REAL TIME |

Weather Icon
Ιστορία 1 Ιουνίου 2021

Η σημασία των ιστορικών τοποθεσιών που διεξήχθησαν μάχες στους ελληνοπερσικούς πολέμους

Η σημασία των ιστορικών τοποθεσιών που διεξήχθησαν μάχες στους ελληνοπερσικούς πολέμους

«ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΕ  ΑΠΟΝΟΜΗ ΣΗΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟΠΕΡΣΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ»

«Τιμή σ’ εκείνους όπου στη ζωή των όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες»

Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933)

Δημήτριος Γεωργαντάς[1] και Ιωάννης Βιδάκης[2]

Περίληψη

Η δράση «Σήμα ΕΠΚ» απονέμεται σε «χώρους» που συμβολίζουν τα ευρωπαϊκά ιδεώδη, τις αξίες της Ευρώπης, την  ευρωπαϊκή ιστορία και την ολοκλήρωση της Γηραιάς Ηπείρου. Στο κείμενο αυτό, επιλέγονται τρεις εμβληματικές ιστορικής μνήμης τοποθεσίες: Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα, με εστίαση στους Έλληνο – Περσικούς Πολέμους του 5ου π.Χ. αιώνα και προτείνεται η ανάληψη ενεργειών για την απονομή του Σήματος ΕΠΚ, ως «Εθνικός Θεματικός Χώρος».

Οι ανωτέρω «χώροι» θεωρείται ότι καλύπτουν τα κριτήρια του άρθρου 7, της απόφασης 1194/2011/ΕΕ, περί απονομής Σήματος ΕΠΚ, διότι:

α) Έχουν τεράστια συμβολική ευρωπαϊκή αξία και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στους τομείς: Ιστορία, Πολιτική, Πολιτισμό, Κοινωνία και Οικοδόμηση της ΕΕ,

β) Επετράπη η εξελικτική πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας και η ανάπτυξη σε όλους τους τομείς των ελληνικών πόλεων – κρατών,

γ) Συμβάλλουν στην ανάπτυξη και προώθηση των κοινών αξιών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Χάρτης 1: Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα, Πλαταιές

Πηγή: el.wikipedia.org

Εισαγωγή

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) στόχευσε στην αξιοποίηση του γεγονότος  ότι ο πολιτισμός αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο επίτευξης πραγματικής ώσμωσης και συνεργασίας μεταξύ των λαών. Παρόλο ότι οι βασικές αρχές και στόχοι στον πολιτισμό έχουν προσδιοριστεί, η αναγνώριση και η αποδοχή τους από τα κράτη-μέλη φέρεται να μην είναι παράλληλη, ούτε και της ίδιας προσέγγισης. Σε μια ΕΕ που προωθεί τον πλουραλισμό, η γόνιμη επικοινωνία με άλλους λαούς, έχει ουσιώδη σημασία, στον εσωτερικό και στον εξωτερικό τομέα.

Στην πολιτιστική δράση της ΕΕ με τίτλο «Σήμα Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς» – («σήμα ΕΠΚ, European Heritage Label»),  ως «χώροι» λογίζονται μνημεία, φυσικοί – ενάλιοι – αρχαιολογικοί – βιομηχανικοί και αστικοί χώροι, τοποθεσίες ιστορικής μνήμης, πολιτιστικά αγαθά – αντικείμενα, άυλη κληρονομιά, σχετιζόμενοι με συγκεκριμένο τόπο και με σύγχρονη πολιτισμική κληρονομιά. Ως «Εθνικός Θεματικός Χώρος» θεωρούνται πάνω από ένας «χώροι» που είναι στο ίδιο κράτος – μέλος και αφορούν –  επικεντρώνονται σε συγκεκριμένη θεματική ενότητα.

Αντικείμενο του παρόντος πονήματος είναι η πρόταση ανάληψης ενεργειών των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών για απονομή σήματος ΕΠΚ, ως «Εθνικός Θεματικός Χώρος», [European Heritage Label, thematic site], στις ιστορικές τοποθεσίες Μαραθώνα – Θερμοπυλών – Σαλαμίνας, όπου έλαβαν χώρα οι νικηφόρες συγκρούσεις των Έλληνο-Περσικών Πολέμων του 5ου αιώνα π.Χ.

Χάρτης 2: 48 Ευρωπαϊκοί Χώροι με απονομή Σήματος Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς [2013-2019]

Πηγή: https://geo.osnabrueck.de/ehl/EL/map

  1. Ο Πολιτισμικός Τομέας στην ΕΕ: Βασικές Αρχές και Στόχοι

Η πολιτιστική πολιτική της ΕΕ άλλαξε άρδην με τη καθιέρωση του Πρώτου Προγράμματος Πλαισίου της ΕΕ για τον Πολιτισμό (2000-2006)[3] (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2000γ). Η ΕΕ ορίζεται ως ποικιλόμορφη και διαφορετική πολιτιστική μονάδα, ικανή να συνθέσει την θεμελιώδη όψη του πολιτικού οράματος της Ένωσης και να ενεργήσει ως παράγοντας σύνδεσης δημοκρατικής συμμετοχής και ταυτότητας των πολιτών σε ένα κοινό μέλλον (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2001, σελ. 13).

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας και την ευρωπαϊκή ατζέντα για τον πολιτισμό (2007), αναγνωρίζεται η σημαντικότητα του πολιτισμού στην κατάκτηση των στρατηγικών στόχων της, όπως της αλληλεγγύης, της ασφάλειας, της ευημερίας και της αίσθησης του ανήκειν στον ίδιο ευρωπαϊκό χώρο. Βασικές αρχές – στρατηγικοί στόχοι της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πολιτικής (Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2007, σελ. 9-12) θεωρούνται η πολιτιστική πολυμορφία (Νάσιου, 2015, σελ. 18), ο διαπολιτισμικός διάλογος, η διακρατική κυκλοφορία πολιτιστικών αγαθών (Βερνίκος, Δασκαλοπούλου, Μπαντιμαρούδης, Μπουμπάρης, & Παπαγεωργίου, 2005) και ο πολιτισμός ως βασικό συστατικό της δημιουργικότητας και αναπόσπαστο στοιχείο των διεθνών σχέσεων. Αρχές της πολιτιστικής δράσης της είναι η ενσωμάτωση και η επικουρικότητα (Συνθήκη ΕΕ, 1993, άρθρο 5) ∙ (Κόνσολα, 2006) ∙ (Τσορμπατζίδου, 2012).

Εικόνα 1: Σήμα Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Πηγή: https://ec.europa.eu/culture/news/european-heritage-label-19-sites-pre-selected-member-states

  1. «Εθνικός Θεματικός Χώρος»: Τοποθεσίες Διεξαγωγής  Έλληνο-Περσικών Πολέμων

Στη συνέχεια προτείνεται η επιλογή τριών εμβληματικών ιστορικής μνήμης τοποθεσιών, Μαραθώνας[4], Θερμοπύλες, Σαλαμίνα[5], που εστιάζουν στους Έλληνο-Περσικούς πολέμους του 5ου αιώνα π.Χ., όπου έλαβαν χώρα οι σημαντικότερες και ενδοξότερες συγκρούσεις για την Ελληνική, Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια ιστορία (Souza, 2014). Οι αρχαίοι Έλληνες με τις νικηφόρες μάχες (Μαραθώνα, Θερμοπύλες, Πλαταιές) – ναυμαχίες (Σαλαμίνα, Αρτεμίσιο) διαμόρφωσαν ξεχωριστά ευρωπαϊκά και παγκόσμια γεγονότα. Δεν συνέτριψαν απλώς υπέρτερες στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά σημάδεψαν το μέλλον των απογόνων τους, της Ευρώπης και της ανθρωπότητας. Το δημοκρατικό πολίτευμα, ο Χρυσούς Αιών του Περικλή, η ανάπτυξη του πνεύματος και των τεχνών της αρχαίας Ελλάδας συνέχισαν την ανάπτυξή τους και μετά τη σύγκρουση των δύο εθνών – πολιτισμών, που καθόρισαν την πορεία και την εξέλιξη της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας ιστορίας. Γιατί σε περίπτωση ήττας των Ελλήνων θα σταματούσε η εξέλιξη της αρχαίας Ελλάδος και ο ελληνιστικός – ο δυτικός πολιτισμός ίσως να μην υπήρχαν. Βασική πηγή πληροφοριών των Έλληνο-Περσικών πολέμων είναι ο ιστορικός Ηρόδοτος (484-425/410 π.Χ.) και ο τραγικός ποιητής Αισχύλος. Ενάμιση αιώνα μετά, ο Μέγας Αλέξανδρος θα καταλύσει την περσική αυτοκρατορία και θα δημιουργήσει την ελληνιστική οικουμένη, πρόγονο της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (Φραγκούλης, 2010, σελ. 181-183).

  1. Μάχη Μαραθώνα

Η Μάχη του Μαραθώνα (1-11 Σεπτεμβρίου 490 π.Χ.) είναι η κρισιμότερη σύγκρουση Ελλήνων εναντίον των Περσών κατά την πρώτη εισβολή των Περσών (Λαγός & Καρυανός, 2016). Στη συνέχεια της αποτυχίας της Ιωνικής Επανάστασης, ο Πέρσης Αυτοκράτορας Δαρείος συνάθροισε τεράστια στρατιωτική δύναμη εναντίον Αθήνας και Ερέτριας, που είχαν υποστηρίξει στρατιωτικά τους Ίωνες. Το 490 π.Χ., ο περσικός στρατός με ηγέτες τους Δάτη και Αρταφέρνη, κυρίευσε τις Κυκλάδες, κατέστρεψε την Ερέτρια και στρατοπέδευσε στην πεδιάδα του Μαραθώνα, όπου τελικά συγκρούστηκε με τη στρατιωτική δύναμη των Αθηναίων και των Πλαταιέων[6] (Ηρόδοτος, 2005) ‧ (Souza, 2014).

Οι Έλληνες αγωνίστηκαν απέναντι σε έναν πειθαρχημένο στρατό, με λαμπρή επίδειξη αλληλεγγύης, ανδρείας και πρωτοφανούς αποφασιστικότητας για την υπεράσπιση της πατρίδας (Φραγκούλης, 2010). Η μάχη έληξε με αποφασιστική νίκη των Ελλήνων – που οφειλόταν στη στρατιωτική ιδιοφυΐα του Μιλτιάδη (540–489 π.Χ.) και του Καλλίμαχου του Αφιδναίου (6ος αιώνας–489 π.Χ.). Οι Πέρσες υπέστησαν σημαντικό πλήγμα στα σχέδιά τους να τιμωρήσουν τους Αθηναίους και να κατακτήσουν την Ελλάδα και την Ευρώπη (Ηρόδοτος, 1995). Η επίδραση στο ηθικό των αμυνόμενων ήταν τεράστια αφού πρώτη φορά οι Έλληνες αντιμετώπισαν επιτυχώς τους Πέρσες και απέδειξαν την ανωτερότητα της τακτικής και του εξοπλισμού τους (Φραγκούλης, 2010). Στο σημείο της νίκης οι Έλληνες έστησαν Τρόπαιο και έθαψαν σε ξεχωριστούς τάφους (τύμβους) τους Αθηναίους, τους Πλαταιείς και τους Πέρσες. Το Τρόπαιο και ο τύμβος των Μαραθωνομάχων έμειναν να θυμίζουν το ανυπέρβλητο επίτευγμα  (Sekunda, 2014). Επιφανείς αρχαίοι Έλληνες κληροδότησαν αξεπέραστα επιγράμματα: όπως ο Αισχύλος (525-456 π.Χ.) «Αλκήν δ΄ ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος αν είποι και βαθυχετήσεις Μήδος επιστάμενος» και ο Θεόπομπος ο Χίος (378– 323/300 π.Χ.) «Την εν Μαραθώνι μάχην ουχ οίαν άπαντες υμνούσιν γεγενημένην». Οι ιστορικοί ερευνητές αναδεικνύουν τη Μάχη του Μαραθώνα ως ένα εκ των σημαντικότερων γεγονότων της ιστορίας της Ευρώπης και της ανθρωπότητας. Στην περιοχή λειτουργεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα.

  1. Μάχη Θερμοπυλών

Η Μάχη των Θερμοπυλών (7 Αυγούστου ή 8-10 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.), που διεξήχθη παράλληλα με τη ναυμαχία του Αρτεμισίου, είναι σταθμός – ορόσημο της σύγκρουσης των ενωμένων Ελλήνων εναντίον των Περσών κατά την δεύτερη εισβολή τους, με αρχηγό τον Πέρση Αυτοκράτορα Ξέρξη (519-466 π.Χ.)[7]. Με πρόταση του διορατικού Αθηναίου πολιτικού – στρατηγού Θεμιστοκλή (524-459 π.Χ.), οι Έλληνες παρατάχθηκαν στις Θερμοπύλες και έκλεισαν τα στενά του Αρτεμισίου, όπου διαφάνηκαν τα πλεονεκτήματα των Σπαρτιατών στη στρατιωτική εκπαίδευση[8], στο τακτικό δόγμα, στον πληρέστερο εξοπλισμό και στην ιδιοφυή χρήση της διάπλασης του εδάφους (Φραγκούλης, 2010, σελ. 68-73) ∙ (Γιαρένης, 2008). Διεξήχθησαν φονικές μάχες σώμα με σώμα όπου οι Έλληνες αντιστάθηκαν για δύο μέρες. Την τρίτη μέρα, ο Εφιάλτης οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα των Ελλήνων. Ο Λακεδαιμόνιος βασιλιάς Λεωνίδας Α΄ (περ. 540-480 π.Χ.) αποδέσμευσε τις συμμαχικές δυνάμεις και οργάνωσε την τελική άμυνα των Ελλήνων, έχοντας μόνο επίλεκτες και εθελοντικές δυνάμεις, επιπλέον των θρυλικών 300 Σπαρτιατών, 400 Θηβαίων και 700 Θεσπιών.

Ο ελληνικός στόλος, αφού έμαθε την ηρωική πτώση των τριακοσίων του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, απομακρύνθηκε του Αρτεμισίου και υποχώρησε στη Σαλαμίνα. Η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μάχες της ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας. Παραμένει παγκόσμια ως λαμπρό δείγμα αυτοθυσίας, αυταπάρνησης, υψηλών στόχων, πειθαρχίας και υπακοής στην πατρίδα (Fields, 2014). Φόρο τιμής στους ήρωες απέδωσε ο ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος (556-468 π.Χ.) με το Επιτάφιο επίγραμμά του: «Ω  ξειν, αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι». Στις Θερμοπύλες, στο σημείο της μάχης, σήμερα υπάρχουν το μνημείο του Λεωνίδα με τη φράση: «Μολών λαβέ», το Μνημείο των Θεσπιών, ο Επιτάφιος με το επίγραμμα του Σιμωνίδη και το Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης (ΚΙΕ) Θερμοπυλών.

  1. Ναυμαχία Σαλαμίνας

«Ω Παίδες Ελλήνων, ίτε ελευθερούτε Πατρίδα, ελευθερούτε δε Παίδας γυναικών, Θεών τε Πατρώων έδη θήκας τε προγόνων. Νυν υπέρ πάντων αγών.» [Παιάνας Σαλαμινομάχων, Αισχύλος «Πέρσαι 402-405»].

Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας διεξήχθη στις 22 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ., στα στενά της Σαλαμίνας μεταξύ των ενωμένων ελληνικών πόλεων-κρατών και της Περσικής Αυτοκρατορίας. Αποτέλεσε τη σημαντικότερη σύγκρουση και την αρχή του τέλους της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα. Οι Σύμμαχοι μετά την πτώση της άμυνας των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία του Αρτεμισίου υποχώρησαν με αποτέλεσμα οι Πέρσες να καταλάβουν Βοιωτία και Αττική. Ο Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός Θεμιστοκλής έπεισε τους Έλληνες να συγκρουστούν με τους Πέρσες στη Σαλαμίνα[9], όπου η αριθμητική υπεροχή των Περσών ήταν άχρηστη και προβληματική (Ρωμανός, 2008). Στη ναυμαχία, ο ελληνικός στόλος πέτυχε σημαντική νίκη, καταστρέφοντας μεγάλο τμήμα του περσικού στόλου, καταβυθίζοντας 200 περσικές τριήρεις και διασφαλίζοντας τεράστια νίκη[10].

Ο Ξέρξης, με το κύριο τμήμα του στρατού του επέστρεψε στην Ασία[11] (Γαρουφάλης, 2003). Το δε 479 π.Χ. οι παραμένουσες περσικές δυνάμεις υπέστησαν ολοκληρωτικές ήττες στις Πλαταιές και στη Μυκάλη, τερματίζοντας τις βλέψεις τους για υπερεπέκταση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη (Shepherd, 2014). Στην περίπτωση που οι Πέρσες νικούσαν στη Σαλαμίνα, θα σταματούσε η εξέλιξη της Ελλάδος, και συνακόλουθα ο δυτικός πολιτισμός δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα. Στους επόμενους αιώνες οι Έλληνες με τον Μέγα Αλέξανδρο θα καταλύσουν την περσική αυτοκρατορία και θα δημιουργήσουν την ελληνιστική αυτοκρατορία. Γι’ αυτό, η ναυμαχία της Σαλαμίνας θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές αναμετρήσεις στην ευρωπαϊκή και ανθρώπινη ιστορία. Σήμερα, στη βόρεια ακτή της Κυνόσουρας, μπροστά στο θαλάσσιο χώρο όπου έλαβε χώρα η ιστορική ναυμαχία βρίσκεται ο τύμβος των Σαλαμινομάχων.

  1. Κάλυψη Κριτηρίων Απονομής Σήματος ΕΠΚ

Οι εμβληματικοί «χώροι» διεξαγωγής των Έλληνο-Περσικών Πολέμων (κατά χρονολογική σειρά γεγονότων Μαραθώνας[12], Θερμοπύλες, Σαλαμίνα) εκτιμάται ότι καλύπτουν τα κριτήρια του Άρθρου 7 της Απόφασης αριθ. 1194/2011/ΕΕ (L 303) Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Συμβουλίου, για την απονομή Σήματος ΕΠΚ, όπως:

α. Συμβολική ευρωπαϊκή αξία των χώρων

Οι τοποθεσίες σύγκρουσης των Έλληνο-Περσικών πολέμων του 5ου αιώνα π.Χ. έχουν σημαντική συμβολική ευρωπαϊκή αξία και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία, την πολιτική, την οικονομία, την κοινωνία και τον πολιτισμό της Ευρώπης.

(1). Διασυνοριακή και πανευρωπαϊκή σημασία τους

              Το παρελθόν και το παρόν τους επηρεάζουν και έλκουν πέρα από τα εθνικά σύνορα της Ελλάδος και την Ευρώπη. Στις ανωτέρω τοποθεσίες οι αρχαίοι Έλληνες στάθηκαν εμπόδιο και κατανίκησαν τις υπέρτερες δυνάμεις των Περσών. Οι περιφανείς νίκες ήταν σημαντικότατες για τον δυτικό κόσμο (Casson, 1920, σελ. 43), διότι διέσωσαν την ευκαιρία της πολιτισμικής ακμής της αρχαίας Αθήνας, του ελληνιστικού πολιτισμού, την ανάπτυξη των ελεύθερων θεσμών και τις ουσιώδεις αρχές που διέπουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και το κυριότερο προστάτευσαν την Ευρώπη από την επέλαση και την υποδούλωση στις Περσικές – Ασιατικές ορδές (Ray, 2009, σελ. 68) ∙ (De la Croix, 2010). 

(2). Ρόλος τους στην ευρωπαϊκή ιστορία – ολοκλήρωση και σύνδεσή τους με σημαντικά ευρωπαϊκά γεγονότα, προσωπικότητες και κινήσεις

Οι νικηφόροι πόλεμοι των Ελλήνων εναντίον των Περσών στον 5ο αιώνα π.Χ. έγιναν εφαλτήριο για την ανεξάρτητη εξελικτική πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας, χωρίς τις επιρροές της Ανατολής, και την ανάπτυξη των πόλεων – κρατών στην πολιτική [δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, χρυσούς αιών του Περικλή (494-429 π.Χ.), κ.α.], στην φιλοσοφία και στην παιδεία (φιλοσοφικές σχολές Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Επίκουρου, Δημόκριτου, κ.α.), στην Αρχιτεκτονική και στην τεχνολογία (απαράμιλλα αγάλματα, κατασκευαστικό θαύμα του Παρθενώνα, κ.α.), στην στρατιωτική (οι μάχες και οι ναυμαχίες των Έλληνο-Περσικών πολέμων, διδάσκονται σε όλες τις στρατιωτικές σχολές ανά την υφήλιο), στον πολιτισμό [ρητορική, ποίηση, θέατρο (κωμωδίες, τραγωδίες), κ.α.].

Αργότερα, ο Μέγας Αλέξανδρος έφερε τη «Νέμεση», κατέλυσε την Περσική Αυτοκρατορία και μετέδωσε στην Ασία και την Αφρική τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα. Με όχημα την ελληνική γλώσσα ο Χριστιανισμός θα επικρατήσει στην Ευρώπη και σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Οι παρακαταθήκες αυτές θα γίνουν μετέπειτα από τους Άραβες εργαλεία μεταλαμπάδευσης στην Ευρώπη για να αποτελέσουν τα θεμέλια της Αναγέννησης και του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Στα θεμέλια της φιλοσοφικής και της κλασικής κληρονομιάς της γνώσης των αρχαίων Ελλήνων θα παγιωθεί η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός, ο Δυτικός πολιτισμός και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση (Φραγκούλης, 2010, σελ. 181-183). Οι βασίλισσες Ελισάβετ και Βικτώρια της Αγγλίας έχοντας ως πρότυπο την ναυτική ισχύ της αρχαίας Αθήνας («Μέγα το της θαλάσσης κράτος») οραματίστηκαν και δημιούργησαν την Αγγλική Αυτοκρατορία από τα μέσα του 18ου αιώνα έως τις αρχές του 20ου αιώνα.

(3). Θέση – ρόλος τους στην ανάπτυξη και προώθηση των κοινών αξιών που στηρίζουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

Οι τρεις εμβληματικές τοποθεσίες των Έλληνο-Περσικών πολέμων του 5ου αιώνα π.Χ. συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την προώθηση των κοινών αξιών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως είναι η ελευθερία, η δημοκρατία, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η ισότητα, το κράτος δικαίου και ο σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Οι αναφερόμενοι χώροι πρεσβεύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα του Χάρτη και τις κοινές αξίες της ΕΕ που είναι ο πλουραλισμός, η απαγόρευση διακρίσεων και η αλληλεγγύη.

β. Ύπαρξη βιώσιμου σχεδίου προώθησης ευρωπαϊκής διάστασης

Οι αρμόδιοι των επιλεγέντων χώρων υποβάλλουν προτάσεις έργων και δράσεων, οι εφαρμογές των οποίων αρχίζουν το έτος μετά την επιλογή τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προσδιορίζοντας το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των δραστηριοτήτων, τους στόχους και τα λοιπά στοιχεία, όπως:

(1). Σηματοδότηση μέσω των ενημερωτικών δραστηριοτήτων και της εκπαίδευσης του προσωπικού και επισκεπτών – κυρίως νέων, με χρήση εξελιγμένων τεχνολογιών, (video, ακουστικά ντοκουμέντα, ψηφιακή τεχνολογία, κ.α.), για την ανάδειξη της ευρωπαϊκής σημασίας των χώρων.

(2). Οργάνωση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων ιδιαίτερα για τους νέους, ώστε να γίνει κατανοητή η κοινή ιστορία και η ποικίλη και κοινή κληρονομιά της Ευρώπης.

(3). Προώθηση της πολυγλωσσίας και της προσβασιμότητας των χώρων με χρήση των διάφορων γλωσσών της ΕΕ.

(4). Συμμετοχή στις δραστηριότητες των δικτύων των σηματοδοτημένων χώρων της ΕΕ, για την ανταλλαγή εμπειριών και την ανάληψη κοινών σχεδίων και έργων.

(5). Αύξηση της προβολής και της ελκυστικότητας των χώρων σε ευρωπαϊκή κλίμακα, χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες, ψηφιακά και διαδραστικά μέσα και ερευνώντας για συνεργασίες με άλλες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες.

(6). Οργάνωση καλλιτεχνικών, πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εκθέσεων στους εν λόγω χώρους για την προώθηση της κινητικότητας των ευρωπαίων επαγγελματιών πολιτισμού, των συλλογών και των καλλιτεχνών, την ενδυνάμωση διαπολιτισμικού διαλόγου και την υποστήριξη σύζευξης κληρονομιάς με σύγχρονη δημιουργία  και ευρηματικότητα.

γ. Υποβολή προγράμματος εργασιών

Οι εμπλεκόμενοι των υποψήφιων χώρων για τη λήψη του ΣΠΚ υποβάλλουν προγράμματα εργασιών, τα οποία θα συμπεριλαμβάνουν:

(1). Εξασφάλιση της ορθής διαχείρισης των τόπων, συνυπολογιζομένου του καθορισμού στόχων και δεικτών.

(2). Ασφάλιση της διατήρησης της τοποθεσίας και  της μετάδοσής του στις επερχόμενες γενιές, σύμφωνα με τα υφιστάμενα καθεστώτα προστασίας.

(3). Διασφάλιση της υψηλής ποιότητας των εγκαταστάσεων υποδοχής, όπως η ενημέρωση επισκεπτών, η ιστορική παρουσίαση και η σηματοδότηση.

(4). Διασφάλιση της προσβασιμότητας στο ευρύτερο δυνατό κοινό, μέσω των κατάλληλων προσαρμογών στον χώρο εργασίας ή/και την κατάρτιση προσωπικού.

(5). Παροχή σημαντικής προσοχής στους νέους, ιδιαίτερα χορηγώντας προνομιακή πρόσβαση στους χώρους.

(6).  Προώθηση των τοποθεσιών ως προορισμών βιώσιμου πολιτισμικού τουρισμού.

(7). Ανάπτυξη συνεκτικής και περιεκτικής επικοινωνιακής στρατηγικής που επισημαίνει την ευρωπαϊκή σημασία των τόπων.

(8). Εξασφάλιση ότι η διαχείριση των τόπων, θα είναι φιλική στο περιβάλλον.

  • Προτάσεις

Στο πλαίσιο της εισήγησης περί της αίτησης απονομής του Σήματος ΕΠΚ των ιστορικών τοποθεσιών των Έλληνο-Περσικών Πολέμων και της επετείου των 2.500 ετών από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και της Μάχης των Θερμοπυλών, (της μεν συμβατικής το 2020, της δε πραγματικής το 2021), προτείνεται όπως οι αρμόδιοι, με συντονιστή έναν Δήμο, προβούν:

Πρώτον, στην δημιουργία Κέντρων Ιστορικής Ενημέρωσης (ΚΙΕ), στον Μαραθώνα, (εγγύς του τύμβου των Μαραθωνομάχων ή σε άλλη κατάλληλη τοποθεσία) και στην Σαλαμίνα, (παραπλεύρως του τύμβου Σαλαμινομάχων ή σε άλλη κατάλληλη τοποθεσία), ανάλογου με αυτού του ΚΙΕ Θερμοπυλών[13]. Επίσης, στην κατασκευή μνημείου – περιπτέρου στο όρος Αιγάλεω, στο σημείο από το οποίο ο Ξέρξης παρακολούθησε τη ναυμαχία, («θρόνος του Ξέρξη»).

Δεύτερον, στο σχεδιασμό ολοκληρωμένου σχεδίου της ανάπτυξής των, ως αρχαιολογικών πάρκων, εκπαιδευτικών συναντήσεων και κέντρων ευρωπαϊκής κληρονομιάς – διεθνούς εμβέλειας.

Τρίτον, σε επιμέρους αναπαραστάσεις, με ενδυμασίες και εξοπλισμό που θα διατίθενται επί τόπου.

Τέταρτον, στη σχεδίαση και ανάπτυξη πλήρους πλάνου προβολής, ελκυστικότητας και επισκεψιμότητάς των.

Πέμπτον, στην διοργάνωση εκπαιδευτικών ολιγοήμερων ξεναγήσεων των μαθητών – φοιτητών, των ομάδων με ιστορικά ενδιαφέροντα όπως κλασικών σπουδών ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, με την χρήση νέων τεχνολογιών, (video, ψηφιακής, τρισδιάστατων ταινιών, κ.α.).

Στη συνέχεια, μπορούν να προστεθούν στο εν λόγω δίκτυο-σχήμα και οι Πλαταιές.

Συμπεράσματα

Παρόλο ότι ο πολιτισμός δεν αποτελούσε προτεραιότητα της ΕΕ από τα πρώτα χρόνια, μακροπρόθεσμα έγινε αντιληπτή η επιτακτική χρεία εφαρμογής της πολιτιστικής πολιτικής, με όραμα την πολιτιστική ανάπτυξη των κρατών – μελών. Με την έναρξη υιοθέτησης των πολιτιστικών δραστηριοτήτων έχουν πραγματοποιηθεί και συνεχίζουν ανελλιπώς πολλά Ευρωπαϊκά προγράμματα με βασικές αρχές και στόχους της πολιτιστικής πολιτικής τη διατήρηση της πολιτισμικής πολυμορφίας, του διαπολιτισμικού διαλόγου, της ελεύθερης διακρατικής κυκλοφορίας των πολιτιστικών υλικών και των άυλων προϊόντων και της ανάπτυξης της δημιουργικότητας, της καινοτομίας και των διεθνών σχέσεων. Με την μέχρι σήμερα πολιτιστική πολιτική και την υλοποίηση δράσεων και προγραμμάτων όπως «Πολιτισμός», «ΠΠΕ», «Δημιουργική Ευρώπη», «Σήμα ΕΠΚ», κ.α., θεωρείται ότι έχει ενδυναμωθεί η αίσθηση του ανήκειν σε έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο.

Η επιλογή του «Εθνικού Θεματικού Χώρου» των ιστορικών τοποθεσιών Μαραθώνα, Θερμοπυλών, Σαλαμίνας, εστιάζοντας στους Έλληνο-Περσικούς Πολέμους του 5ου π.Χ. αιώνα, εκτιμάται ότι αξίζει της απονομής του Σήματος ΕΠΚ. Οι ανωτέρω «χώροι» έχουν τεράστια συμβολική αξία διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην ιστορία, τον πολιτισμό, την κοινωνία, την οικονομία και την οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Διέσωσαν την ευκαιρία της πολιτισμικής ακμής της Αθήνας, την ανάπτυξη των ελεύθερων θεσμών, τις ουσιώδεις αρχές που διέπουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και επέτρεψαν την εξελικτική πορεία της Ευρωπαϊκής ιστορίας. Μετά την ελληνιστική περίοδο, ο Χριστιανισμός, με όχημα την ελληνική γλώσσα θα επικρατήσει σε όλη την Ευρώπη και παγκόσμια. Στα θεμέλια της φιλοσοφικής και κλασικής κληρονομιάς της γνώσης των αρχαίων Ελλήνων θα παγιωθεί η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός, ο Δυτικός πολιτισμός και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Οι αναφερόμενες ιστορικές τοποθεσίες – «χώροι» συμβάλλουν στην ανάπτυξη και προώθηση των κοινών αξιών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης όπως ελευθερία, δημοκρατία, πλουραλισμός, σεβασμός ανθρώπινης αξιοπρέπειας – δικαιωμάτων, απαγόρευση διακρίσεων, ισότητα, αλληλεγγύη και δικαιοσύνη.

Βιβλιογραφία

Βιβλία – Περιοδικά

  • Βερνίκος, Ν., Δασκαλοπούλου, Σ., Μπαντιμαρούδης, Φ., Μπουμπάρης, Ν., & Παπαγεωργίου, Δ. (επιμ.). (2005). Πολιτιστικές Βιομηχανίες. Διαδικασίες, υπηρεσίες, αγαθά, σελ. 203-297, εκδ. Κριτική
  • Γαρουφάλης, Δ. (2003). Περσικοί Πόλεμοι, εκδ. Περισκόπιο
  • Γιαρένης, Ε. (2008). Η τακτική τέχνη των αρχαίων Ελλήνων. Στρατιωτική Επιθεώρηση (Ιούνιος), σελ. 8-22
  • Casson, S. (1920). Cornelius Nepos. Some further notes. Journal of Hellenic Studies, Vol. 40, pp. 43-46
  • De la Croix, F. (2010). Μαραθώνιος και Ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ιστορία Εικονογραφημένη, Τεύχος 507 (Σεπτέμβριος), σελ. 33
  • Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. (2007, Μάϊος 10). Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Ανακοίνωση σχετικά με μια ευρωπαϊκή ατζέντα για τον πολιτισμό σ’ έναν κόσμο παγκοσμιοποίησης. Βρυξέλλες: Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
  • Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (13 Οκτωβρίου, 2000γ). Θεματολογικά Δελτία Ευρ. Κοινοβουλίου: (http://www.europarl.europa.eu/factsheets/ 4_17_0_el.htm)
  • Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (2001, Ιούλιος 16). Έγγραφο συνόδου. Έκθεση σχετικά με την πολιτιστική συνεργασία στην ΕΕ (2000/2323(ΙΝΙ)). Στρασβούργο: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
  • Ηρόδοτος. (1995). Ιστορίαι, βιβλία 1-9, μετάφραση Πανέτσος Ε. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος / βιβλία V-IX, μετάφραση Σπυρόπουλος Η., εκδ. Γκοβόστη
  • Ηρόδοτος. (2005). Η Ιστορία των Περσικών Πολέμων, μετάφραση Βλάχου Ν., εκδ. Ωκεανίδα
  • Κόνσολα, Ν. (2006). Πολιτιστική ανάπτυξη και Πολιτική, σελ. 150-165, εκδ. Παπαζήση
  • Λαγός, Κ, & Καρυανός, Φ. (2016). Μάχη του Μαραθώνα. Η Ανατροπή, εκδ. Μένανδρος
  • Νάσιου, Μ. (2015). Οι διαχρονικές εφαρμογές της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολιτικής και η πρόκληση της ευρωπαϊκής ταυτότητας σε περιόδους κρίσης. ΔΕ. Πειραιάς
  • Ray, E. (2009). Land Battles in 5th Century BC Greece, Jefferson, North Carolina / London: McFarland
  • Ρωμανός, Γ. (2008). Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας, εκδ. Καλοκάθη
  • Sekunda, N. (2014). Η μάχη του Μαραθώνα. Σελένα Εκδοτική Α.Ε.
  • Shepherd, W. (2014). Η ναυμαχία της Σαλαμίνας. Σελένα Εκδοτική
  • Souza, Philip. (2014). Από το Μαραθώνα στις Πλαταιές. Σελένα Εκδοτική Α.Ε.
  • Τσορμπατζίδου, Μ. (2012). Διαχρονική δράση της ΕΕ στον τομέα του πολιτισμού, σελ. 7-9. ΔΕ. ΕΑΠ
  • Φραγκούλης, Φ. (2010). Χωρίς Ιππείς. Η Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) 2500 Χρόνια. 2η Έκδοση. Στρατηγικές Εκδόσεις
  • Fields, N. (2014). Η μάχη των Θερμοπυλών. Σελένα Εκδοτική Α.Ε.

Οπτικοακουστικό Υλικό

Πρόσβαση Απρίλιος 2021

  • Μαραθώνας – Η αρχή της Ιστορίας (Επετειακό για τα 2500 Χρόνια),

https://www.bing.com/videos/search?q=video+%ce%bc%ce%b1% cf%81%ce%b1%ce%b8%cf%8e%ce%bd%ce%b1%cf%82&&view=detail&mid=C7E407ECECAE4F8FF36AC7E407ECECAE4F8FF36A&&FORM=VRDGAR

 

Ιστοσελίδες

Πρόσβαση Απρίλιος 2021

https://ec.europa.eu/programmes/creativeeurope/sites/creative-europe/files/files/ ehl-guidelines-for-candidatesites_el.pdf

  • Σήμα Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM:cu0009
  • European Heritage Label, 2014, Panel Report, 19 December 2014, https://ec.europa.eu/programmes/creative-europe/sites/creative-europe/files/library/ehl-2014-panel-report.pdf
  • European Heritage Label,

https:// ec.europa.eu/programmes/creative-europe/actions/european-heritage-label_en

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] ΜΑ, Msc., Υποναύαρχος Οικονομικού Σώματος ΠΝ ε.α.

[2] Δρ. Τμήματος Ναυτιλίας & Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, Σχολής Επιστημών της Διοίκησης, Πανεπιστημίου Αιγαίου (Χίος), MA, MSc., Αρχιπλοίαρχος Οικονομικού Σώματος ΠΝ ε.α.

[3] Προϋπολογισμός του προγράμματος 413 εκατ. €.

[4] Ο Μαραθώνας έλαβε διάκριση, στον διαγωνισμό EDEN (European Destinations of Excellence) της Κομισιόν, (ξεκίνησε το 2006 και υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προάγει τα μοντέλα ανάπτυξης βιώσιμου τουρισμού στην ΕΕ), ως ένας από τους 19 ωραιότερους τουριστικούς προορισμούς της ΕΕ, προσπελάσιμος για ηλικιωμένους και ΑμεΑ και συνδυάζει πολιτισμό, αρχαία ιστορία, φύση και σύγχρονη ελληνική φιλοξενία.

[5] Μαραθώνας και Σαλαμίνα των ομώνυμων Δήμων, και Θερμοπύλες του Δήμου Λαμιέων.

[6] Στην πρώτη εισβολή των Περσών οι δυνάμεις των εμπολέμων ήταν: Πέρσες (200.000 – 600.000 άνδρες και 300-600 τριήρεις) και Συμμαχικές ελληνικές δυνάμεις (9.600 άνδρες).

[7] Οι δυνάμεις των εμπολέμων στην δεύτερη εισβολή των Περσών αποτελούνταν από: Συμμαχικές ελληνικές δυνάμεις (8.000 ανδρών – 371 τριηρών) και Περσικές δυνάμεις (2.100.000 ανδρών, 1207 τριηρών και 3.000 βοηθητικών πλοίων). Η τριήρης ήταν αρχαίο κωπήλατο πολεμικό πλοίο με τρεις σειρές κωπηλατών (170 κωπηλάτες), πλήρως επανδρωμένο και έπλεε σε πρωτοφανή για τα δεδομένα της εποχής ταχύτητα.

[8] Ο σπουδαίος πολιτισμός των Σπαρτιατών αφανίστηκε, χωρίς να αφήσει σπουδαία μνημεία. Έμεινε μόνο αυτή η αλησμόνητη – ζωντανή ανά τους αιώνες, μαχητική τους δεινότητα.

[9] Ιστορική έμεινε η φράση του Θεμιστοκλή στον Ευρυβιάδη:  «Πάταξόν μεν, άκουσόν δε».

[10] Ο Ξέρξης παρακολουθούσε τη ναυμαχία από στρατηγικό σημείο στο όρος Αιγάλεω, γνωστό ως «Θρόνο του Ξέρξη».

[11] Για την υποταγή της Ελλάδος παρέμεινε ο στρατηγός Μαρδόνιος, γαμπρός του Ξέρξη.

[12] Ο Μαραθώνιος δρόμος αντοχής (42,195 Km), αποτελεί αγώνα – ανάμνηση – φόρο τιμής της απόστασης που διένυσε το 490 π.Χ. ο ημεροδρόμος Φειδιππίδης (με πλήρη εξάρτηση).

[13] Παράπλευρα στο μνημείο του Λεωνίδα, στην ιστορική τοποθεσία των Θερμοπυλών, μελετήθηκε, σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε το 2010 με την επιστημονική επιμέλεια του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, το πρωτοπόρο μουσείο από το Δήμο Λαμιέων, με οικονομική στήριξη του προγράμματος Καινοτομίας Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου της ΕΕ, αφιερωμένο στη μάχη του 480 π.Χ. Αποτελεί διαδραστικό χώρο εξιστόρησης και καινοτόμου μουσειακής αντίληψης. Σε τρεις αίθουσες, εφοδιασμένες με σύγχρονες πολυμεσικές εφαρμογές σε ψηφιακά «τραπέζια» πληροφοριών, με τις εμβληματικές ονομασίες «Λεωνίδας», «Διηνέκης» και «Θερμοπύλες», οι πολιτισμικοί τουρίστες ταξιδεύουν στον χρόνο και παρακολουθούν τους Περσικούς Πολέμους, όπως τους αφηγήθηκε ο Ηρόδοτος.

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube