Ατυχέστατη και ανησυχητική κατάληξη της Πενταμερούς της Γενεύης

Νίκος Κατσουρίδης   

Το παρόν κείμενο δεν φιλοδοξεί να δώσει προτάσεις αλλά να παραθέσει προβληματισμούς.  Άλλωστε ο γράφων υπήρξε πάντα της άποψης ότι το Κυπριακό δεν πρέπει να το διαπραγματευόμαστε δημόσια μεταξύ μας. Η διατύπωση θέσεων στο τραπέζι των συνομιλιών είναι καθήκον του Προέδρου και του Εθνικού Συμβουλίου. Αφορμή για τον προβληματισμό δίνει η ατυχέστατη και ανησυχητική κατάληξη της Πενταμερούς της Γενεύης.

Το πρώτο – πρώτο ερώτημα το οποίο φυσιολογικά προκύπτει είναι το εξής: Με δεδομένη τη θέση της Τουρκίας και του φερέφωνού της (με δική του δήλωση) και αφού οι θέσεις αυτές, περι δύο κρατών και κυριαρχικής ισότητας, δηλώθηκαν επίσημα και προς τον ΟΗΕ πριν την Πενταμερή, γιατί ο ΓΓ  του ΟΗΕ τη συγκάλεσε;  Μήπως πίστευε ότι θα μετέβαλλαν στάση;  Αν ναι, ποιοι  δημιούργησαν αυτήν την εντύπωση; Ένα δεύτερο ερώτημα, το οποίο πρέπει επίσης να απαντηθεί, είναι ποιοι και γιατί άσκησαν πίεση για σύγκληση της Πενταμερούς με τις τουρκικές θέσεις να παραμένουν αμετάβλητες. Γιατί δεν θεωρήθηκε ανεπαρκής η συγκυρία από τη στιγμή που η Τουρκία αρνιόταν και αρνείται τη βάση λύσης;  Κάποιοι ήθελαν την Πενταμερή πριν τον Ιούνιο για να υπάρχει η επίσημη τουρκική θέση στο τραπέζι των συνομιλιών, ώστε να μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να κρίνει την Τουρκία «αντικειμενικά» τον προσεχή Ιούνιο.  Ποιο το αποτέλεσμα;  Η Τουρκία με τη βοήθεια του Ηνωμένου Βασιλείου απέκλεισε την Ευρωπαϊκή Ένωση από την Πενταμερή και επειδή ορίστηκε νέα σύνοδος της Πενταμερούς μετά τις 30 Μαΐου, το πιο πιθανόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση να μην προλάβει να κρίνει… αντικειμενικά.

Φυσικά αν η ΕΕ επιθυμεί να κρίνει την Τουρκία με βάση τα διάφορα κριτήρια τα οποία η ίδια έθεσε μπορεί να το πράξει. Γιατί οι θέσεις της Τουρκίας στα διάφορα θέματα της ευρωτουρκικής διάταξης είναι δεδομένες.  Ειδικά στο Κυπριακό έδωσε εξετάσεις στη Γενεύη και απέτυχε.  Επίσημα πλέον εμμένει στα δύο κράτη.  Άρα στην αξιολόγηση της ΕΕ στο θέμα Κυπριακό, η Τουρκία θα πρέπει να έχει ήδη βαθμολογηθεί με πλην.  Δεν χρειάζεται να αναμένουν οι Ευρωπαίοι την επόμενη  Πενταμερή.  Φυσικά ο στόχος δεν είναι η λήψη μέτρων χάριν των μέτρων.  Αλλά η μετακίνηση της Τουρκίας στις θέσεις εκείνες που η ΕΕ θεωρεί απαραίτητες. Και δεν μπορεί να αναβάλλει επ’ άπειρον τη λήψη απόφασης γιατί έμπρακτα έχει αποδειχθεί ότι αυτή η στάση οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη τουρκική επιθετικότητα.

Η ΕΕ, όπως όλοι οι άλλοι στον διεθνή παράγοντα που έσπρωξαν προς την πραγματοποίηση της Πενταμερούς χωρίς να υπάρχει η παραμικρή διάθεση από την Τουρκία να λογικευτεί, πρέπει να δράσουν έτσι ώστε η νέα προσπάθεια να αποδώσει.  Και για να αποδώσει θα πρέπει η Τουρκία να αποδεχθεί τη βάση λύσης του Κυπριακού όπως προνοείται από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Άλλωστε όλοι, ΟΗΕ, ΕΕ, μέλη Συμβουλίου Ασφαλείας και πολλά άλλα κράτη επαναβεβαίωσαν αυτή τη θέση τους απ’ αφορμή τη Γενεύη.  Κατά συνέπεια μια νέα άτυπη Πενταμερής χωρίς μετακίνηση της Τουρκίας δεν έχει νόημα.

Είναι λογικό να προκύπτει το ερώτημα κατά πόσο, με τα δεδομένα που υπήρχαν, θα έπρεπε να μεταβούμε στη Γενεύη.  Ζήτημα το οποίο τέθηκε από κόμματα και πριν και μετά τη Γενεύη.  Για να απαντηθεί το ερώτημα θα πρέπει να εκτιμηθεί τι θα συνέβαινε αν αρνιόταν η ε/κ πλευρά, ο Πρόεδρος, να συμμετάσχει στην Πενταμερή, την οποία κάλεσε ο ΓΓ  του ΟΗΕ.  Ή τι θα γινόταν αν η ε/κ πλευρά κατά τον χρόνο των διαβουλεύσεων προκαλούσε ναυάγιο, υποδεικνύοντας το αδιέξοδο του εγχειρήματος λόγω τουρκικών θέσεων.  Θεωρώ ότι θα μας επέρριπταν όλη την ευθύνη, γιατί δεν αφήσαμε να πραγματοποιηθεί η συνάντηση και να δοθεί η δυνατότητα επίσημης τοποθέτησης των πλευρών, περιλαμβανομένης και της Τουρκίας έτσι ώστε αυτή να μην μπορεί να λέει ό,τι θέλει. Και όντως ένα από τα θετικά της Γενεύης είναι ότι τώρα ουδείς μπορεί να καμώνεται ότι δεν κατάλαβε τι επιδιώκει η Τουρκία.  Ουδείς μπορεί να της αναγνωρίσει καλή θέληση ή διάθεση για «ευλυγισία», όπως έλεγαν και οι Άγγλοι.  Η Τουρκία ουδέποτε στόχευε την Ομοσπονδία.  Και γι΄ αυτό ποτέ δεν αποδέχτηκε κανένα σχέδιο λύσης του Κυπριακού πλην ενός και αυτό αφού πρώτα ζήτησε την τελευταία στιγμή 11 πρόσθετες αρνητικές αλλαγές και πέτυχε τις 10. Και αυτό είναι καλό να προβληματίσει για τη φύση εκείνου του σχεδίου.  Πέραν του πιο πάνω όμως, η άρνηση σε πρόσκληση του ΓΓ  του ΟΗΕ και η απόρριψη της Πενταμερούς, παρόλες τις εύλογες ανησυχίες πολλών εντός και εκτός Κύπρου, θα οδηγούσαν και στο εξής:  Να θεωρηθεί ότι εμείς, οι Ε/κ, οι οποίοι ζητούσαμε την επανέναρξη συνομιλιών, αρνούμαστε να προσέλθουμε όντας βέβαιοι για τις απαράδεκτες τουρκικές θέσεις θέτοντας εαυτόν απέναντι στη διεθνή κοινότητα, που θα έλεγε «ελάτε για να ξεκαθαρίσουν οι προθέσεις της Τουρκίας».  Η διεθνής κοινότητα, όμως, είναι ο μοναδικός μοχλός που υπάρχει για λύση του Κυπριακού.  Και η στάση μας απέναντί της, και όταν ακόμα δικαίως μπορεί να προκαλεί την αγανάκτησή μας, πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτική και μελετημένη.

Ένα θετικό το οποίο έχει προκύψει από τη Γενεύη είναι το γεγονός ότι σύσσωμος ο διεθνής παράγοντας με επικεφαλής τον ΓΓ  του ΟΗΕ έχει απορρίψει την ιδέα των δύο κρατών.  Θα ήταν ευχής έργον αν αυτή η στάση συμπεριληφθεί σε απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ όταν προσεχώς θα εξετάσει την Έκθεση για τις καλές υπηρεσίες του ΓΓ  στο Κυπριακό και κατά τη συζήτηση για ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΥΚΥΠ.  Αυτό πρέπει να είναι ένας από τους στόχους στην περίοδο που ακολουθεί.

Θεωρείται από αρκετούς αρνητικό το γεγονός ότι η Τουρκία έθεσε ενώπιον του ΓΓ  του ΟΗΕ τη θέση για τα δύο κράτη.  Και εκτιμούν ότι η διχοτομική αυτή πρόταση, από τη στιγμή που τέθηκε, θα μας μείνει και στο μέλλον.  Έτσι έχουν τα πράγματα;   Είναι δεδομένο ότι επειδή τέθηκε θα μας μείνει;  Μπορεί κάποιος να αποκλείσει αυτό το ενδεχόμενο;  Τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί σ΄ αυτή τη ζωή.  Από την άλλη όμως δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο.  Γιατί;  Διότι, πρώτον, τέθηκε μεν, απορρίφθηκε δε από το σύνολο του διεθνούς παράγοντα.  Δεύτερο, για να μας μείνει θα πρέπει να αλλάξει η βάση λύσης του Κυπριακού.  Για να συμβεί αυτό θα πρέπει τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και ιδιαίτερα τα πέντε μόνιμα μέλη να υιοθετήσουν την αλλαγή.  Αν αυτό συμβεί, τότε δεν μπορούμε να αντιδράσουμε αποτελεσματικά μόνοι απέναντι σε όλους.  Πόσο όμως αυτό είναι πιθανό όταν θα δημιουργήσει ανατροπή στη διεθνή τάξη πραγμάτων;  Ποιος σε τέτοια περίπτωση σταματά τους Καταλανούς ή τους Σκώτους και άλλους;  Ποιος μπορεί να μιλά από τους Δυτικούς για Κριμαία;  Ποιος σταματά τους Ρώσους στην Ανατολική Ουκρανία;  Με την ευκαιρία θέλω να υπενθυμίσω ότι επί Κληρίδη είχε υιοθετηθεί η θέση «όλα στο τραπέζι» που ενσωματώθηκε και σε ψήφισμα του ΟΗΕ.  Τότε ο Ντενκτάς έθεσε στο τραπέζι τη θέση για συνομοσπονδία.  Υιοθετήθηκε;  Όχι βέβαια.  Γιατί δεν υιοθετήθηκε; Διότι στην πράξη την απέρριψε η διεθνής κοινότητα. Άρα εμείς οφείλουμε να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας ώστε η διεθνής κοινότητα να παραμείνει σταθερή στη θέση της.  Άλλωστε να υπογραμμίσω ότι τα ψηφίσματα του ΟΗΕ δεν προνοούν μόνο για τη βάση λύσης του Κυπριακού αλλά και απορρίπτουν κάθε αποσχιστική ενέργεια και καταδικάζουν την ανακήρυξη του παράνομου μορφώματος στα κατεχόμενα.

ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΡΑ

Βρισκόμαστε απέναντι σε νέες επικίνδυνες μεθοδεύσεις της Τουρκίας; Βρισκόμαστε.  Είμαστε μάρτυρες νέων «φιλοκυπριακών» δράσεων του Ηνωμένου Βασιλείου; Ναι, είμαστε, με στόχο να μοιράσουν τη διαφορά ανάμεσα στα δύο κράτη και τη βάση λύσης που προνοούν τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.  Ποια είναι, στο μυαλό τους, η μέση απόσταση;  Η κυριαρχική ισότητα ή κάποια παραλλαγή της.  Η Κυπριακή Δημοκρατία, η ε/κ πλευρά αλλά και όσοι Τ/κ συμπατριώτες επιθυμούν λύση του Κυπριακού στην ορθή βάση και όχι διχοτόμηση της Κύπρου, η Ελλάδα και όσοι μας συμπαρίστανται πρέπει να αντιδράσουμε.  Με όλα τα μέσα που διαθέτουμε. Χωρίς αλαζονεία αλλά και χωρίς ηττοπάθεια. Να κινητοποιήσουμε όλους εκείνους που δεν τους συμφέρει να προωθηθούν τα διχοτομικά σχέδια της Τουρκίας. Και αυτοί είναι αρκετοί.

Φιλελεύθερος