Το Αιγαίο στη δίνη του κυκλώνα των τουρκικών διεκδικήσεων

Κρινιώ Καλογερίδου (Βούλα Ηλιάδου, συγγραφέας)

Εξετάζοντας τη θέση της Ελλάδας υπό το πρίσμα των σύγχρονων γεωπολιτικών εξελίξεων και υπό το πλέγμα περιφερειακών συσχετισμών στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε ότι η χώρα μας – ευρισκόμενη σε σπαργανώδη μορφή στο θέμα της εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων – ρίχτηκε απροετοίμαστη στο πέλαγος της εξόρυξης των ενεργειακών κοιτασμάτων της.

Και αυτή η χωρίς σωσίβιο ρίψη της την κατέστησε εξαρχής αδύναμο παίκτη στον επικοινωνιακό κόμβο της Ανατολικής Μεσογείου, που παρουσιάζει ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον λόγω της αλληλεπίδρασής του με γειτνιάζουσες περιοχές (Κασπία θάλασσα/Εύξεινος Πόντος και Μέση Ανατολή) οι οποίες συνδέουν ενεργειακά τη Ρωσία με την Ευρώπη και το Ισραήλ με την Κύπρο, την Ελλάδα και την Αίγυπτο.

Έτσι ”ο κόσμος ο μικρός έγινε μέγας” (για να θυμηθούμε τον Οδυσσέα Ελύτη). Και αυτό ακριβώς το γεγονός προκάλεσε την κατακόρυφη αναβάθμιση της ενεργειακής αξίας της περιοχής μας, που είναι κόμβος επικοινωνίας Δύσης-Ανατολής.

Αποτέλεσμα αυτής της αναβάθμισης είναι να συσσωρευτεί σήμερα μεγάλη στρατιωτική ισχύς στην Μεσόγειο: απ’ το Ιόνιο πέλαγος ως το ανατολικό Αιγαίο κι από εκεί ως το Λιβυκό πέλαγος και τον κόλπο της Σύρτης.

Έντονα αισθητή είναι, επίσης, και η στρατιωτική παρουσία μεταξύ Κύπρου -Αλεξανδρέττας (μεσογειακή ακτή της Τουρκίας) – Συρίας – Λιβάνου – Ισραήλ και Διώρυγας του Σουέζ (Αίγυπτος).

Η όλη ατμόσφαιρα που δημιουργείται χαρακτηρίζεται άκρως εκρηκτική για μας (λόγω της γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας) και ταυτόχρονα μυστηριώδης, τουλάχιστον υπό την ονειρική οπτική που βλέπω τη χώρα μας (σε ευθεία γραμμή με την Κύπρο).

Και την βλέπω σε ρόλο ”Κυράς της λίμνης” της Ανατολικής Μεσογείου, που λίγο απέχει απ’ την ηρωίδα της έμμετρης επικολυρικής ραψωδίας του Γουώλτερ Σκοτ η οποία είναι βγαλμένη από παλιούς, ηρωικούς, σκωτσέζικους θρύλους.

Φευ! Η οπτική μου αυτή αποδείχθηκε… υπερβατική και έληξε άδοξα πριν προλάβει καν να ανθοφορήσει, όπως συνέβη και με την Μεγάλη Ιδέα του ιστορικού παρελθόντος μας που έσβησε βιαστικά, αν και σφραγίστηκε από μια Συνθήκη (Συνθήκη Σεβρών, 1920).

Και έληξε άδοξα η οπτική μου αυτή, γιατί ήταν μη ”ρεαλιστική” σύμφωνα με το σκεπτικό της κυβέρνησης, η οποία προτίμησε την αλλαγή πλεύσης στο θέμα της εξόρυξης υδρογονανθράκων όχι γιατί… ευαισθητοποιήθηκε περιβαλλοντικά (όπως δικαιολογήθηκε) ούτε γιατί τη συγκίνησαν οι παροτρύνσεις της Greenpeace για να το κάνει, αλλά υπό τον φόβο της αέναης διαμάχης με την Τουρκία που θα οδηγούσε σε απρόβλεπτα επακόλουθα στην περίπτωση κατά την οποία προχωρούσε η εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου μας.

Έτσι από ”Κυρά της λίμνης” (της Ανατολικής Μεσογείου), η Ελλάδα, περιορίστηκε σε ρόλο δευτεραγωνιστή, κάτι σαν τους βατράχους που περιγράφει ο Πλάτων στο έργο του ”Φαίδων” να κοάζουν γύρω απ’ την θάλασσα του Αιγαίου, του ζωτικού χώρου του Ελληνισμού.

Τώρα θα μου πουν κάποιοι πως βάζω… ”μαξιμαλιστικούς” στόχους που δεν τους εγκρίνει η ηγεσία μας ούτε ο αντ’ αυτής ομιλών πολλάκις ”διπλωματικός σύμβουλος” Χρήστος Ροζάκης.

Θα μου πουν, ακόμα, ότι η ελληνική εξάπλωση στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο ήταν επίτευγμα μια άλλης, δοξασμένης εποχής που δεν συγκρίνεται κατ’ ιδέα με την παρακμιακή δική μας. Τη δική μας που ψαλιδίζει κάθε προοπτική γεωπολιτικής αναβάθμισης της Ελλάδας και την κρατά στον πάτο του βαρελιού με εμφανή την αγωνία διαφύλαξης των εθνικών κεκτημένων της.

Αγωνία ενόψει αιφνιδιασμού μας απ’ τον αναθεωρητικό Νεοοθωμανό, που ”εζήλωσε” τη θέση-κλειδί του Αιγαίου ως επικοινωνιακού, εμπορικού-οικονομικού και ενεργειακού κόμβου στη λεκάνη της Μεσογείου και θέλει να γίνει συνιδιοκτήτης του.

Αυτός ο λόγος — στον οποίο πρέπει να προσθέσουμε και την προϋπάρχουσα αξία του Αιγαίου λόγω των πολιτιστικών επιτευγμάτων του Αιγαιακού Ελληνισμού (όπου έσμιξαν αρμονικά δυο ελληνικές κρατικές οντότητες, η Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο) — έγινε η αιτία να αναζωπυρωθεί η διεκδικητικότητα του ζηλόφθονου γείτονα εξ Ανατολών μας στο πρόσωπο του φιλόδοξου Ταγίπ Ερντογάν.

Έτσι το άλλοτε ασφαλές περιβάλλον του Αιγαίου έγινε επισφαλές σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη του, τα οποία αρχίζουν απ’ το Θρακικό Πέλαγος, περιτρέχουν ως θαλάσσια αύρα το Μυρτώο και καταλήγουν στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος με ακροτελεύτια άκρα του τη Γαύδο και τη Χρυσή ή Γαϊδουρονήσι, 8 ναυτικά μίλια νότια της Ιεράπετρας, στην αρχή του Λιβυκού πελάγους.

Σαν αποτέλεσμα αυτού διαμορφώθηκαν περιοδικά συνθήκες Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Ελλάδας -Τουρκίας, απ’ τη στιγμή ειδικά που απόκτησε η τελευταία εξοπλιστική υπεροχή απέναντί μας προκαλώντας ανατροπή ισορροπιών στο Αιγαίο.

Αυτό είναι πολύ σοβαρό γεγονός, από στρατηγική και γεωπολιτική άποψη, με αλληλοδιαδοχικές επιπτώσεις:

1. Σαν πρώτη επίπτωση εκλαμβάνω την ανασφάλεια της Ελλάδας, η οποία – καθυστερημένα, όπως πάντα – αναγκάζεται να επιδοθεί σ’ έναν αγώνα δρόμου για αποκατάσταση των εξοπλιστικών αδυναμιών της.

2. Σαν δεύτερη, την βεβιασμένη (υπό το κράτος του πανικού) κίνηση της κυβέρνησης να προλάβει στρατιωτικές ενέργειες καταπάτησης και οικειοποίησης της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από την Τουρκία. Μια κίνηση άτακτης υπαναχώρησης απ’ τα αρχικά της σχέδια περί εξόρυξης και εκμετάλλευσης των ενεργειακών πηγών της.

3. Σαν τρίτη, την αδρανοποίηση εκ μέρους της (υπό τον φόβο του casus belli) του ΔΕΑΧ (Δόγμα Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας-Κύπρου), που έχει μεγάλη γεωστρατηγική σημασία για αμφότερες τις αδελφές χώρες, ιδιαίτερα στην περίοδο κορύφωσης του αναθεωρητισμού και έμπρακτης επιθετικότητας της Τουρκίας.

Μιας επιθετικότητας αχαλίνωτης που θα μπορούσε να αποτραπεί μέσα από τη δημιουργία συνθηκών κοινής άμυνας των δύο χωρών. Συνθηκών οι οποίες θα καθιστούσαν τη στρατιωτική συνεργασία τους – εν ώρα κινδύνου – πολλαπλασιαστή της διαχρονικής δύναμης του Ελληνισμού στη διεθνή διπλωματική σκακιέρα. Και…

4. Σαν τέταρτη και πιο απειλητική επίπτωση (γιατί έχει να κάνει με την αμφισβήτηση της ελληνικής και ελληνοκυπριακής κυριαρχίας από την Τουρκία) εκλαμβάνω την προσπάθεια εκ μέρους συγκεκριμένων ”συμμάχων” στο ΝΑΤΟ (βλ. Γερμανία για την Ελλάδα και Αγγλία για την Κύπρο) για αναβίωση της παλιάς αγγλοσαξωνικής γεωπολιτικής θεώρησης περί ενότητας του ελληνοτουρκικού χώρου.

Κάτι που μας παραπέμπει, δυστυχώς, στη ”συγκυριαρχία” ή ”συνεκμετάλλευση” με τους Τούρκους στο Αιγαίο (πρόταση του Θάνου Ντόκου, συμβούλου του πρωθυπουργού, απ’ τον Φεβρουάριο του ’20), η οποία βγάζει εκτός παιχνιδιού το Κυπριακό, αφού εντάσσει την Κύπρο σε διαφορετικό γεωπολιτικό τετράγωνο στο εν λόγω Ζήτημα, γεγονός που την αφήνει έκθετη στις ορέξεις των Τούρκων.

Με τα δεδομένα αυτά και πιεζόμενοι απ’ τις τουρκικές αξιώσεις στο Αιγαίο, τη Θράκη και την Ανατολική Μεσόγειο (που είναι αλληλένδετες με τις φιλοδοξίες του Ερντογάν περί ”Γαλάζιας Πατρίδας” και τις προσπάθειές του να καταστήσει την Τουρκία όχι απλά Περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και ηγεμονική δύναμη στη Μέση Ανατολή, αλλά παγκόσμια δύναμη ισχύος) καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να αναπροσαρμόσουμε την μέχρι τώρα πολιτική των συμμαχιών της Ελλάδας με βάση το ενδεχόμενο ενός πιθανού πολέμου με την Τουρκία.

Και αναπροσαρμογή της πολιτικής των συμμαχιών μας σημαίνει διασφάλιση για τη χώρα μας όχι ευκαιριακών συμμάχων, αλλά συμμάχων που να είναι αποφασισμένοι να προστρέξουν στις προσπάθειές της επαρκώς και να αναλάβουν υπό την προστασία τους τα κεκτημένα της ελληνικής κυριαρχίας.

Να είναι αποφασισμένοι για σύναψη στρατηγικής συμμαχίας που να συνοδεύεται κι από διπλωματική βοήθεια, σαν να βρισκόμαστε ήδη αντιμέτωποι με τα προεόρτια επικείμενου πολέμου. Κάτι που απαιτεί, προφανώς – εκ μέρους τους – εγγυήσεις.

Εγγυήσεις όχι μόνο για τη διασφάλιση της εδαφικής μας ακεραιότητας, αλλά και την αποκατάστασή της καθ’ όλην τη διάρκεια τυχόν εχθροπραξιών που μπορούν να πάρουν τον χαρακτήρα γενικευμένου πολέμου.

Δεν είναι κάτι απλό αυτό που ζητώ, το γνωρίζω. Όμως αναγνωρίζω και τους μεγάλους κινδύνους που έρχονται. Γι’ αυτό κάθε επιφυλακτική και παθητική στάση μας – υπό το πνεύμα της ”κατευναστικής” πολιτικής μας – μπορεί να αποβεί μοιραία για τα εθνικά μας συμφέροντα, τα οποία απαιτούν αποφασιστικότητα και ενεργή εκ μέρους της ηγεσίας μας ιστορική πρωτοβουλία…