσες κοινές λέξεις τῆς ἀρχαίας καί νέας ἑλληνικῆς, ὑπάρχει μιά τάση νά ἀποφεύγεται ἡ συναγωγή προφανῶν συμπερασμάτων πού προκύπτουν ἀπό τά δεδομένα τῆς πραγματικότητας καί ἀνάγουν τό φαινόμενο τῆς τροπῆς τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό στό ἀπώτερο παρελθόν τῆς καθ᾿ ὅλου ἑλληνικῆς.
Χαρακτηριστική εἶναι ἡ περίπτωση τῶν κελαρύζω (= μορμυρίζω, ἠχῶ, ἐπί ρέοντος ὕδατος || ἐκρέω, ρέω, ἀναβλύζω ὡς ὕδωρ || χύνω μετά ἤχου γαργάρας)[2] – κελαδέω, κελάδω (= ἠχῶ ὡς ὕδωρ ὁρμητικῶς ρέον || θορυβῶ, κραυγάζω, βοῶ || ψάλλω, μεγαλοφώνως ὑμνῶ), κέλαδος (= θόρυβος, οἷος ὁ τοῦ ὁρμητικῶς ρέοντος ὕδατος || ταραχή, ὀχλοβοή || ὁ ἦχος τῆς μουσικῆς), κ.λπ.
Ἀκόμα πιό χαρακτηριστικοί καί ἐνδεικτικοί μιᾶς ὑπόγειας σχέσης τῆς νέας ἑλληνικῆς μέ βαθύτερα ὑποστρώματα τῆς καθ᾿ ὅλου ἑλληνικῆς εἶναι οἱ ν.ἑ. τύποι κελα(η)δῶ, κελά(η)δημα κ.λπ., χρησιμοποιούμενοι κυρίως γιά τήν ὑποδήλωση τῆς φωνῆς τῶν πουλιῶν, μιά σημασιολογική ἀπόχρωση πού δέν φαίνεται νά συμπεριλαμβάνεται στό σημασιολογικό ρεπερτόριο τῶν ἀ.ἑ. κελαρύζω ἤ κελαδέω. Ἐν τούτοις, ἡ ἡσιόδεια ἤ ἀριστοφανική λακέρυζα κορώνη (= ἡ κράζουσα κορώνη, ἡ φλύαρη κουρούνα) φανερά προέκυψε μέ ἀντιμετάθεση φθόγγων ἐκ τοῦ ταυτόσημου κελάρυζα, πρᾶγμα πού σημαίνει ὅτι ἡ ρίζα πού ὑπόκειται τῶν κελαρύζω, κελαδέω χρησιμοποιοῦνταν κάποτε γιά νά ὑποδηλώσῃ καί τήν φωνή, τό κελά(η)δημα τῶν πτηνῶν (πρβλ. καί τό τοῦ Φωτίου «Λακερύζεσθαι· λογοποιεῖσθαι ἢ λοιδορεῖσθαι», τό τοῦ Εὐσταθίου «δοκεῖ δ᾿ ἐξ ὀνοματοποιΐας οὕτω τετυπῶσθαι καὶ ἡ λακέρυζα παρὰ τὸ κελαρύζειν» ἤ τό ὁμηρικό σχόλιο «<κελαρύζει> μετὰ κελάδου ῥεῖ· ἢ κατὰ ἀντίθεσιν λακερύζει.»).
Μιά παρόμοια ἀναγωγή ἐνδείξεων τῆς νέας ἑλληνικῆς στά βαθύτερα στρώματα τῆς καθ᾿ ὅλου ἑλληνικῆς πιστοποιεῖται καί στήν περίπτωση τῶν κλαρί / κλαδί, ἀνακλαρίζομαι / ἀνακλαδίζομαι (= ἐκτείνω μετ᾿ ἐντάσεως τά μέλη τοῦ σώματος ἕνεκα κόπου, ἀτονίας ἤ νοσηρᾶς καταστάσεως, κυριολ. ἁπλώνω τά μέλη ὡς κλαδιά). Τό Ἱστορικὸν Λεξικὸν τῆς Νέας Ἑλληνικῆς τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν (ΙΛΝΕ)[3] καταχωρίζει σέ ξεχωριστά λήμματα τά ταυτόσημα ἀνακλαρίζομαι καί ἀνακλαδίζομαι, ἀνακλάρισμα καί ἀνακλάδισμα, γιατί δέν εἶναι διατεθειμένο νά δεχθῇ ὅτι τῆς σχέσης τῶν κλαρί / κλαδί, ἀνακλαρίζομαι / ἀνακλαδίζομαι ὑπόκειται τροπή τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό.
Κατά παρόμοιο τρόπο συμπεριφέρεται καί ἡ ἱστορικοσυγκριτική γλωσσολογία στήν περίπτωση τῶν ἀ.ἑ. κλάδος / κλῆρος (δωρ. κλᾶρος), ὅπου κατά πᾶσαν πιθανότητα ἔχει ἐπισυμβῆ τροπή τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό, μιᾶς καί οἱ κλῆροι ἦταν ἀρχικά κομμάτια ξύλο στά ὁποῖα χάραζαν σημάδια οἱ συμμετέχοντες στήν κλήρωση.
Οἱ παράλληλοι ν.ἑ. τύποι πού ὑπεμφαίνουν τροπή τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό εἶναι τόσο πολλοί, ὥστε τό φαινόμενο δέν μπορεῖ νά θεωρηθῇ τυχαῖο: κλάρα / κλάδα, κλαράκι / κλαδάκι, κλαράκι (= χρυσάνθεμο) / κλαδούδι (= χρυσάνθεμο), κλαράτος / κλαδάτος, κλαρίζω / κλαδίζω, κλαρικό / κλαδικό, κλαρίτης / κλαδίτης, κλαροκοπῶ / κλαδοκοπώ, κλαροπόντικο / κλαδοπόντικο, κλαρομάντρι / κλαδοστρούγκα, κλάρος / κλάδος, κλάρωμα / κλάδωμα, κλαρώνω / κλαδώνω, κλαρωσιά / κλαδωσιά, κλαρωτός / κλαδωτός, ξεκλαρίζω / ξεκλαδίζω, ξεκλάρισμα / ξεκλάδισμα, ξέκλαρος / ξέκλαδος κ.ἄ.[4]
Ἡ ἰδιαίτερη διάδοση τοῦ φαινομένου, εἰδικά στά κατωιταλιωτικά ἰδιώματα (ὅπου τό διπλό προουρανικό λ τρέπεται σέ ḍ, πρβλ. ἐντελῶς ἐνδεικτικά ἄλλος > ἄḍ – ḍο, βάλλω > βάḍ – ḍω, πολλά > ποḍ – ḍά),[5] θά ᾿πρεπε κανονικά νά μᾶς ἐμβάλῃ σέ ἀμφιβολίες σχετικά μέ τήν ὀρθότητα τῆς ἀπόδοσης μιᾶς τέτοιας φωνητικῆς συμπεριφορᾶς στήν λεγόμενη «προελληνική» / «μή ἰνδοευρωπαϊκή» γλῶσσα.
Ἀνάλογες φωνητικές ἀλλαγές ἐμφανίζονται σποραδικά καί στά ὑπόλοιπα ἑλληνικά ἰδιώματα καί διαλέκτους (πρβλ. κοτσιλιά > κοτσιδιά, λαλαγγίτα > ταλαγγούτα,[6] λιγούλι > διγούλι, μυρμηλιάζω > μυρμηδιάζω, τσαφαρόλεροἤ *τσαμπαλόλερο > τσαμπαδόλερο, τ(σ)ίτσιρος > τσίτσιδος, χαρχαλεύω, χαρκαλλεύgω, καρκαλεύω > χαρκατεύγω, καρκατεύω κ.λπ.), ἀλλά ἔχει μιά ἰδιαίτερη σημασία νά ἐντοπίζουμε τό φαινόμενο σέ «νεο»ελληνικές λέξεις πού ἐκ τῶν πραγμάτων μᾶς ταξιδεύουν στά ἀπώτατα βάθη τῆς καθ᾿ ὅλου ἑλληνικῆς.
Λαφρία / Δαφνία / Δάφνη
Ὁ λόγος γιά τήν τσακωνική λέξη *λαφρία, λαφζ΄ία, ἀφρία, ἀφζ΄ία, ἀφσ΄ία Πληθ. ἀφσ΄ίλε (= ἡ δάφνη)[7] πού εἶναι προφανές ὅτι ἔχει σχέση μέ τό τοῦ Ἡσυχίου «λάφνη· δάφνη. Περγαῖοι» ἀλλά δέν εἶναι καθόλου σίγουρο ὅτι προέρχεται ἀπό αὐτό. Καί τοῦτο διότι ὑπάρχει μεγάλη πιθανότητα ἡ ἐπωνυμία τῆς Ἀρτέμιδος Λαφρία νά ταυτίζεται μέ τήν ἐπωνυμία, καί πάλι τῆς Ἀρτέμιδος, Δαφνία (καί Δαφναία). Ὁπότε, βάσει τοῦ τσακωνικοῦ τύπου, μποροῦμε ὄχι μόνο νά ἐπιβεβαιώσουμε τήν τροπή λ- > δ-, ἀλλά καί νά εἰκάσουμε τροπή –ρ– > –ν-(: Λαφρία > *Λαφνία > Δαφνία, πρβλ. καί λατ. laurus = δάφνη).
Ἡ συνέχεια ἐν τούτοις μοιάζει νά εἶναι ἀκόμα πιό ἐνδιαφέρουσα καί ἀποκαλυπτική, ἀφοῦ ἡ ἐπωνυμία Λαφρία δέν ἀποτελεῖ μόνο τήν ὀνομασία πού χρησιμοποιοῦν οἱ Καλυδώνιοι καί οἱ Μεσσήνιοι γιά τήν Ἄρτεμι κατά τά λεγόμενα τοῦ Παυσανία (4.31.7.3-7) ἀλλά καί αὐτήν πού χρησιμοποιοῦν οἱ Κεφαλλῆνες γιά τήν Βριτόμαρτι, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Ἀντωνῖνος Λιβεράλις (40.1.1-40.4.7). Ἡ σχέση τῆς Βριτομάρτιδος πρός τήν Ἄρτεμι δέν πιστοποιεῖται μόνο ἀπό τό γεγονός ὅτι «αὕτη φυγοῦσα τὴν ὁμιλίαν τῶν ἀνθρώπων ἠγάπησεν ἀεὶ παρθένος εἶναι», ἀλλά καί ἀπό τό ὅτι, ἀποφεύγοντας τίς ἐρωτικές ἐπιθέσεις τοῦ Μίνωος καί τοῦ ἁλιέως Ἀνδρομήδους κατέληξε σέ ἕνα ἄλσος τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀρτέμιδος στήν Αἴγινα, ὅπου «ἐγένετο ἀφανής, καὶ ὠνόμασαν αὐτὴν Ἀφαίαν». Ἡ συσχέτιση μέ τό «ἀφανής» εἶναι προφανῶς παρετυμολογική, δέν ἀποκλείεται δέ, ἄν κρίνῃ κανείς ἀπό τήν πτώση τοῦ ἀρκτικοῦ ὑγροῦ στά τσακωνικά *λαφρία, λαφζ΄ία, ἀφρία, ἀφζ΄ία κ.λπ., τό ὄνομα Ἀφαία νά ἀποτελῇ παραφθορά τοῦ Λαφρία ἤ τοῦ *Λαφναία / Δαφναία.
Ἀλλά καί αὐτό νά μή συμβαίνῃ, εἶναι ἀναντίρρητο ὅτι ἡ ἐπωνυμία Λαφρία / Δαφνία / Δαφναία / Ἀφαία προορίζεται γιά θεές οἱ ὁποῖες ἔχουν κάνει τήν διατήρηση τῆς παρθενίας σκοπό ζωῆς, ὅπως π.χ. ἡ Ἄρτεμις ἤ ἡ Βριτόμαρτις.[8]
Μετά τήν ἀπαραίτητη αὐτή προεισαγωγή, μποροῦμε τώρα νά εἰσέλθουμε στόν πυρῆνα τῆς τολμηρῆς μας –δέν τό ἀρνούμαστε- ὑπόθεσης. Εἶναι γνωστό πώς ἡ πρώτη ἀγάπη τοῦ Ἀπόλλωνα στάθηκε ἡ νύμφη Δάφνη, πού συγκεντρώνει ὅλα τά βασικά χαρακτηριστικά τῆς Ἀρτέμιδος: παρθενία, ἀφοσίωση στό κυνήγι, καί βέβαια ἰδιάζουσα σχέση μέ τόν Ἀπόλλωνα, ἀφοῦ ἡ μεταμόρφωσή της σέ δάφνη, προκειμένου νά μήν ὑποκύψῃ στίς ἐρωτικές ὀρέξεις τοῦ θεοῦ, παρέσχε στήν λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνος τό συνδεδεμένο ἀναπόσπαστα μ᾿ αὐτήν δένδρο. Ἡ σκέψη εἶναι ἁπλῆ καί προφανής: Ἀφοῦ ἡ Ἄρτεμις Λαφρία ἤ Δαφνία ἤ Δαφναία συγκεντρώνει ὅλα τά χαρακτηριστικά πού ἔχει καί ἡ Δάφνη, δέν ἀποκλείεται στό πρόσωπο τῆς δεύτερης νά ὑποστασιοποιήθηκε ἡ ἀπαγόρευση ἀδελφομικτικῶν σχέσεων πού ἀφοροῦσε τήν πρώτη, νά ἦταν δηλαδή ἡ Δάφνη ἀρχικά ἀδελφή τοῦ Ἀπόλλωνος. Μέ τήν ἐπιβολή τῆς ἀδελφομικτικῆς ἀπαγόρευσης (πού, σημειωτέον, δέν ἴσχυσε γιά τό ἀδελφομικτικό ζεῦγος Ζεύς – Ἥρα) ἡ ἀνάμνηση τῆς παλαιᾶς ἐρωτικῆς σχέσης μετασκευάσθηκε καί συσκοτίσθηκε, ἀλλά δέν ἐξέλιπε. Κάπως ἔτσι, μέ ἐπικαλύψεις, ἀντιφάσεις, προσθῆκες καί περικοπές προέκυψε ἡ διάσπαση μιᾶς μυθικῆς μορφῆς σέ δύο ἤ καί περισσότερες.
Ἄν λοιπόν ἡ ἀνίχνευση τέτοιων «παράδοξων» φωνητικῶν τροπῶν, ὅπως αὐτή τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό, εἶναι σέ θέση νά μᾶς διαφωτίσῃ γιά τήν προϊστορία τῆς ἑλληνικῆς, ὄχι μόνο γλώσσας ἀλλά καί θρησκείας, σημαίνει ὅτι κακῶς ἀποδίδεται στήν λεγόμενη «προελληνική» καί πιθανώτατα χαρακτηρίζει τήν συμπεριφορά τῆς ἑλληνικῆς σέ ἕνα παλαιότατο στάδιο ἐξέλιξης.
Φωνο-μορφολογικές ἐξελίξεις
Δεδομένης τῆς ἰδιάζουσας σχέσης τύπων τῆς νέας ἑλληνικῆς μέ πρωτογενεῖς τύπους τῆς καθ᾿ ὅλου ἑλληνικῆς, ἀναγόμενους σ᾿ ἕνα πρωτοελληνικό ὑπόστρωμα, θά ἦταν περίεργο ἄν ἡ γλῶσσα μας, καί στήν περίπτωση τῶν μακρός, μῆκος, δωρ. μᾶκος, ὁμηρ. μακεδνός κ.τ.τ. δέν ἐμφάνιζε φωνητικά / μορφολογικά στοιχεῖα πού παραπέμπουν σ᾿ ἕνα ἀδιευκρίνιστου ἱστορικοῦ βάθους παρελθόν.
Ἔτσι, ἡ νέα ἑλληνική, ἀντί τῶν τύπων μῆκος ἤ μᾶκος χρησιμοποιεῖ παγκοίνως τόν τύπο μάκρος, ὁ ὁποῖος ὅμως δέν εἶναι νεώτερο πλᾶσμα, ἄν κρίνουμε ἀπό τό ἀριστοφανικό «Ὦ Πόσειδον, τοῦ μάκρους.» (Ὄρνιθες, στ. 1131). Ἡ παρουσία τοῦ ὑγροῦ στό ἀριστοφανικό καί νεοελληνικό μάκρος ἐνισχύει τήν πιθανότητα τό ὑγρό νά ἀποτελῇ ὀργανικό στοιχεῖο τῆς ρίζας πού ὑπόκειται τοῦ μακρός, καί ἑπομένως καί τοῦ μακεδνός (<*μακερνός).
Ἡ νεοελληνική παρουσιάζει καί τούς τύπους μακρινός (ἤ μακρυνός) μέ κύρια σημασία «ἀπομεμακρυσμένος» καί δευτερεύουσες «ἐπιμήκης», «μακροχρόνιος», μακρινάρι ἤ μακρυνάρι (= πρᾶγμα ἐπίμηκες, μακρουλό), μακρύνω, μακρένω (= ἐπιμηκύνω, παρατείνω, ἀπομακρύνομαι, πρβλ. τό παλαιοδιαθηκικό μακρύνω = μηκύνω, ἀπομακρύνω) κ.λπ. Ἄς σημειωθῇ ἐπί πλέον ὅτι στόν Πόντο τό μακρένω / μακρύνω ἔχει καί τήν σημασία «ψηλώνω», ἑπομένως εἶναι πλησιέστατο σημασιολογικά πρός τό μακεδνός: Ἀτοσίκον ἐξέρω σε καί πότε ἐμάκρυνες; (= τοσούτσικο σέ ξέρω καί πότε ψήλωσες;) Πόντ. (Σταυρ.) | Ἐμάκρυνεν ὁ παιδᾶς (= ψήλωσε τό παιδί) Πόντ. (Ἴμερ.).
Ὡς ἐναλλακτικός τύπος τοῦ μακρινός (μακρυνός) δέον νά ληφθῇ ὁ τύπος τοῦ πληθυντικοῦ μάκραινα (ἤ μάκρενα τά: τά μακρά μαλλιά) Πελοπν. (Βούρβουρ.), πού ἡ σχέση του μέ τό μακρινός ἀναδεικνύεται καί ἀποδεικνύεται ἀπό τά ἐπίσης πελοποννησιακά μάκρινα τά (= πόκοι, ποκάρια, μάλιστα μετά τῆς λέξεως μαλλιά· μάκρινα μαλλιά) Πελοπν. (Βασσαρᾶς = Οἰνοῦς), μάκρινα τά (= μακριά, διαλεχτά πρόβεια μαλλιά: Θ᾿ ἀγοράσω μάκρινα μαλλιά γιά πατανίες) Πελοπν. (Λακεδ.), πρβλ. καί *μάκρενες > μάκρινις (= δύο παράλληλα ξύλα τά ὁποῖα καρφώνονται εἰς τά παλούκια τοῦ φράκτου) Θάσ.
Θά ἀντέτεινε ἴσως κάποιος ὅτι ἡ ἐξέλιξη μάκρενα > μάκρινα, ἤτοι ἡ στένωση τοῦ ἄτονου eσέ iεἶναι χαρακτηριστική τῶν βορείων καί ὄχι τῶν νοτίων ἰδιωμάτων ὅπως εἶναι τά πελοποννησιακά. Στήν ὑποθετική ἔνσταση ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι πρέπει νά πάψουμε νά συνάγουμε ἄκαμπτους νόμους ἀπό ἁπλές κανονικότητες. Γιά νά φέρω ἕνα καί μόνο παράδειγμα, ἡ βάκραινα (ἤ βάκρενα) προβατίνα καί τό βάκραινο (ἤ βάκρενο) πρόβατο (= μέ ἄσπρο σῶμα καί μαῦρο κεφάλι καί πόδια) διαχωρίζεται ἀπό τό ΙΛΝΕ σέ οὐσιαστικό (βάκραινα ἡ, βάκραινο τό) καί ἐπίθετο (βάκρινος, βάκρινα, βάκρινο), γιατί τό ἐν λόγῳ λεξικό δέν μπορεῖ νά «ἀντέξῃ» τό γεγονός ὅτι στά «νότια» ἰδιώματα τῆς Πελοποννήσου παρουσιάζεται –καί μάλιστα διαδεδομένη- «βόρεια» στένωση τοῦ ἄτονου e σέ i: βάκρινα Πελοπν. (Βέρβ. Βούρβουρ. Δημητσάν. Μεσσ.) βάκρινο Πελοπν. (Λακων. Οἰν. Πυλ. Τριφυλλ. Φεν. κ.ἀ.)! Ἄς ἀφήσουμε τό γεγονός ὅτι σ᾿ ὅλη τήν Ἑλλάδα τό α΄ πληθυντικό πρόσωπο τῆς ὁριστικῆς ἐνεστῶτα ἐκφέρεται μέ «βόρειο» φωνηεντισμό (παίζουμε καί ὄχι παίζομε, μένουμε καί ὄχι μένομε κ.τ.τ.).
Μιά ἄλλη φωνητική ἐξέλιξη πού ὑποθέτουμε ὅτι ἔλαβε χώραν στά *μακρενός > *μακερνός / μακεδνός εἶναι ἡ ταυτοσυλλαβική μετάθεση τοῦ ὑγροῦ. Τό φαινόμενο ἐμφανίζεται καί σέ συγγενεῖς πρός τό μακρός ν.ἑ. τύπους, ὅπως: μακυργιά (= μακριά) Μεγίστη (= Καστελλόρριζο) Λῆμν. μακυρζ΄ά (= μακριά) Κάλυμν. μακουρλεύου (= κάμνω τι μακρουλόν) Σκῦρ. μακουρλός (= μακρουλός) Σάμ. (Κουμαδαρ.) μακουρλές-ή-ό (= μακρουλός) Σκῦρ.
Ἰδιαίτερα διαφωτιστικοί γιά τίς φωνητικές ἐξελίξεις πού ὑποθέτουμε ὅτι ἐπισυνέβησαν στά μακρινός (μακρυνός), μάκρινος, μάκρενος, *μακρενός, *μακερνός εἶναι τύποι τοῦ ἐπιθέτου κίτρινος, τούς ὁποίους περιοριζόμαστε ἁπλῶς νά παραθέσουμε:
κίτρ᾿νους Μακεδ. κίτιρνος Μακεδ. Πόντ. Προπ. κίτιρνους Ἀ. Ρουμελ. Εὔβ. Ἤπ. Θεσσ. Θράκ. Μακεδ. Στερελλ. κίτσιρνους Μακεδ. (Σιάτ.) κίτερνος Θεσσ. Μακεδ. Πόντ. Τῆν. κίτερνους Ἀ. Ρουμελ. Θεσσ. Μακεδ. κίτιαρνους Μακεδ. (Καταφύγ.) κίτουρνος Πόντ. τσίτερνος Μεγίστ. τσίτερνες Σκῦρ. κούτουρνος Πόντ. κίτιινους Σαμοθρ. κίτιρος Ἤπ. κίτιρους Ἤπ. Μακεδ. κίτερος Ἤπ. κίτ᾿ρους Ἤπ. κ.ἄ.
Ἐπειδή θά ἀντιπροβληθῇ κι ἐδῶ ἡ -ἀμφισβητήσιμη- ἀκαδημαϊκή ἄποψη ὅτι τά κίτρον, κίτρινος κ.λπ. εἶναι ἀντιδάνεια τῆς ἑλληνικῆς ἀπό τήν λατινική, σπεύδουμε νά διευκρινίσουμε ὅτι, ἀκόμη κι ἔτσι νά ᾿ναι, τύποι ὅπως κίτιρνος, κίτερνος, κίτερος, κίτιαρνους, κούτουρνος κ.λπ., ἀποθησαυρισμένοι οἱ περισσότεροι μόλις τόν εἰκοστό αἰῶνα, εἶναι ἐνδεικτικοί δυνητικῶν φωνομορφολογικῶν ἐξελίξεων, χωρίς νά μπορῇ νά ἀποκλεισθῇ ἐντελῶς ἡ πιθανότητα νά μᾶς ἀνάγουν στήν πηγή τοῦ πρώτου δανεισμοῦ καί σέ μιά φωνητική συμπεριφορά πού ἐνδεχομένως χαρακτήριζε ὑπόγεια, λανθάνοντα στρώματα τῆς ἑλληνικῆς. Γιατί δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι ἡ κυριαρχία τῆς ἀττικῆς διαλέκτου στήν γραμματειακή μας παράδοση δέν ἐπέτρεψε παρά σέ ἐλάχιστα λείψανα τῆς μακεδονικῆς π.χ. διαλέκτου νά ἀναδυθοῦν στήν ἐπιφάνεια τῆς γραπτῆς ἔκφρασης, ἐνῷ εἶναι λογικό καί ἀναμενόμενο πώς πολύ περισσότερα παρέμειναν ἐν χρήσει στόν προφορικό λόγο.
Καί εἶναι βέβαια τεράστια ἀντίφαση νά ἀξιοποιοῦνται γιά τήν διερεύνηση τῆς ἰνδοευρωπαϊκῆς νεώτεροι γερμανικοί, ἰρλανδικοί, ἀγγλικοί, σλαβικοί κ.λπ. τύποι, καί νά μή λαμβάνωνται ὑπ᾿ ὄψει, οὔτε καί κατ᾿ ἐλάχιστο, τύποι τῆς νεοελληνικῆς προφορικῆς παράδοσης, πού ἐνδεχομένως μνημειώνουν ὅ,τι ἡ ὑπερδισχιλιετής ἀττικιστική ἐπιβολή ἀπώθησε στά βάθη τοῦ γλωσσικοῦ / πολιτισμικοῦ ὑποσυνειδήτου.
[1]Beekes, R. (2010), Etymological Dictionary of Greek, Leiden, Boston: Brill.
[2] Βλ.Liddell – Scott – Κωνσταντινίδου, σ.λ. κελαρύζω, κελαδέωκ.λπ.
[3] ἹστορικὸνΛεξικὸντῆςΝέαςἙλληνικῆς, τῆςτεκοινῶςὁμιλουμένηςκαὶτῶνἰδιωμάτων, τ. Α΄- ΣΤ΄ (Α–διάλεκτος), Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, 1933 κ.ἑ.
[4] Οἱ παρατιθέμενοι τύποι προέρχονται, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, ἀπό τό ἈρχεῖοτοῦΚέντρουἘρεύνηςτῶνΝεοελληνικῶνΔιαλέκτωνκαίἸδιωμάτωντῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν.
[5] Βλ. Καραναστάσης, Ἀ. (1984-1992), ἹστορικὸνΛεξικὸντῶνἙλληνικῶνἸδιωμάτωντῆςΚάτωἸταλίας, τ. 5, Ἀθῆναι: Ἀκαδημία Ἀθηνῶν
[6] Παπαχριστοδούλου, Χ. (1986), Λεξικὸ τῶν Ροδίτικων Ἰδιωμάτων, Ἀθήνα: Στέγη Γραμμάτων καί Τεχνῶν Δωδεκανήσου
[7] Βλ. Κωστάκης, Θ. (1986-1987), Λεξικό της Τσακωνικής Διαλέκτου, τ. 3, Αθήνα: Ἀκαδημία Ἀθηνῶν
[8] Βλ. καί Κακριδής, Ι. (1986), Ελληνική Μυθολογία (Γενική Εποπτεία), τ. 5, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
από το περιοδικό Νέος Ερμής ο Λόγιος, τ. 17, καλοκαίρι 2018
Ιστορία - Πολιτισμός
Ομιλία του Σάββα Καλεντερίδη στη Θεσσαλονίκη! Η Άλωση της Πόλης – Γεωπολιτικές και Πολιτικο-οικονομικές Αιτίες της Παρακμής του Ελληνισμού της Ελληνικής Αυτοκρατορίας που Οδήγησαν στην Άλωση
Εκδήλωση ια την ημέρα μνήμης της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης διοργανώνεται την Τετάρτη 04 Ιουνίου 2025 και ώρα 19:00 στην αίθουσα ΤΙΜΩΝ της Λέσχης
Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης, του Γ’ ΣΣ.
Ομιλητής θα είναι ο Συγγραφέας – Γεωστρατηγικός Αναλυτής, κ. Σάββας Καλεντερίδης, με θέμα:
«Η Άλωση της Πόλης – Γεωπολιτικές και Πολιτικο-οικονομικές Αιτίες της Παρακμής του Ελληνισμού της Ελληνικής Αυτοκρατορίας που Οδήγησαν στην Άλωση».
Για δηλώσεις συμμετοχής στην εκδήλωση, στα τηλέφωνα του ΣΕΑΝΘ
2310276673 – 6949348630
Ιστορία - Πολιτισμός
Huffington Post: Η Αγία Αικατερίνη ως στρατηγικός «Δούρειος Ίππος» του Σίσι στο Σινά
Το χρονικό της «Αιγυπτιοποίησης» της Αγίας Αικατερίνης. Από τη Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου-Ισραήλ του 1978 στις συγκρούσεις στη Λωρίδα της Γάζας. Γεωπολιτικά και οικονομικά παιχνίδια στο Σινά.
Γράφει ο Γαβριήλ Χαρίτος, Huffington Post
Το αιγυπτιακό κράτος άρχισε να εκδηλώνει ενεργό ενδιαφέρον για το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης και της ακίνητης περιουσίας της στην Χερσόνησο του Σινά όταν το 2012 ανέλαβε την εξουσία η Μουσουλμανική Αδελφότητα με την εκλογή του τότε Προέδρου, Μοχάμαντ Μόρσι. Το πολιτικό κλίμα που επικρατούσε τότε στη χώρα τόνιζε την ανάγκη ενδυνάμωσης του θρησκευτικού, μουσουλμανικού χαρακτήρα των κοινωνικών ηθών και της φυσιογνωμίας του κράτους. Ο.τιδήποτε αλλόθρησκο αντιμετωπιζόταν με καχυποψία και ο,τιδήποτε θύμιζε την παρουσία άλλων πολιτισμών και λαών στη χώρα όφειλε με κάποιον τρόπο είτε να ‘αιγυπτιοποιηθεί’ είτε να ανευρεθεί η κατάλληλη οδός ώστε να τεθεί υπό έλεγχο ή να περιθωριοποιηθεί.
2012: Η απαρχή της δικαστικής «Αιγυπτιοποίησης» της Αγίας Αικατερίνης
Αφορμή για την ”αιγυπτιοποίηση” της εμβληματικής ιστορικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης στάθηκε η ελληνική σημαία που κυμάτιζε στη μέση της ερήμου του Σινά, στην ”εσχατιά της αιγυπτιακής κρατικής επικράτειας”. Με αυτήν την απλή αφορμή, ενορχηστρώθηκε μία σειρά αστικών αγωγών. Αιγύπτιοι πολίτες δήλωναν ότι διεκδικούν την κυριότητα ακατοίκητων εκτάσεων γύρω από μετόχια της Μονής σε διάσπαρτα σημεία της χερσονήσου – τα οποία, για αιώνες, οι ντόπιοι Βεδουίνοι αναγνώριζαν εθιμικά ως μοναστική ιδιοκτησία.
Η συνέχεια ήταν εύκολη: Εκάστοτε δικαστής ζητούσε από τους ενάγοντες και από την εναγόμενη Ιερά Μονή να προσκομίσουν τους τίτλους ιδιοκτησίας τους. Στη συνέχεια, όπως ήταν επόμενο, τόσο οι ενάγοντες όσο και η εναγόμενη Μονή αδυνατούσαν να προσκομίσουν τίτλους ιδιοκτησίας (άλλωστε, ο Ιουστινιανός δεν θα μπορούσε ποτέ να προβλέψει ποιες θα έπρεπε να είναι οι νόμιμες διατυπώσεις που θα απαιτούσε ο μέσος Αιγύπτιος πρωτοδίκης το 2025 μ.Χ.). Έτσι, τα δικαστήρια προσεπικαλούσαν το Αιγυπτιακό Δημόσιο, στο οποίο εν τέλει περιέρχονταν στην κυριότητά του τα εκάστοτε επίδικα. Εκκλησίες, μετόχια, ακατοίκητες εκτάσεις, φαράγγια και ό,τι μπορεί κανείς να δει με γυμνό μάτι στην έρημο του Σινά βαφτίζονταν «δημόσιες γαίες» με την βούλα της αιγυπτιακής δικαιοσύνης. Η ”δικαστική αιγυπτιοποίηση” που εμπνεύστηκε η Μουσουλμανική Αδελφότητα επί προεδρίας Μόρσι είχε μόλις αρχίσει με την έκδοση πλήθους πρωτόδικων δικαστικών αποφάσεων.
Ευτυχώς, η περίοδος της ισλαμιστικής διακυβέρνησης της Αιγύπτου δεν κράτησε πολύ και η χώρα ανέκτησε σταδιακά την διεθνή και περιφερειακή της αξιοπιστία με την ανάληψη της εξουσίας από τον Πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Σίσι στις 8 Ιουνίου 2014, ο οποίος κατάφερε σταδιακά να πείσει ότι οι δεσμοί της χώρας του με την Δύση αποκαθίστανται. Όπως φάνηκε πολύ γρήγορα, ο Πρόεδρος Σίσι στόχευσε στον διαχωρισμό της κρατικής μηχανής από το μουσουλμανικό ιερατείο. Ωστόσο, ο απόηχος των ιδεολογικών επιλογών της εποχής Μόρσι παρέμενε και στην περίπτωση των υποθέσεων που εκκρεμούσαν στην αιγυπτιακή δικαιοσύνη σχετικά με την μοίρα της περιουσίας της Ι. Μ. της Αγίας Αικατερίνης οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στην δήμευσή της.
Η άνοδος Σίσι στην εξουσία και οι άτυπες δεσμεύσεις που δεν τηρήθηκαν
Σύμφωνα με τις πολλές συνεντεύξεις που παραχώρησε τις τελευταίες μέρες στα ελληνικά ειδησεογραφικά μέσα ο εκπρόσωπος Τύπου της Μονής, π. Πορφύριος, με την ιδεολογική μεταβολή της νέας διακυβέρνησης Σίσι, άρχισε να προωθείται η επιλογή της εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς μεταξύ της Ι. Μ. της Αγίας Αικατερίνης και του Αιγυπτιακού Δημοσίου, με την παρασκηνιακή βοήθεια, που η ελληνική διπλωματία ήταν πρόθυμη να προσφέρει.
Με βάση όσα έχουν προκύψει από τις συνεντεύξεις του π. Πορφυρίου, και που εμμέσως επιβεβαιώνονται από την σχετική επίσημη ανακοίνωση που εξέδωσε στις 30 Μαΐου 2025 το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, ήταν πλέον ζήτημα χρόνου να συμφωνηθεί εξωδικαστικά ποια μορφή θα λάβει το νομικό καθεστώς που θα διέπει τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα της Μονής, κατόπιν συνεννόησης των κυβερνήσεων Αθήνας και Καΐρου.
Παρ’ όλα αυτά, και ενώ φερόταν να αναμένεται να επιτευχθεί αυτή η μορφή συμβιβασμού, το Εφετείο της Ισμαηλίας εξέδωσε στις 28 Μαΐου 2025 την πιο διάσημη ίσως αιγυπτιακή δικαστική απόφαση, στο διατακτικό της οποίας ορίστηκε ότι ένας λεπτομερής κατάλογος μοναστηριακών εκκλησιών, μετοχίων και οικοπέδων περιερχόταν κατά πλήρη κυριότητα στο Αιγυπτιακό Δημόσιο.
Όχι, δεν «φταίει» η ημερομηνία..
Η είδηση έγινε γνωστή στην Ελλάδα την επομένη μέρα, 29 Μαΐου, πρώτα από την ιστοσελίδα θρησκευτικής θεματολογίας Orthodoxia.info και στη συνέχεια με εκτενές ρεπορτάζ της ιστοσελίδας της εφημερίδας ”Πρώτο Θέμα”, προκαλώντας έκδηλη αμηχανία στην ελληνική κυβέρνηση και ποικίλες αναλύσεις και σχόλια που βασίζοντας την σοβαρότητα της κατάστασης κυρίως στην φερόμενη ως «συμβολική επιλογή της Αιγύπτου να προβεί στην δήμευση της μοναστηριακής περιουσίας, ανήμερα της επετείου της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς».
Κατά την εκτίμηση του γράφοντος, μία τέτοια αναγωγή είναι τουλάχιστον υπερβολική, μιας και φαίνεται σχεδόν απίθανο ο Αιγύπτιος Εφέτης της μακρινής Ισμαηλίας να γνώριζε τόσο καλά τον ευαίσθητο ψυχισμό του μέσου Έλληνα πολίτη. Παρ’ όλα αυτά, η χρονική αυτή σύμπτωση, εκ του αποτελέσματος έδρασε ευεργετικά, επειδή ακριβώς ο ψυχισμός της ελληνικής κοινής γνώμης ενεργοποιήθηκε, ως επίσης και η – εν πολλοίς – ήρεμη ιδιοσυγκρασία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμου, που προέβη σε μία μακρά, και δικαίως συναισθηματικά φορτισμένη μακροσκελή καταδίκη της επιλογής της Αιγύπτου να μην φανεί συνεπής στα όσα είχαν συμφωνηθεί παρασκηνιακά.
Η ελληνική κυβέρνηση κινητοποιήθηκε, το Γραφείο Τύπου του Αιγυπτίου Προέδρου διαβεβαίωσε ότι ο ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης θα διατηρηθεί, πλην όμως η δήμευση της περιουσίας της είχε πάρει τη σφραγίδα της αιγυπτιακής δικαιοσύνης δημιουργώντας νομικά τετελεσμένα. Μέσα σε αυτό το φορτισμένο κλίμα, ελληνική αντιπροσωπεία βρίσκεται ήδη στο Κάιρο, ενώ αναμένεται να φτάσει αύριο στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα και ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, με σκοπό να διευθετηθεί το ζήτημα – προφανώς εξωδικαστικά, ή άλλως πώς.
Το κρίσιμο ερώτημα
Μετά από αυτήν την αναλυτική εξιστόρηση των γεγονότων που προηγήθηκαν, και εν αναμονή του αποτελέσματος των διαβουλεύσεων στο Κάιρο μεταξύ των κυβερνήσεων Αιγύπτου και Ελλάδας, το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής:
Άραγε, τι ώθησε την – εκκοσμικευμένη πλέον – διακυβέρνηση του Προέδρου Σίσι να μην δώσει ένα τέλος στην δικαστική μεθόδευση, που εμπνεύσθηκε και εφαρμόσθηκε από τον ισλαμιστή προκάτοχό του, με στόχο τον αφελληνισμό της αρχαιότερης ορθόδοξης Μονής, η οποία μάλιστα έχει αναγνωριστεί από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς;
Μήπως η δήμευση των περιουσιακών στοιχείων της Ι. Μ. της Αγίας Αικατερίνης θα σώσει την ταλαιπωρημένη αιγυπτιακή οικονομία, η οποία, λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου στην Μέση Ανατολή, έχει υποστεί κατακόρυφη πτώση του τουρισμού, αλλά και του αριθμού των πλοίων που διέρχονται από την Διώρυγα του Σουέζ εξ αιτίας του πολεμικού σκηνικού που στήθηκε από τους αντάρτες Χούθι στα νότια στενά της Ερυθράς Θάλασσας; Θα ήταν εξαιρετικά επιφανειακή μία τέτοια θεώρηση, τη στιγμή μάλιστα που η Αίγυπτος, από την έναρξη της διακυβέρνησης Σίσι έχει αναχθεί ποικιλοτρόπως σε εξαιρετικά σημαντικό στρατηγικό εταίρο τόσο της Ελλάδας, όσο και της Κυπριακής Δημοκρατίας κατ’ επέκταση.
Η απάντηση στο κρίσιμο αυτό ερώτημα κρύβεται στο μακρινό 1978.
Το ειδικό καθεστώς ασφαλείας της Χερσονήσου του Σινά και η Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου-Ισραήλ του 1978
Όταν το 2014 ο τότε στρατηγός, και νυν Πρόεδρος, Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Σίσι ανέλαβε την εξουσία, παρέλαβε μία Αίγυπτο που είχε στο μεταξύ χάσει την διεθνή αξιοπιστία της. Η διαβρωτική ισχύς της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, πέρα από την πόλωση που είχε προκαλέσει στην τοπική κοινωνία, στην Χερσόνησο του Σινά είχαν ενδυναμωθεί ένοπλοι πυρήνες του Ισλαμικού Κράτους, με αποτέλεσμα ο αιγυπτιακός στρατός επί σειρά ετών να προσπαθεί να ανακτήσει τον έλεγχο σε τοπικό επίπεδο. Η έκρυθμη κατάσταση στο Σινά δεν είχε δημιουργηθεί από μόνη της.
Συγκεκριμένα, η συνθήκη ειρήνης που είχε συναφθεί μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ το 1978 στο Καμπ Ντέιβιντ όριζε ότι η Χερσόνησος του Σινά θα αποτελέσει ουσιαστικά μία ιδιότυπη «ουδέτερη ζώνη», διαιρούμενη σε τέσσερεις διακριτές ζώνες, ανάλογα με την επιτρεπόμενη (μειωμένη) παρουσία των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων.
Στην Ζώνη Α, που καλύπτει τις περιοχές που βρίσκονται κατά μήκος της Διώρυγας του Σουέζ και σε όλα τα δυτικά παράλια της Χερσονήσου, επιτρεπόταν η παρουσία μόνο μίας ταξιαρχίας πεζικού.
Στην Ζώνη Β, που καλύπτει το κεντρικό τμήμα της Χερσονήσου (όπου βρίσκεται και η Ι. Μ. της Αγίας Αικατερίνης), η Αίγυπτος είχε δικαίωμα να διατηρεί έως τέσσερα σώματα Συνοριοφυλάκων, που θα αποτελούνται από αστυνομικούς με ειδική στρατιωτική εκπαίδευση.
Στην Ζώνη C, που καλύπτει τα ανατολικά παράλια και κατά μήκος των χερσαίων συνόρων με το Ισραήλ, η Αίγυπτος έχει δικαίωμα να διατηρεί μόνο ελαφρά οπλισμένες αστυνομικές δυνάμεις.
Και τέλος, στην Ζώνη D, οριζόταν ως περιοχή πλήρως αποστρατιωτικοποιημένη, τόσο για την Αίγυπτο, όσο και για το Ισραήλ.
Mε βάση τη Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου-Ισραήλ (1978)
Το ειδικό αυτό καθεστώς μειωμένης αιγυπτιακής στρατιωτικής παρουσίας, που είχε συμφωνηθεί το 1978 προκειμένου να αποτρέψει έναν νέο μελλοντικό πόλεμο ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Ισραήλ, συνδυασμό με την πόλωση που η Μουσουλμανική Αδελφότητα υποδαύλισε στο εσωτερικό των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων κατά την καταστροφική διετή διακυβέρνηση Μόρσι (2012-2014), επέτρεψε σε πυρήνες του ISIS να ενισχύσουν την παρουσία τους στην ευαίσθητη από κάθε άποψη παραμεθόρια Χερσόνησο του Σινά. Το 2014 ο νέος Πρόεδρος Σίσι κλήθηκε ουσιαστικά να ανακτήσει τον έλεγχο με στρατιωτικά μέσα. Επρόκειτο για έναν αγώνα διαρκή, που στοίχισε τις ζωές στρατιωτών και πολιτών, όχι μόνο στην αχανή έρημο της Χερσονήσου, αλλά και σε αστυνομικά τμήματα των αιγυπτιακών αστικών κέντρων, με έμφαση την πόλη Ελ-Αρίς, στα μεσογειακά παράλια του Σινά.
Το ενδιαφέρον δεδομένο είναι ότι, κατά τις αιγυπτιακές εκκαθαριστικές στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των τοπικών ισλαμιστικών πυρήνων, ανέλαβε ενεργό ρόλο ο ισραηλινός στρατός και οι μυστικές του υπηρεσίες, κατόπιν σχετικού αιγυπτιακού αιτήματος. Αυτή η εξέλιξη είχε ως αποτέλεσμα, τόσο η Αίγυπτος όσο και το Ισραήλ να καταστρατηγήσουν οικειοθελώς το καθεστώς διακριτής αποστρατικοποίησης που είχαν συμφωνήσει αμφότερα τα κράτη, υπογράφοντα τη συνθήκη ειρήνης του 1978. Όταν πλέον διαπιστώθηκε ότι ο κίνδυνος του ISIS έπαψε να υπάρχει, αποκαταστάθηκε το ειδικό καθεστώς που διέπει την αιγυπτιακή στρατιωτική παρουσία στο Σινά.
7 Οκτωβρίου 2023: Η μέρα που άλλαξε τα δεδομένα
Τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου 2023 άλλαξαν τα δεδομένα και μετά την έναρξη των ισραηλινών χερσαίων επιχειρήσεων στην Λωρίδα της Γάζας, οι ΗΠΑ άρχισαν να ασκούν πιέσεις, κυρίως στην Αίγυπτο και δευτερευόντως στην Ιορδανία, να δεχθούν στα εδάφη τους δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους πρόσφυγες.
Ο Πρόεδρος Σίσι αντιτάχθηκε αμέσως, σηματοδοτώντας την απαρχή μίας περιόδου ψυχρότητας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και με το Ισραήλ. Η απόφαση του Προέδρου της Αιγύπτου να συγκαλέσει παγκόσμια συνδιάσκεψη στο Κάιρο για την αντιμετώπιση της έκρυθμης κατάστασης στη Γάζα, έθεσε προ των ευθυνών τους τον Αραβικό Σύνδεσμο και την διεθνή κοινότητα, ξεκαθαρίζοντας παράλληλα την θέση της χώρας του ότι είναι διατεθειμένη να προσφέρει τις καλές της υπηρεσίες ως διαμεσολαβητής στην διαδικασία επίτευξης κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης των ισραηλινών ομήρων από την Χαμάς – χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι θα αποδεχθεί να καταστεί η Χερσόνησος του Σινά μια «δεύτερη Γάζα».
Την στάση αυτή συνεχίζει να τηρεί η διακυβέρνηση Σίσι και μετά την εκλογή του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, με αποτέλεσμα η ψυχρότητα μεταξύ Καΐρου και Ουάσιγκτον να διατηρείται μέχρι σήμερα. Τα τηλεοπτικά πλάνα που απεικόνιζαν αιγυπτιακά τεθωρακισμένα να κινούνται στις άλλοτε αποστρατιωτικοποιημένη Ζώνες C και D, έκαναν τον γύρο του κόσμου, που σχολιάζονταν με προβληματισμό στα ισραηλινά κρατικά ΜΜΕ κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου.
Έκτοτε η Αίγυπτος του Σίσι έπαψε πλέον να είναι υπάκουη στις συστάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, αποδεικνύοντας μάλιστα έμπρακτα και μπροστά στις κάμερες των διεθνών πρακτορείων ότι το αποστρατιωτικοποιημένο Σινά αποτελεί μια ανάμνηση παλιά και ο χάρτης που συνόδευε το κείμενο της Συνθήκης Ειρήνης του 1978 με το Ισραήλ είχε πλέον …κιτρινιάσει σε κάποιο συρτάρι.
Τέλος, το επιστέγασμα της αιγυπτιακής τάσης να αναζητήσει εναλλακτικές στρατηγικές συνεργασίες, λόγω «έλλειψης κατανόησης» από τους παραδοσιακούς δυτικούς εταίρους, αποτελεί η πρώτη κοινή στρατιωτική άσκηση με την Κίνα με την ονομασία «Αετοί του Πολιτισμού 2025» («Eagles of Civilization 2025») από τις 19 Απριλίου έως τις 4 Μαΐου 2025, προφανώς «κλείνοντας το μάτι με νόημα» σε ΗΠΑ και Ισραήλ.
Αγία Αικατερίνη: Ο στρατηγικός «Δούρειος Ίππος» του Προέδρου Σίσι
Λαμβάνοντας υπόψιν τα νέα δεδομένα που διαμόρφωσαν – και συνεχίζουν να διαμορφώνουν – την αιγυπτιακή θεώρηση της πραγματικότητας, όπως αυτή έχει αλλάξει από την επομένη της 7ης Οκτωβρίου 2023 μέχρι σήμερα, είναι πια ξεκάθαρο ότι η δικαστική απόφαση του Εφετείου της Ισμαηλίας δεν στοχεύει απλώς στην δήμευση της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης και των Μετοχίων της στα διάσπαρτα σημεία της Χερσονήσου του Σινά, όπως αυτά απαριθμούνται στο διατακτικό της.
Για την διακυβέρνηση του Προέδρου Σίσι, η πιο σημαντική φράση της εφετειακής απόφασης είναι εκείνη που ορίζει ότι
«όποιες ακατοίκητες περιοχές στην Χερσόνησο του Σινά δεν αποδεικνύεται ότι ανήκουν στην ιδιοκτησία είτε της Μονής είτε άλλου ιδιώτη, περιέρχονται στην κυριότητα του Αιγυπτιακού Δημοσίου».
Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, το Αιγυπτιακό Δημόσιο είχε ανάγκη να αποκτήσει τίτλο ιδιοκτησίας για να κατοχυρώσει νομικά την παρουσία του στην πιο νευραλγική μεθοριακή περιοχή της αιγυπτιακής κρατικής επικράτειας.
Κατ’ αρχήν, η ανάγκη «δημιουργίας τίτλου ιδιοκτησίας» έγκειται στο ότι, προφανώς, η διακυβέρνηση Σίσι επιδιώκει να προσελκύσει ξένους επενδυτές για να αναπτύξει τον τουρισμό στο Σινά, με έμφαση στην ανατολική ακτή της χερσονήσου που διαθέτει προσιτές παραλίες για τον επισκέπτη.
Παράλληλα όμως, και σύμφωνα με ποικίλες ενδείξεις, διαμορφώνοντας εκ του μηδενός ένα «Κτηματολόγιο Δημοσίων Γαιών» με έμφαση την ίδια περιοχή (Ζώνη C), κατά μήκος των συνόρων του Σινά με το Ισραήλ, η κυβέρνηση του Καΐρου θεωρεί ότι εξασφαλίζει περισσότερη ελευθερία κινήσεων για τις αιγυπτιακές ένοπλες δυνάμεις, σε περιοχές που άλλοτε δεν ήταν αξιοποιήσιμες για αμυντικούς σκοπούς.
Έτσι, η δικαστική απόφαση του Εφετείου της Ισμαηλίας, χρησιμοποιεί τις άλλοτε τεχνητές δικαστικές διεκδικήσεις επί της ακίνητης περιουσίας της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης ως πρόσχημα για να μεταβάλει νομιμοφανώς το ειδικό καθεστώς που καθορίστηκε το 1978 με τη Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου-Ισραήλ.
Η Αγία Αικατερίνη – και κατ’ επέκταση, ο ελληνικός περιφερειακός παράγοντας – έχει εκληφθεί από την διακυβέρνηση Σίσι ως «αδύναμος κρίκος», αν όχι ως «Δούρειος Ίππος», με στόχο την διαμόρφωση νέων τετελεσμένων. Νέα τετελεσμένα που είναι πιθανόν να περιπλέξουν ακόμα περισσότερο τις ήδη εξαιρετικά διαταραγμένες περιφερειακές ισορροπίες.
Τι πρέπει να προσέξει η Ελλάδα
Υπ’ αυτές τις ιδιόμορφες συνθήκες, και με δεδομένες τις νέες αιγυπτιακές προτεραιότητες, η ελληνική πλευρά οφείλει να προστατεύσει την απρόσκοπτη λειτουργία της ιστορικής ελληνορθόδοξης Μονής, τηρώντας σαφείς αποστάσεις από τις (παρακινδυνευμένες ίσως) νέες αιγυπτιακές στρατηγικές επιδιώξεις, που δεν αποκλείεται να θέσουν σε κίνδυνο ένα από τα σημαντικότερα μετερίζια του Ελληνισμού. Ένα μετερίζι που, παρά την γεωγραφική απόσταση από τα στενά όρια του νεοελληνικού κράτους, ουδέποτε διέκοψε την πνευματική του διασύνδεση με την ψυχή του μέσου Έλληνα, όπου κι αν βρίσκεται.
Ιστορία - Πολιτισμός
Οι δύο υπέροχες Ελληνίδες – Κλαυδία 2025 – Μαρίζα Κώχ 1976
Ανυποχώρητες για τις τραγωδίες μας από τους Τούρκους κατακτητές
Γράφει η Φανούλα Αργυρού*
“”…there’s a sickness
worse than the risk of death and that’s
forgetting what we should never forget.””Mary Oliver, Tecumseh. American Primitive
Ta τελευταία χρόνια δεν παρακολουθούσα το «Eurovision». Είχε χάσει την αρχική μορφή και ήθος του.
΄Όμως, φέτος λόγω της συμμετοχής της Ελληνίδας Πόντιας Κλαυδίας το παρακολούθησα. Η Πόντια Κλαυδία όντως ‘δίδαξε’ ήθος στους διοργανωτές και συμμετέχοντες, ήταν υπέροχη σε όλα. ΄Όμως, υπέροχη και για ένα άλλο σημαντικό λόγο. Για την ανυποχώρητη αντίστασή της στις πιέσεις από τους διοργανωτές του διαγωνισμού, να μην ενοχλήσει την κατοχική ΤΟΥΡΚΙΑ! Όπως ακριβώς πριν κοντά 50 χρόνια έκανε μια άλλη υπέροχη ΕΛΛΗΝΙΔΑ, η Μαρίζα Κωχ και οι συνεργάτες της. Οφείλουμε και στις δύο ένα τεράστιο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ και ΝΑ ΜΗ ΞΕΧΝΑΜΕ ΟΣΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ!
Κλαυδία 2025
Έγραψε ο αρχισυντάκτης της «ΕΣΤΙΑΣ» Αθηνών κ. Μανώλης Κοττάκης. «Της είχαν ζητήσει να μη μιλά» – Η σύσταση από τη διοργανώτρια στην Κλαυδία για να μην … ενοχληθεί η Τουρκία – Αλλά εκείνη επέμεινε και μιλούσε για τη ρίζα της και την προσφυγιά».
https://www.newsbreak.gr/apopseis/880680/tis-eichan-zitisei-na-mi/
Έγραψε μεταξύ άλλων για την ιστορία της Κλαυδίας Παπαδοπούλου και της οικογένειάς της : «…η οποία παλιννόστησε στην Ελλάδα από την πρώην Σοβιετική Ενωση το 1991…μαζί με χιλιάδες άλλες (που ρίζωσαν στη Θράκη) και εγκαταστάθηκε στον Ασπρόπυργο. Η γιαγιά της νεαρής Κλαυδίας διηγείτο στην εγγονή της όταν ήταν μικρή ιστορίες και από την προσφυγιά των Ποντίων…
Η Κλαυδία ζει σε μια χώρα που υποφέρει από ξενολαγνεία και συνήθως δεν υπερασπίζεται την εθνική της ταυτότητα. Που επισήμως «αγαπά» άλλες σημαίες, όχι την ελληνική. Μαζί με μια ομάδα δημιουργικών νέων, κατά βάση Ελληνόπουλων, η οποία ονομάστηκε Arcade…, έπλασαν την ιστορία της Αστερομάτας. Η οποία από το κουπλέ συγκλονίζει και προϊδεάζει: «Γλυκιά μου μάνα, μη μου κλαις/μαύρο κι αν σου φορούνε,/το ξέθωρο το σώμα μου/φλόγες δεν το νικούνε./Τα χελιδόνια της φωτιάς θάλασσες κι αν περνούνε,/του ριζωμού τα χώματα ποτέ δε λησμονούνε./Γλυκιά μου μάνα, μη μου κλαις,/καράβι είναι η ζωή μου…»
Αντέδρασε η κατοχική Τουρκία για την Ποντιακή Γενοκτονία της μέσω της δημόσιας τηλεόρασης της, απείλησε με καταγγελίες… η διοργανώτρια Αρχή συνέστησε «διακριτικά στην εθνική αρχή (Ελλάδα) η Κλαυδία … να αποφεύγει τον όρο «γενοκτονία» (genocide)…
Όμως η Ελληνίδα Κλαυδία δεν πτοήθηκε … πρόβαλε το δράμα, δεν άκουσε τις σειρήνες της υποταγής και πήρε το τραγούδι όσο ψηλά μπορούσε! «τότε οι ύμνοι του αμήχανου σχολιασμού αφιερώθηκαν αποκλειστικά, γενικώς και αορίστως, στην Ελλάδα…πρόβαλε το στιβαρό πρότυπο του μέτρου, του ήθους και της σοβαρότητας…» έγραψε ο κ. Κοττάκης.
Μαρίζα Κωχ 1976
Η Κλαυδία δέχθηκε τα συγχαρητήρια και εγκάρδιες ευχές της Μαρίζα Κώχ στην εκπομπή Πρωίαν σε Είδον της ΕΡΤ την ημέρα Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας, για να μας θυμίσει τι αντιμετώπισε και η ίδια το 1976. Όταν υπέστη τις ίδιες πιέσεις και χειρότερες…
Η Μαρίζας Κωχ εξηγεί το συμβάν στο εξαίρετο βίντεο του ALTER με τίτλο « Μάνος Χατζηδάκις – Eurovision (Χωρίς Μοντάζ, ALTER)». Καταρχήν η εισαγωγή του σταθμού.
«1975 η Ελλάδα ματωμένη από την τραγωδία της Κύπρου καλείται να μετάσχει στη Eurovision…Ένας μεγάλος Έλληνας ο Μάνος Χατζηδάκις διευθυντής τότε της κρατικής ραδιοφωνίας κάνει μια κίνηση που πραγματικά είναι μεγαλοφυής. Διεθνοποιεί τη κυπριακή τραγωδία στέλνοντας τη Μαρίζα Κωχ με το δημώδες ηπειρώτικο άσμα «Παναγιά μου Παναγιά μου παρηγόρα τη καρδιά μου». ΄Ένα τραγούδι που είχε ως θέμα τα πάθη της Κύπρου.»
Μαρίζα Κώχ: «Ένα βράδυ το 1976 με πήρε ο Μάνος Χατζηδάκις στο τηλέφωνο και μου ζήτησε αν μπορούσα μέχρι την άλλη μέρα το πρωί να έχω φτιάξει ένα τραγούδι να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη Eurovision. Το τραγούδι όμως αυτό να είναι μοιρολόι για την Κύπρο. Να είναι τραγούδι διαμαρτυρίας για την Κύπρο. Να έχει αυτά τα δύο σημαντικά στοιχεία. Όλο το βράδυ ξενύχτισα μαζί και ο στιχουργός που έγραψε το κείμενο, ο Μιχάλης ο Φωτιάδης, από τη Θεσσαλονίκη. Είμασταν στη γραμμή όλη τη νύχτα και την άλλη μέρα το πρωί πήγα στο Μάνο το τραγούδι αυτό. Παναγιά μου Παναγιά μου.»
Και τονίζει στη συνέχεια ότι ξεσπάθωσαν οι Τούρκοι στο άκουσα του τραγουδιού τη προηγούμενη στη πρόβα, γιατί είχε πολιτικό περιεχόμενο, χιλιάδες Τούρκοι μετανάστες στους δρόμους της Χάγης διαμαρτύρονταν, η Ασφάλεια του Φεστιβάλ λύγισε και αρνήθηκε να προστατεύσει την ελληνική αντιπροσωπεία, η οποία μόνο με δική της ευθύνη μπορούσε να τραγουδήσει, όπως και έγινε. Αν και δεν απειλούσε κανένα το τραγούδι που βγήκε φαβορί, παρόλα, εξηγεί η Μαρίζα Κωχ, υπέγραψαν ότι με δική τους ευθύνη βγαίνουν στη σκηνή…
«Οι Έλληνες αιδήμονες περί της Eurovision πέφτουν πάνω στον Χατζηδάκι να το φάνε, τι είναι αυτή η αηδία που έστειλες να μας εκπροσωπήσει στην Ευρώπη αυτό δεν είναι τραγούδι…κάτι τέτοια ανόητα του λέγανε», προσθέτει το ALTER. Για να ικανοποιήσουν την Τουρκία…
Την ώρα της μετάδοσης του ελληνικού τραγουδιού η Τουρκία έκλεισε το δίαυλο στο δορυφορικό της σύστημα προς τις χώρες της Μεσογείου και στη θέση του μετέδιδε … χορό της κοιλιάς!
Χαρακτηριστική και η στάση της Αγγλίας τότε που δεν έδωσε ούτε μία ψήφο…
«Μάνος Χατζηδάκις – Eurovision (Χωρίς Μοντάζ, ALTER)
Klavdia: Η πρώτη της συνέντευξη μετά τη Eurovision στην εκπομπή Πρωίαν σε Είδον της ΕΡΤ
Ορισμένοι από τους στίχους:
Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου
Κι αν δείτε ερείπια γκρεμισμένα, όι-όι μάνα μ’
Δεν θα ‘ναι απ’ άλλες, απ’ άλλες εποχές
Από ναπάλμ θα ‘ναι καμένα, όι-όι μάνα μ’
Θα ‘ναι τα μύρια χαλάσματα του χτεςς
Κι αν δείτε γη φρεσκοσκαμμένη, όι-όι μάνα μ’
Δεν θα ‘ναι κάμπος, ‘ναι κάμπος καρπερός
Σταυροί θα είναι φυτεμένοι, όι-όι μάνα μ’
Που τους σαπίζει, σαπίζει ο καιρός
Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου…
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 1/6/2025
Υπό διπλό ασφυκτικό κλοιό η ελληνική κονσερβοποιία
Ο δασμολογικός πόλεμος που έχει ξεκινήσει ο Αμερικανός Πρόεδρος, όπως επισημαίνει στη «Ν» ο πρόεδρος της Ένωσης Κονσερβοποιών Ελλάδος (ΕΚΕ), Κώστας...
Οι επικίνδυνες εξαρτήσεις που απειλούν το οικονομικό μέλλον του Πακιστάν
Κρίσιμο σταυροδρόμι! Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν εξελίσσεται σε συστηματική υπονόμευση της βιομηχανικής κυριαρχίας του Ισλαμαμπάντ
Ζελένσκι: Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη στα τέλη Ιουνίου προσκλήθηκε η Ουκρανία
ΟΟυκρανός πρόεδρος είχε δηλώσει ότι η μη συμμετοχή της χώρας του στη σύνοδο θα χάριζε «μια νίκη» στον Ρώσο πρόεδρο...
Νέα παρέμβαση Φαραντούρη στην Κομισιόν για επανεξέταση του πακέτου €4 δισ. προς την Αίγυπτο
Υπενθυμίζεται ότι σε πρόσφατες τηλεοπτικές συνεντεύξεις του, ο Νικόλας Φαραντούρης χαρακτήρισε το πακέτο των €4 δισ. της ΕΕ προς την...
Ομιλία του Σάββα Καλεντερίδη στη Θεσσαλονίκη! Η Άλωση της Πόλης – Γεωπολιτικές και Πολιτικο-οικονομικές Αιτίες της Παρακμής του Ελληνισμού της Ελληνικής Αυτοκρατορίας που Οδήγησαν στην Άλωση
Εκδήλωση ια την ημέρα μνήμης της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης διοργανώνεται την Τετάρτη 04 Ιουνίου 2025 και ώρα 19:00 στην αίθουσα...
-
Πολιτική2 μήνες πρινΟμολογία αποτυχίας! Οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τη “Γαλάζια Πατρίδα” δια στόματος του εμπνευστή της
-
Αναλύσεις2 μήνες πρινΜάικλ Ρούμπιν στη Hellas Journal: Η σύλληψη Ιμάμογλου σηματοδοτεί ότι ο Ερντογάν θα απελευθερώσει τον Οτζαλάν μέσα σε νεκροσακούλα!
-
Πολιτική2 μήνες πρινΤούρκοι εισέβαλαν στην Καβάλα για να δείξουν «απειλητική» πινακίδα της ματωμένης Κύπρου! (video)
-
Πολιτική5 ημέρες πρινΑνατροπή στην ανατροπή! Ο Σίσι βάζει τα πράγματα στη θέση τους για το Σινά – Καμία προσβολή της μοναδικής και ιερής θρησκευτικής θέσης της Μονής -Δεν αλλάζει πουθενά το καθεστώς
-
Άμυνα4 εβδομάδες πρινΧειρουργική επιχείρηση! Η Ινδία χτύπησε το Πακιστάν με SCALP και HAMMER που εκτοξεύτηκαν από Rafale
-
Πολιτική3 μήνες πρινΈλληνας από τον Δομοκό αιχμάλωτος των Ουκρανών
-
Διεθνή4 εβδομάδες πρινΙνδός στρατηγός απειλεί με πυρηνικό αφανισμό την Τουρκία
-
Διεθνή2 μήνες πρινΜε την ουρά στα σκέλια! Φιντάν: Η Τουρκία δεν επιθυμεί καμία αντιπαράθεση με το Ισραήλ στη Συρία