Στις 26 Ιουλίου 1822, διεξήχθη η πολύκροτη μάχη στα Δερβενάκια. Η μάχη αυτή απεδείχθη μεγάλης σημασίας καθώς το αποτέλεσμά της έκρινε τη σωτηρία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Μέσα από αυτή τη μάχη αναδείχθηκε και η στρατιωτική ευφυία του στρατηγού Θεοδώρου Κολοκοτρώνη που χάρις στις κινήσεις του, οι Οθωμανοί ηττήθηκαν κατά κράτος και η Επανάσταση κρατήθηκε ζωντανή.

Η εδραίωση της Ελληνικής Επανάστασης

Το 1822 η Ελληνική Επανάσταση είχε εδραιωθεί στον νότιο ελλαδικό χώρο, κυρίως στη Ρούμελη (Στερεά Ελλάδα) και τον Μοριά (Πελοπόννησος). Τον Ιανουάριο του 1822, οι επαναστάτες είχαν ψηφίσει το Σύνταγμα της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου. Με αυτό το φιλελεύθερο Σύνταγμα, οι Έλληνες επαναστάτες κήρυτταν στον υπόλοιπο (κυρίως στον δυτικό) κόσμο ότι η Ελλάδα ήταν ελεύθερη και βρισκόταν σε πόλεμο κατά των Τούρκων για τη διατήρηση της ανεξαρτησίας, την ελευθερίας, της τιμής και της αξιοπρέπειάς τους.

Την ίδια περίοδο, ο Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μαχμούτ Β’, είχε καταφέρει να νικήσει στην Ήπειρο τον Αλή Πασά. Ο Αλή Πασάς είχε στασιάσει κατά της αυτοκρατορίας με σκοπό να αναλάβει την εξουσία. Ο σουλτάνος κατάφερε να τον νικήσει και να τον εξολοθρεύσει και πια ήταν ελεύθερος και απερίσπαστος στο να ασχοληθεί με τους Έλληνες επαναστάτες.

Πηγή εικόνας: syntagmawatch.gr | Η Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου.

Η εκστρατεία του Δράμαλη

Ο Σουλτάνος, αποφάσισε να στείλει στρατό 25.000 ανδρών για να καταπνίξει την επανάσταση στη νότια Ελλάδα. Αρχηγός της εκστρατείας ορίστηκε ο ικανότατος Μαχμούτ Πασάς, ο γνωστός και στρατηγός Δράμαλης. Το ασκέρι (στρατός) του Δράμαλη, ξεκίνησε από τη Λάρισα με κατεύθυνση την ανατολική Ρούμελη. Στόχος του Οθωμανού στρατηγού ήταν η ανακατάληψη της Τριπολιτσάς, διοικητικού κέντρου του Μοριά, και η κατάπνιξη της επανάστασης στον Μοριά γενικότερα. Στο έργο αυτό, θα τον βοηθούσε και ο οθωμανικός στόλος που θα έκλεινε τον Αργολικό κόλπο. Έτσι, οι επαναστάτες θα αποκλείονταν και από θαλάσσης.

Ο Δράμαλης δεν συνάντησε την παραμικρή αντίσταση κατά την κάθοδό του και στις 6 Ιουλίου 1822 έφτασε στην Κόρινθο όπου και στρατοπέδευσε. Οι συνεργάτες του, τον συμβούλευαν να χρησιμοποιήσει την Κόρινθο ως ορμητήριο όμως δεν τους άκουσε. Διέταξε τον στρατό του να προελάσει προς Ναύπλιο όπου σταμάτησε την πολιορκία του από τους Έλληνες. Το ασκέρι του Δράμαλη, διήλθε από τα στενά μεταξύ Κορίνθου και Άργους, κατέλαβε την Ακροκόρινθο, έφτασε ανενόχλητος στο Άργος όπου και στρατοπέδευσε έξω από την πόλη.

Η ολιγωρία των Ελλήνων επαναστατών

Κατά την επιδρομή του Δράμαλη, οι επαναστάτες ολιγώρησαν και αδρανοποιήθηκαν με τέτοιον τρόπο ώστε να βάλουν την επανάσταση σε κίνδυνο. Αρχικά, πιάστηκαν απροετοίμαστοι και δεν κατάφεραν να σταματήσουν τη στρατιά του Δράμαλη στα στενά μεταξύ Κορίνθου και Άργους. Στη συνέχεια, όταν έλυσαν οι Τούρκοι την πολιορκία του Ναυπλίου, κατέλαβαν την Ακροκόρινθο και έφτασαν στο Άργος, επικράτησε μεγάλη σύγχυση στο ελληνικό στρατόπεδο. Οι Έλληνες πανικοβλήθηκαν.

Η κυβέρνηση της Επιδαύρου και οι βουλευτές διέφυγαν πανικόβλητοι από το Άργος για τους Μύλους. Θα πήγαιναν στα καράβια να σωθούν, αφήνοντας τον Μοριά και την επανάσταση στο έλεος του Δράμαλη. Η Ελληνική Επανάσταση, διέτρεχε πια μεγάλο κίνδυνο να διαλυθεί και να τελειώσει. Κανείς δεν μπορούσε να εμψυχώσει και να οργανώσει τους Έλληνες σε αντεπίθεση.

Τις δύσκολες εκείνες στιγμές, σήκωσε το ανάστημά του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο στρατηγός και ήρωας της Επανάστασης, εμψύχωσε τους κατατρεγμένους επαναστάτες, τους συσπείρωσε και οργάνωσε ελληνική πανστρατιά για αντεπίθεση. Οι λίγοι Έλληνες, με ηγέτη τον «Γέρο του Μοριά», είχαν αποστολή να σταματήσουν υπεράριθμους Τούρκους με γενναιότητα και στρατηγική.

Ο Κολοκοτρώνης και οι άνδρες του κατέλαβαν στρατηγικά σημεία της Αργολίδας, κυρίως την Λάρισα, αρχαία ακρόπολη του Άργους. Στη συνέχεια, εφάρμοσε την «τακτική της καμμένης γης». Οι επαναστάτες έκαψαν τα πάντα στον Αργολικό κάμπο με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τρόφιμα και οι Τούρκοι να αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επισιτισμού. Οι Οθωμανοί στρατιώτες και τα ζώα τους πέθαιναν από έλλειψη τροφίμων και αρρώστιες. Με αυτόν τον πόλεμο φθοράς, η στρατηγική του Κολοκοτρώνη περιόρισε τον Δράμαλη στο Άργος και ματαίωσε την προέλασή του προς Τρίπολη. Ο Δράμαλης ήταν αποκλεισμένος από τους άνδρες του Κολοκοτρώνη και δεν υπήρχε δυνατότητα ανεφοδιασμού καθώς έχασε πολύτιμο χρόνο και εφόδια στην πολιορκία του Άργους.

Η υποχώρηση του Δράμαλη προς τα Δερβενάκια

Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Δράμαλης αποφάσισε να υποχωρήσεις προς Κόρινθο. Εκεί υπολόγιζε στο να λάβει βοήθεια από τον Χουρσίτ Πασά της Λάρισας ή τον Γιουσούφ Πασά της Πάτρας ή από τον οθωμανικό στόλο στον Σαρωνικό κόλπο. Ο διορατικός Κολοκοτρώνης αντελήφθη την πρόθεση του Τούρκου στρατηγού και υποστήριξε πως πρέπει ο στρατός των Ελλήνων να καταλάβει τα στενά των Δερβενακίων που οδηγούσαν από το Άργος, στην Κόρινθο. Έτσι δε θα αφήνονταν τα στενά αφύλακτα, όπως κατά την εισβολή του Δράμαλη ενώ η γεωγραφία της περιοχής ευνοούσε τη μάχη των λίγων Ελλήνων επί των υπεράριθμων Τούρκων.

Οι προεστοί διαφωνούσαν με το σχέδιο του Κολοκοτρώνη όμως εκείνος δε δίστασε. Με 2.500 χιλιάδες άνδρες, κατέλαβε τις διαβάσεις στα Δερβενάκια. Οι Έλληνες θα περίμεναν κρυμμένοι στα στενά το ασκέρι των 25.000 Οθωμανών και θα επιτίθονταν. Στις 25 Ιουλίου 1822, την παραμονή της μάχης, ο Κολοκοτρώνης ανέβηκε στη στέγη ενός σπιτιού και με φωνή μεγάλη εμψύχωσε τους μαχητές του:

«Έλληνες! Σήμερα εγεννήθημεν και σήμερα θα πεθάνωμεν δια την σωτηρίαν της πατρίδος μας και δια την εδικήν μας. Σήμερα ο καθείς από εμάς θα καταδιώκη πολλούς, θα πάρητε λάφυρα πολλά και θησαυρούς του Αλή Πασιά θα τους μοιράζετε με το φέσι τα φλωριά, όπου τα έχουν οι Τούρκοι, είναι χρήματα χριστιανικά. Τα είχεν ο τύραννος της Ηπείρου παρμένα από τους αδελφούς μας. Ο Άγιος Θεός μας τα έστειλε και είναι κελεπούρι δικό μας. Αύριον αυτήν την στιγμήν θα σας ιδώ όλους με τ’ άρματα των Τούρκων, με τ’ άλογά τους, λαμπροφορεμένους με τα ρούχα τους. Ο Θεός είναι με ημάς, να μή σας μέλλη τίποτε!»

Η μάχη στα Δερβενάκια

Στις 26 Ιουλίου 1822, οι 25.000 Οθωμανοί Τούρκοι εισήλθαν στα Δερβενάκια με κατεύθυνση την Κόρινθο. Οι κρυμμένοι Έλληνες τους επιτέθηκαν. Οι Τούρκοι υπέστησαν τρομερή ήττα με απώλειες 3.000 ανδρών. Ο Κολοκοτρώνης ήταν αδιαμφισβήτητα ο ήρωας της μάχης αλλά διακρίθηκαν και οι αγωνιστές που τον πλαισίωναν: Δημήτριος Υψηλάντης, Παπαφλέσσας και Νικήτας Σταματελόπουλος. Ο τελευταίος, ανηψιός του Κολοκοτρώνη και σπουδαίος ήρωας της Επανάστασης, έλαβε μετά τη μάχη στα Δερβενάκια το προσωνύμιο «Νικηταράς ο Τουρκοφάγος». Λέγεται ότι σε εκείνη τη μάχη, ο Νικηταράς έπαθε αγκύλωση και δε μπορούσε να ξεκολλήσει το χέρι από το σπαθί του που θέρισε πάρα πολλούς εχθρούς.

Μετά την ήττα στα Δερβενάκια, ο Δράμαλης και οι εναπομείναντες άνδρες του κατευθύνθηκαν προς την κλεισούρα του Αγιονορίου. Εκεί τους περίμεναν ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Παπαφλέσσας και ο Νικηταράς και τους υποχρέωσαν σε νέα καταστρεπτική ήττα, στον επίλογο της μάχης στα Δερβενάκια, στις 28 Ιουλίου 1822. Ο στρατός του Δράμαλη είχε καταστραφεί πια σε έμψυχο και άψυχο υλικό.

Συνέπειες της μάχης στα Δερβενάκια

Η μάχη στα Δερβενάκια απεδείχθη τεράστιας σημασίας για τη σωτηρία του Αγώνα. Χάρις στις ενέργειες του Κολοκοτρώνη και των άλλων οπλαρχηγών που νίκησαν στα Δερβενάκια, ο Δράμαλης συνετρίβη και η επανάσταση σώθηκε την τελευταία στιγμή. Ο Δράμαλης με το υπόλοιπο του στρατού του κατέληξε στην Κόρινθο. Από το άγχος του για την ενδεχόμενη τιμωρία του οργισμένου σουλτάνου και από την απογοήτευσή του για την έκβαση της μάχης, πέθανε στα τέλη Οκτωβρίου του 1822.

Μετά την επιτυχημένη έκβαση της μάχης, οι οπλαρχηγοί ζήτησαν από την ελληνική επαναστατική κυβέρνηση να οριστεί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αρχιστράτηγος στην Πελοπόννησο. Το αίτημα των οπλαρχηγών εισακούστηκε. Εξαιτίας του αρχιστρατήγου, ο αγώνας πια είχε ισχυρά θεμέλια για να ακολουθήσει την τρομερή του συνέχεια…

Η μάχη στα Δερβενάκια και η λαϊκή παράδοση

Βεβαίως, η νικηφόρα μάχη στα Δερβενάκια υμνήθηκε και από τη δημοτική παράδοση. Δημοτικά τραγούδια ύμνησαν τα κατορθώματα του Κολοκοτρώνη και των παλικαριών του όπως το παρακάτω, με τίτλο «Του Δράμαλη»

Φύσα μαΐστρο δροσερέ κι’ αέρα του πελάγου,

να πας τα χαιρετίσματα στου Δράμαλη τη μάνα.

Της Ρούμελης οι μπέηδες, του Δράμαλη οι αγάδες

στο Δερβενάκι κείτονται, στο χώμα ξαπλωμένοι.

Στρώμα έχουνε τη μαύρη γης, προσκέφαλο λιθάρια
και γι’ απανωσκεπάσματα του φεγγαριού τη λάμψη.

Κ‘ ένα πουλάκι πέρασε και το συχνορωτάνε.

«Πουλί, πως πάει ο πόλεμος, το κλέφτικο τουφέκι;

-Μπροστά πάει ο Νικηταράς, πίσω ο Κολοκοτρώνης,
και παραπίσω οι Έλληνες με τα σπαθιά στα χέρια».

Γράμματα πάνε κι έρχονται στων μπέηδων τα σπίτια.

Κλαίνε τ’αχούρια για άλογα και και τα τζαμιά για Τούρκους,

κλαίνε μανούλες για παιδιά, γυναίκες για τους άνδρες.

Παρακάτω ακολουθεί βίντεο για τη μάχη στα Δερβενάκια με ολιγόλεπτο αφιέρωμα στη μάχη.