ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ: Μανώλης Κωστίδης. Η Αγία Σοφία βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής διαμάχης στην Τουρκία. Η μετατροπή της από μουσείο σε τζαμί, με την υπογραφή του προέδρου της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ήδη είχε προκαλέσει πολλές συζητήσεις στη γείτονα. Αυτή η απόφαση του Ερντογάν έχει καταγραφεί ως σημείο καμπής για τον ίδιο, καθώς φαίνεται πως έχει πολλά θρησκευτικά, πολιτιστικά, κοινωνικά και πολιτικά αποτελέσματα.

«Σήμερα, το τζαμί της Αγίας Σοφίας έχει γίνει η φωλιά των εχθρών της κοσμικής δημοκρατίας της Τουρκίας, οι οποίοι παίρνουν θάρρος από την κυβέρνηση AKP», υποστηρίζει ο ιστορικός και αρθρογράφος Ορχάν Σελίμ Κοτζαχάνογλου σε άρθρο του στην εφημερίδα Cumhuriyet. Aφορμή για τις νέες αντιδράσεις στάθηκε η ομιλία του ιμάμη Μουσταφά Ντεμίρκαν, που στις 28 Μαΐου, κατά τη διάρκεια της προσευχής εντός της Αγίας Σοφίας, χαρακτήρισε «τύραννο» και «άπιστο» τον ιδρυτή της Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ. Ολα αυτά συνέβησαν παρουσία του Ερντογάν, ο οποίος είχε διαβάσει νωρίτερα στίχους από το κοράνι. «Αυτός ο τόπος λατρείας (σ.σ. η Αγία Σοφία) έχει χτιστεί για να είναι έτσι και να παραμείνει ως τόπος λατρείας. Ηρθαν τέτοιες εποχές, όπου σχεδόν για έναν αιώνα σε αυτόν τον χώρο δεν ακούστηκε το κάλεσμα για προσευχή στον Μωάμεθ, απαγορεύθηκε η προσευχή και μετατράπηκε σε μουσείο. Οσοι το έκαναν αυτό είναι τύραννοι, δεν υπάρχουν πιο άπιστοι από αυτούς», δήλωσε ο ιμάμης.

Αμεση ήταν η αντίδραση του προέδρου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, ο οποίος δήλωσε πως «δημιουργούν έχθρα εναντίον του Μουσταφά Κεμάλ και της Δημοκρατίας της Τουρκίας».

Πάντως, δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβη τέτοια επίθεση εναντίον του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ο διευθυντής Θρησκευτικών Υποθέσεων Αλί Ερμπάς, στις 24 Ιουλίου του 2020, όπου πραγματοποιήθηκε η πρώτη μουσουλμανική προσευχή, κρατώντας το οθωμανικό ξίφος της κατάκτησης στα χέρια, δήλωσε: «Στη δική μας πίστη, τα κληροδοτήματα δεν τα αγγίζει κανείς. Οποιος τα αγγίζει τιμωρείται. Η διαθήκη του δωρητή δεν αλλάζει. Οποιος την αλλάζει έχει επάνω του την κατάρα». Η φράση αυτή θεωρήθηκε πως εμμέσως στόχευε τον Κεμάλ Ατατούρκ, διότι αυτός ακύρωσε τη «διαθήκη» του Πορθητή και έκανε το 1934 την Αγία Σοφία μουσείο.

Οι κανόνες του Ισλάμ
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης υπενθυμίζουν και τον πρώτο ιμάμη της Αγίας Σοφίας, Μεχμέτ Μπογνιούκαλιν, ο οποίος είχε διοριστεί την ημέρα μετατροπής της σε τζαμί. Ο ίδιος με μηνύματά του στα κοινωνικά δίκτυα ζητούσε την κατάργηση του κοσμικού κράτους και την εφαρμογή του ισλαμικού νόμου στην Τουρκία: «Η Τουρκία πρέπει να επιστρέψει στους κανόνες του Ισλάμ». Οι αναρτήσεις του είχαν προκαλέσει αντιδράσεις και μέσα στο κυβερνών κόμμα, με αποτέλεσμα τον περασμένο Απρίλιο να απομακρυνθεί από τα καθήκοντά του. Αυτό όμως που παρατηρούν οι πολιτικοί αναλυτές και τα κόμματα της αντιπολίτευσης είναι πως, με αφορμή την Αγία Σοφία, υπάρχει μια συντονισμένη επίθεση στο κοσμικό κράτος και στη μνήμη του Κεμάλ.

«Προκαλεί εντύπωση πως μετά τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, αυξήθηκαν ραγδαία οι συνεχόμενες επιθέσεις εναντίον του ιδρυτή της Τουρκίας, του Κεμάλ Ατατούρκ και οι προσβολές στο πρόσωπό του. Αυτό θα πρέπει να σταματήσει. Η κληρονομιά του Κεμάλ Ατατούρκ ίσως δεν ήταν το ξίφος, αλλά ο κλάδος ελαίας προς την παγκόσμια ειρήνη», αναφέρει ο πολιτικός αναλυτής Σεντάτ Εργκίν στην εφημερίδα Ηurriyet. O σημαντικός καθηγητής Ιστορίας της Τουρκίας, Ζαφέρ Τοπράκ, τις ημέρες της απόφασης του Ερντογάν για την Αγία Σοφία είχε τονίσει πως «η απόφαση του Μουσταφά Κεμάλ περιελάμβανε τον σεβασμό στους πολιτισμούς που υπήρχαν και πριν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είχε μια πολιτική σκοπιά που περιείχε και την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Με την απόφασή του αυτή, την Αγία Σοφία την είχε κάνει κομμάτι της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς».

Ενας άλλος σημαντικός Τούρκος καθηγητής Ιστορίας, ο Χακί Ουγιάρ, δηλώνει πως «όλη αυτή η ρητορική εντός της Αγίας Σοφίας δείχνει πως δεν έχει τελειώσει η σύγκρουσή τους με τα ιδρυτικά μέλη της Τουρκικής Δημοκρατίας και με τον  Μουσταφά Κεμάλ . Αυτό που έκανε ο Κεμάλ ήταν να αφήσει στην άκρη τη θρησκευτική σύγκρουση και να ξεκινήσει ο αγώνας για τον πολιτισμό. Η Αγία Σοφία ήταν σύμβολο όχι της σύγκρουσης αλλά του συμβιβασμού με τη Δύση. Δυστυχώς, πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει χώρα που να συγκρούεται τόσο πολύ με τον ιδρυτή της χώρας». Τις πρώτες ημέρες των δηλώσεων του ιμάμη στην Αγία Σοφία, η αντίδραση της κυβέρνησης ήταν χαλαρή. Ομως ο κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν, ο πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, την 1η Ιουνίου αντέδρασε έντονα και τόνισε πως «ο Κεμάλ Ατατούρκ είναι η κόκκινή μας γραμμή. Αν δεν ήταν εκείνος, όταν θα είχατε γεννηθεί, αντί στα αυτιά σας να ακούτε τον ήχο του ιμάμη, μήπως θα σας είχαν βαφτίσει;». Οπως και ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος AKP Ομέρ Τσελίκ, ο οποίος με μήνυμά του στο Twitter ανέφερε πως «με τον Μουσταφά Κεμάλ σώθηκαν η χώρα μας, ο λαός μας, τα τζαμιά μας». Αναλυτές εκτιμούν πως οι αντιδράσεις της κυβέρνησης ήρθαν μετά την έντονη κατακραυγή πολλών Τούρκων πολιτών, όχι μόνο κεμαλιστών.

Ο «φετιχισμός των τζαμιών»
Δεν είναι λίγοι όσοι υποστηρίζουν πως η Αγία Σοφία είναι μέρος της πολιτικής του Ερντογάν ο οποίος θεωρεί τα τζαμιά μέρος της στρατηγικής του. Ο αρθρογράφος της Cumhuriyet, Ορσάν Οϊμέν, μιλάει «για φετιχισμό τζαμιών». Υπενθυμίζει πως στις 28 Απριλίου ο Ερντογάν εγκαινίασε το τζαμί στην πλατεία Ταξίμ, σύμβολο του κεμαλικού κράτους. Αυτό το έκανε αφού είχε μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, όπως είχε χτίσει και το μεγαλύτερο τζαμί της Τουρκίας στον λόφο Τσάμλιτζα της Κωνσταντινούπολης. «Ο πρόεδρος δήλωσε πως αυτά τα τζαμιά ήταν τα όνειρά του. Ομως αυτά δεν έχουν καμία σχέση με τα όνειρα του απλού λαού. Αυτά είναι τα όνειρα του Ερντογάν, του AKP και κάποιων ισλαμικών αιρέσεων που τους υποστηρίζουν. Ο λαός ονειρεύεται κοινωνική και οικονομική Δικαιοσύνη, καλούς μισθούς, ανεξαρτησία Δικαιοσύνης. Στην Τουρκία υπάρχουν 85.000 τζαμιά και τα περισσότερα τις έξι ημέρες της εβδομάδας παραμένουν άδεια», αναφέρει χαρακτηριστικά. Την Παρασκευή ο Ερντογάν εγκαινίασε άλλο ένα τζαμί, στην πόλη Ζόγκουλτακ. «Πιστεύω πως κάθε τζαμί το οποίο χτίζουμε, είναι ένας πνευματικός φρουρός που προστατεύει το μέλλον του λαού μας και της πατρίδας μας», δήλωσε και εξήγησε τους λόγους της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. «Eμείς αυτά τα εδάφη τα διατηρήσαμε και τα κάναμε πατρίδα μας με το αίμα μας, με τη σημαία μας και με τον ήχο της προσευχής που ακούγεται από τα τζαμιά. Για αυτό είναι σημαντικό και έχει νόημα το άνοιγμα της Αγίας Σοφίας και πάλι για προσκύνημα ως τζαμί, καθώς είναι κληρονομιά κατάκτησης».

ΠΗΓΗ: Kathimerini.gr