Ο Βίος και το Έργο του

Υποναύαρχος (Ο) Δημήτριος Γεωργαντάς ΠΝ ε.α.

Ιωάννα – Θεοδοσία Γεωργαντά, Φοιτήτρια

Ο Ραφαήλ γεννήθηκε την Μεγάλη Παρασκευή του 1483 στο Ουρμπίνο της Ιταλίας. Πατέρας του ήταν ο ζωγράφος Τζιοβάννι ντε Σάντ (1435-1494), ο οποίος τον μύησε, από μικρό,  στα μυστικά της ζωγραφικής. Το 1493 έχασε την μητέρα του και το 1494 έχασε τον πατέρα του. Έχοντας σωστές βάσεις της τέχνης του, ζωγράφιζε στην αυλή του Ουρμπίνο. Έγινε μαθητής του σημαντικού ζωγράφου Περουτζίνο. Σύντομα, άρχισε να λαμβάνει παραγγελίες για καλλιτεχνικές δημιουργίες σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας (Ουρμπίνο, Περούτσια, Φλωρεντία). Χαρακτηριστικό του γνώρισμα, ότι συχνά δούλευε για πολλά έργα ταυτόχρονα.  

          To 1508 (είκοσι πέντε ετών), ήρθε στη Ρώμη. Με την εντολή του Πάπα Ιουλίου Β΄ (1443-1513)[1], άρχισε την διακόσμηση των «Αιθουσών» του Βατικανού. Περί το 1511 ζωγράφισε την «Αίθουσα της Υπογραφής», με τις τοιχογραφίες: «Η Έριδα περί της Θείας Ευχαριστίας», «Η Σχολή των Αθηνών» (1509-1510), «Ο Παρνασσός» (1511-1512), και «Οι Κυρίες και οι Θεολογικές Αρετές». Το έργο του θεωρήθηκε από τον Πάπα και όλο τον πνευματικό κόσμο, ως «αποκορύφωμα του πολιτισμού». Από το 1511 έως το 1514, ζωγράφισε τις αριστουργηματικές νωπογραφίες της «Αίθουσας του Ηλιοδώρου»: «Λειτουργία της Μπολσένα» (1514), «Η Απελευθέρωση του Αγίου Πέτρου», (1514), «Η Εκδίωξη του Ηλιοδώρου από τον Ναό της Ιερουσαλήμ» (1511-1512), και «Η συνάντηση του Λέοντα του Μεγάλου και του Αττίλα» (1514). Την ίδια εποχή, ζωγραφίζει πολυάριθμους πίνακες. Ο νέος Πάπας Λέων Ι΄ (1475-1521)[2], του ανέθεσε την υλοποίηση των καλλιτεχνικών προγραμμάτων της εποχής. Το 1514, μετά το θάνατο του Μπραμάντε[3] (1444-1514), ο Ραφαήλ διορίζεται αρχιτέκτονας της βασιλικής του Αγίου Πέτρου. Το 1514 ανέλαβε τις νωπογραφίες της «Αίθουσας της Πυρκαγιάς Μπόργκο»: «Η ναυμαχία της Όστια» (1514-1515), «Η πυρκαγιά του Μπόργκο» (1514), «Η στέψη του Καρλομάγνου» (1514-1515) και «Ο όρκος του Λέοντα Γ΄». Το 1515, δημιούργησε τα σχέδια για δέκα ταπισερί, που υφάνθηκαν στις Βρυξέλλες, για την διακόσμηση των τοίχων της Καπέλλα Σιξτίνα. Το 1516, διορίζεται: «Έφορος των Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων». Από δω και πέρα, σπάνια ζωγραφίζει. Περιορίζεται στο σχεδιάγραμμα των πινάκων του και αναθέτει την εκτέλεση στους μαθητές του.

          Έχοντας ξοδέψει τις δυνάμεις του στην έντονη ζωή και την πυρετική του δραστηριότητα, πεθαίνει στις 6 Απριλίου 1520 (37 ετών), από «έναν επίμονο και δυνατό πυρετό, που είχε αρχίσει πριν από οκτώ ημέρες». Πέθανε, Μεγάλη Παρασκευή και την ίδια ώρα (3 τα ξημερώματα) που γεννήθηκε! Στον τάφο του έγραψαν: «Εδώ κοιμάται ο Ραφαήλ. Μπροστά του η φύση τρόμαξε μην την νικήσει. Σήμερα, που είναι νεκρός, φοβάται μην πεθάνει και αυτή».

          Σημαντικά έργα του είναι: «Η Ανάσταση» (1501-1502), «Η προσκύνηση του Μάγου» (1503-1504), «Οι γάμοι της Παρθένου» (1504), «Η Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας» (1504), «Το όνειρο του Ιππότη» (1506), «Ο Άγιος Γεώργιος και ο Δράκοντας» (1506), «Οι τρεις Χάριτες» (1506), «Η κυρία με το μονόκερο», «Η ταφή του Χριστού» (1507), Η ωραία κηπουρός» (1507), «Η Παναγία του Μεγάλου Δούκα», «Το πορτραίτο του Ανιόλο Ντόνι», «Η Παναγία με την καρδερίνα», «Η Παναγία με το βρέφος και το μικρό Άγιο Ιωάννη το Βαπτιστή», «Η πορεία στο Γολγοθά», «Η Παναγία με το κάθισμα ή Η Παναγία επί της Καθέδρας», «Η Παναγία του Αγίου Σίξτου ή Παναγία Σιξτίνα» (1516-1520), «Πορτραίτο του Λέοντα Ι΄(1516-1520), «Η Μεταμόρφωση» (1516-1520), «Η Γαλάτεια» (νωπογραφία), κ.α.

Η Σχολή των Αθηνών

          Η «Αίθουσα της Υπογραφής», είναι εντός του μουσείου του Βατικανού. Ήταν το δωμάτιο, το οποίο επρόκειτο να στεγάσει τη βιβλιοθήκη του Πάπα Ιουλίου Β΄. Τελικά, αποφασίστηκε να γίνει αίθουσα υπογραφής συνθηκών, όπου διεξάγονταν οι διάφορες νομικές διαδικασίες.

          Ο Ραφαήλ από το 1509 μέχρι το 1514, εργάζεται στις Αίθουσες του Βατικανού. Διακρίνεται για την μεγαλοφυΐα του στον τομέα της διακοσμητικής νωπογραφίας. Στις «Αίθουσες του Ραφαήλ», υπάρχουν μεγάλες συνθέσεις, που απεικονίζουν την ιστορία της σκέψης και των τεχνών. Τα έργα του είναι αξεπέραστα με τη σοφά οργανωμένη συμμετρία τους. Οι νωπογραφίες του: «Ο Παρνασσός», «Η Σχολή των Αθηνών», «Η Έριδα περί της Θείας Ευχαριστίας», αναβιώνουν τη λαμπρότητα του κλασικού πολιτισμού. Αποδίδει καλλιτεχνικά τα πιο ευγενικά ανθρώπινα επιτεύγματα, που προσφέρουν την δυνατότητα στον άνθρωπο να πλησιάζει την τελειότητα: τη Δικαιοσύνη, την Ποίηση, τη Φιλοσοφία και τη Θεολογία.

          Η νωπογραφία του, «Η Σχολή των Αθηνών», απεικονίζει με επιτυχία, ένα από τα τέσσερα επιτεύγματα της «Αίθουσας της Υπογραφής», τη Φιλοσοφία. Δίνει έμφαση με εικαστικό και μεγαλειώδη τρόπο, στις πολύπλευρες σχέσεις των προσωπικοτήτων του πνεύματος. Είναι εμφανής η αρμονία των μέτρων και η συμμετρική διάταξη ως προς το κέντρο. Κάθε στοιχείο της σύνθεσης ρυθμίζεται με αυστηρή ισορροπία και συμμετρία, όπου ο άνθρωπος αποτελεί ένα απλό κομμάτι της όλης δομής του συνόλου.

          Ο Ραφαήλ προσδίδει προσωπικότητα στις μορφές, δίνοντας ζωή στις εκφράσεις τους, και στις δευτερεύουσες λεπτομέρειες (όπως χρώμα δέρματος, τύπος ρούχων, τοπίο, εσωτερικό σπιτιού, παραλλαγές του φωτός, ώρα της ημέρας). Απομονώνει τις μορφές σε μία αφηρημένη ακινησία, ακόμη και όταν τους προσδίδει κίνηση. Κάνει χρήση ποικίλης χρωματικής κλίμακας. Αποδίδει διάχυτη ακτινοβολία και ζωντανεύει τις μορφές του, δίνοντάς τους υλική υφή. Κάθε μορφή του αποτυπώνει τα έντονα χαρακτηριστικά της δράσης που εκτυλίσσεται. Η ανωτερότητα των ιδεών – συλλήψεών του και η μεγαλοπρέπεια του αποτελέσματος, κατευθύνουν την τέχνη του, σε υψηλό βαθμό τελειότητας, καθαρά «κλασικό» και αξεπέραστο καλλιτεχνικά.

          Η νωπογραφία του, «Η Σχολή των Αθηνών», εκλαμβάνεται ως ένα από τα αριστουργήματα του ανθρώπου, εξαιτίας της σημασίας της, του τέλειου καλλιτεχνικού ύφους, τις αλληγορίες της και την ιστορία.  Η σκηνή που αποδίδει, διαδραματίζεται σε ένα μεγάλο κτίριο με τρεις αίθουσες συνεχόμενες, κεντρικά στο φόντο, που δίνουν ιδιαίτερη αίσθηση βάθους. Το κέντρο του πίνακα, βρίσκεται ανάμεσα στις δύο κεντρικές μορφές: τον Πλάτωνα (427-347 π.Χ) και τον Αριστοτέλη (384-322 π.Χ). Απεικονίζει τα κεντρικά πρόσωπα (Πλάτωνα, Αριστοτέλη), να κοιτάζονται, θεωρώντας έναν νοητό κύκλο, γύρω από τα κεφάλια τους. Έτσι, σηματοδότησε το σύνολο της παγκόσμιας σκέψης των δύο φιλοσόφων.

          Ο τίτλος: «Η Σχολή των Αθηνών – Scula di Atene», δεν δόθηκε από τον Ραφαήλ. Το θέμα της νωπογραφίας είναι στην πραγματικότητα η Φιλοσοφία και ειδικότερα η αρχαία ελληνική Φιλοσοφία. Το αριστούργημά του, που απέδωσε την αέναη συνάντηση αρχαίων φιλοσόφων, μαθηματικών, ρητόρων, ποιητών, ιστορικών, αστρονόμων και πολιτικών προσωπικοτήτων. Πάνω από την νωπογραφία, ο Ραφαήλ είχε γράψει: «Causavum Cognita», δηλαδή «Να γνωρίζεις τις αιτίες». Η ανωτέρω φράση αποτελεί φιλοσοφικό συμπέρασμα από τα έργα του Αριστοτέλη: «ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΑ» και «ΦΥΣΙΚΑ». Πραγματικά, ο Αριστοτέλης είναι εμφανές ότι είναι το κεντρικό πρόσωπο της τοιχογραφίας, μαζί με τον δάσκαλό του, Πλάτωνα.

          Η νωπογραφία, «Η Σχολή των Αθηνών», μήκους 770 εκατοστών και ύψους 5 μέτρων, βρίσκεται στην Αίθουσα Υπογραφής (Stanza della Segnatura), στο Ανατολικό Παλάτι του Βατικανού. Δημιουργήθηκε από τον Ραφαήλ, μεταξύ 1510 και 1511 μ.Χ. Αποτελεί τέλεια ενσάρκωση του κλασικού πνεύματος και της ύστερης Αναγέννησης. Το έργο περιέχει ρωμαϊκά στοιχεία, αλλά και ένα γενικό ημικυκλικό καθορισμό, σε τέλεια συμμετρία. Τοποθετεί τον Πλάτωνα, αριστερά στο κέντρο, και τον Αριστοτέλη, δεξιά στο κέντρο, που αποτελούν τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της ελληνικής και παγκόσμιας φιλοσοφίας. Και πέριξ αυτών, τοποθετεί ένα σύνολο σημαντικών Ελλήνων πνευματικών προσωπικοτήτων της ανθρωπότητας. Είναι φανερό ότι ο Ραφαήλ σε κάθε μορφή που απεικόνισε, περισσότερες από μία ιστορικές προσωπικότητες. Ήθελε να συμπεριλάβει στον πίνακα όλους τους μεγάλους πνευματικούς αρχαίους Έλληνες. Δεν άφησε καμία περιγραφή για τις μορφές που ζωγράφισε, για να μπορεί ο παρατηρητής του πίνακα να τους συμπεριλάβει όλους! Προξενεί θαυμασμό η βαθειά γνώση του για την φιλοσοφία της αρχαίας Ελλάδος! Οι ιστορικοί της τέχνης εικάζουν την ταυτότητα των μορφών της νωπογραφίας.

          Το σχέδιο παραπέμπει σε ένα τέλειο γεωμετρικό σχήμα, με ισοσκελή τρίγωνα, παραπέμποντας στους Πυθαγόρειους. Εξετάζοντας τις θέσεις των κεντρικών χαρακτήρων της νωπογραφίας, διαπιστώνεται ότι έχουν τοποθετηθεί συγκεκριμένα, σε κάποιες θέσεις για κάποιο ιδιαίτερο λόγο. Έχει χωρίσει τον πίνακα σε κύκλους επιστημών. Στο κέντρο-του έθεσε την Φιλοσοφία, στα αριστερά την Ρητορική και δεξιά την Ιστοριογραφία. Στη βάση βρίσκονται τα Μαθηματικά και η Αστρονομία. Ψηλά στην πλευρά του Απόλλωνα, είναι ο «Λόγος», ενώ δεξιά, στην πλευρά της Αθηνάς, το «Έργο».

          Εξετάζοντας προσεκτικά την νωπογραφία, οδηγούμαστε στην κλασική Αθήνα. Ο Πλάτωνας (στο κέντρο και αριστερά), με τη μορφή του Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452-1519), με το δεξί του χέρι να δείχνει προς τον ουρανό, ενώ με το αριστερό του χέρι κρατά το έργο του «ΤΙΜΑΙΟΣ», που αναφέρεται στην κοσμολογία του. Ο Αριστοτέλης (δεξιά στο κέντρο), ρεαλιστής μαθητής του Πλάτωνα, νεότατος, διαφωνώντας δείχνει με το δεξί του χέρι τη Γη και με το αριστερό του χέρι κρατά το έργο του «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ», όπου αναφέρεται στις μορφές και συνθήκες της ηθικής και της διανοητικής αρετής των ανθρώπων.

          Σύμφωνα με μαθηματικούς και ιστορικούς της τέχνης, στην νωπογραφία οι μορφές του Πυθαγόρα, Ευκλείδη και Πλάτωνα, σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο. Θεωρείται ότι η νωπογραφία είναι ένας περίτεχνος γεωμετρικός καμβάς, όπου δημιουργούνται και άλλα ισοσκελή τρίγωνα. Πιστεύεται ότι ο Ραφαήλ μοντελοποίησε τη σχέση ανάμεσα στις επιστήμες της αρχαίας Ελλάδος και πάνω στη γεωμετρική αυτή βάση σχεδίασε τις μορφές. Και πράγματι η σχολή του Πλάτωνα, η «Ακαδημία», στην είσοδό της έγραφε: «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω», δηλαδή «όποιος δεν γνωρίζει γεωμετρία, δεν μπαίνει (στη Σχολή των Αθηνών)». Εκφράζει και την δυνατότητα κατανόησης του γεωμετρικού καμβά του Ραφαήλ. Ακόμη και οι θεατές του πίνακα, μπορούν να «εισέλθουν» και να ανακαλύψουν τις γεωμετρικές αρχές του και να εκτιμήσουν το βάθος των συμβολισμών.

          Ένα άλλο τρίγωνο υπάρχει με το ίδιο κέντρο προς τα επάνω, μέχρι το άγαλμα του Θεού Απόλλωνα, το οποίο κρατάει λύρα. Είναι ο θεός της μουσικής, του φωτός, προστάτης των τεχνών και της μαντείας. Ο Απόλλωνας, αντιπροσωπεύει την φυσική πλευρά της Φιλοσοφίας. Είναι στην πλευρά του Πλάτωνα και εκφράζει το ΛΟΓΟ. Από την άλλη πλευρά, προς τον Αριστοτέλη, βρίσκεται το άγαλμα της Θεάς Αθηνάς (Μινέρβα) και αντιπροσωπεύει το ΕΡΓΟ. Η Αθηνά θεωρείτο η θεά της σοφίας και είναι η εκπρόσωπος της πλευράς της Ηθικής Φιλοσοφίας. Ο Πλάτωνας, ως ποιητική μορφή, έχει στην πλευρά του το θεό τους φωτός, της μουσικής, της αλήθειας, της θεραπείας, της λογοτεχνίας και της ποίησης. Δεξιά, ο Αριστοτέλης έχει στην πλευρά του τη θεά της σοφίας, της ελιάς, της στρατηγικής, του πολέμου, της ιστορίας και της αστρονομίας.

          Στο αριστερό τμήμα, στην πλευρά του Πλάτωνα, υπάρχει μία ομάδα μαθητών της Σχολής του, της «Ακαδημίας». Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται οι: Εύδοξος[4], Σπεύσιππος[5] (408-339/338 π.Χ.), Ξενοκράτης[6] (396-314 π.Χ.), Δίον ο Συρακούσιος (409-354 π.Χ.), Φίλιππος ο Οπούντιος (4^ος αιώνας π.Χ.), Θεαίτητος ο Αθηναίος (410-369 π.Χ.), Κάλλιππος (370-300 π.Χ.), Ηρακλείδης ο Ποντικός[7] (387-312 π.Χ.), Λεωδάμας ο Θάσιος (4^ος – 3^ος αιώνας π.Χ.), Λασθενία από την Αρκαδία (4^ος αιώνας π.Χ.), Αξιοθέα από τον Φλιούντα (4^ος αιώνας π.Χ.) και Αρετή από την Κυρήνεια (4^ος αιώνας π.Χ.). Κοιτάζοντας από δεξιά προς τα αριστερά, του Πλάτωνα και των μαθητών του, συναντάμε τον τραγικό ποιητή Αισχύλο[8] (525-456 π.Χ.) ή και τον φιλόσοφο Πρωταγόρα τον Αβδηρίτη[9] (490-410 π.Χ.). Δίπλα του ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης (480-406 π.Χ.) ή και ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής (496-408 π.Χ.). Στη συνέχεια της νωπογραφίας, ο φιλόσοφος Σωκράτης (469-399 π.Χ.) με το πράσινο ένδυμα, φαίνεται να αγορεύει. Δίπλα στον Σωκράτη, με το μπλε ένδυμα, βρίσκεται ο φιλόσοφος Αρίστιππος ο Κυρηναίος[10] (435-355 π.Χ.), ή και ο φιλόσοφος Ξενοφών[11] (430-354 π.Χ.). Αριστερότερα με το κόκκινο ένδυμα είναι ο φιλόσοφος Αντισθένης[12] (444-365 π.Χ.). Ακριβώς πίσω από τον Αντισθένη, είναι ο ρήτορας Γοργίας (483-375 π.Χ.). Δίπλα, ντυμένος με στρατιωτική στολή και περικεφαλαία, είναι ο Αλκιβιάδης[13] (450-404 π.Χ.) ή και ο Περικλής[14] (495/494-429 π.Χ.). Αριστερότερα ο ρήτορας Αισχίνης (389-314 π.Χ.), με το γαλάζιο ένδυμα, έχοντας παρατεταμένο το δεξί του χέρι. Αριστερά από την ομάδα, ο Ραφαήλ, με μαύρο μπερέ και δεξιά του δύο από τους σημαντικότερους μαθητές του, οι συνεχιστές του έργου του: Τζούλιο Ρομάνο ή Τζιοβάννι Φραντσέσκο Πέννι (Φαττόρε) ή Τζιοβάννι ντα Ούντινε. 

          Κάτω από την ομάδα των συνομιλητών του Σωκράτη,  υπάρχει ομάδα, με βασικό πρόσωπο τον θρυλικό φιλόσοφο Πυθαγόρα[15] (569-490 π.Χ.), σκυφτό στο βιβλίο-πάπυρό του, να σημειώνει και να εξηγεί κάποια από τις θεωρίες του στους συνομιλητές του. Πίσω και αριστερά από τον Πυθαγόρα, παρακολουθεί ο Άραβας Φιλόσοφος (φοράει τουρμπάνι) Αβερρόης[16] (1126-1198 μ.Χ.). Κάτω από τον Αβερρόη, βρίσκεται ο Δημόκριτος[17] ο Αβδηρίτης (460-370 π.Χ.) ή και ο Θαλής[18] ο Μιλήσιος (640/624-546 π.Χ.) ή και ο Αναξίμανδρος[19] ο Μιλήσιος (611-547 π.Χ.) ή και ο Αναξιμένης[20] (585-528 π.Χ.). Αριστερότερα του Αβερρόη, δίπλα στην κολόνα έχει τοποθετήσει την Θεανώ τη Θουρία[21] (6^ος αιώνας π.Χ.). Δεξιά από τον Πυθαγόρα είναι ο μαθητής του Εμπεδοκλής[22] (495-435 π.Χ.). Δεξιότερα είναι η Υπατία[23] (370-415 μ.Χ.) (με το πρόσωπο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία). Δεξιά, δίπλα της, ο φιλόσοφος Παρμενίδης[24] (515-470 π.Χ.). Πίσω από τον Πυθαγόρα, δίπλα στην κολόνα, διακρίνεται το στεφανωμένο κεφάλι του μεγάλου σε ηλικία Ζήνων ο Κητεύς[25] (334-262 π.Χ.) ή και ο Κλεάνθης[26] ο Άσσιος (330-232 π.Χ.)  ή και ο Χρύσιππος[27] ο Σολεύς (280-206 π.Χ.), ο οποίος συζητά με τον επίσης στεφανωμένο με κληματόφυλλα Επίκουρο[28] (341-270 π.Χ.). Ο Ζήνων κρατάει ένα μωρό, συμβολίζοντας την συνέχιση των φιλοσοφικών θεωριών των Στωικών από τον Λεύκιο Σενέκα (4 π.Χ.-65 μ.Χ.), τον Επίκτητο (50 μ..χ–138 μ.Χ.), τον Μάρκο Αυρήλιο (121 μ.Χ.–180 μ.Χ.), κ.α. Πίσω από τον Επίκουρο, έχοντας το αριστερό του χέρι πάνω στον Επίκουρο, απεικονίζει τον Μητρόδωρο τον Λαμψακηνό (330-278 π.Χ.), τον σπουδαιότερο μαθητή του. Πίσω από τον Αβερρόη, ο καλλιτέχνης απεικονίζει τον Πλωτίνο[29] (205-270 μ.Χ.) ή και τον Απολλόδωρο τον Επικούρειο (2ο με 1ο αιώνα π.Χ.) (σχολάρχη της επικούρειας σχολής στην Αθήνα) ή τον Αρχύτα[30] (428-347 π.Χ.) ή και τον Φιλόλαο τον Κροτωνιάτη[31] (477-388 π.Χ.).

          Στο δεξί τμήμα, στην πλευρά του Αριστοτέλη, υπάρχει μία ομάδα μαθητών της σχολής του, «Λύκειο». Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται οι: Θεόφραστος[32] (371-287 π.Χ.), Νηλέας[33], Ερμίας[34], Μ. Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.). Έπεται ο Απελλής (352-300 π.Χ.), ο διασημότερος ζωγράφος της αρχαιότητας, που άκμασε την πρώιμη ελληνιστική περίοδο, και στα σκαλοπάτια ο Φειδίας[35] (500-430 π.Χ.) και ο Καλλικράτης[36] (470-420 π.Χ.) ή και ο Ικτίνος[37] (5^ος αιώνας π.Χ.), οι δημιουργοί της Ακρόπολης και του Παρθενώνα. Δεξιότερα γράφοντας στα πόδια του ο Στράβων[38] (64 π.Χ. – 24 μ.Χ.) ή και ο Διογένης Λαέρτιος[39] (3^ος αιώνας μ.Χ.), και ακριβώς πάνω τους να τους κατευθύνουν ο Διόδωρος ο Σικελιώτης[40] (80-20 π.Χ.) ή και ο  Πλούταρχος[41] (.45-120 μ.Χ.). Πιο πέρα ο Ησίοδος[42] (τέλη και μέσα 7^ου αιώνα π.Χ.), και στην τελείως δεξιά πλευρά ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Όμηρος[43] (9^ος-8^ος αιώνας π.Χ.). Δίπλα του ο Ηρόδοτος[44] (484-425/410 π.Χ.) ή και ο Θουκυδίδης[45] (460-399 π.Χ.) και δεξιότερα ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης[46] (περ. 380-περ. 310 π.Χ.) ή και ο Φλάβιος Αρριανός[47] (95-175 μ.Χ.).  

            Ακριβώς, μπροστά, κάτω από τους Πλάτωνα – Αριστοτέλη, και στο μέσο, είναι σχεδόν ξαπλωμένος, ο κυνικός φιλόσοφος Διογένης ο Σινωπεύς (412/399-323 π.Χ.). Ο καλλιτέχνης τον απέδωσε με φτωχική και λιτή ενδυμασία, καθόσον ο ανωτέρω φιλόσοφος θεωρούσε ότι η ευτυχία των ανθρώπων βρίσκεται στη φυσική ζωή και ότι με την αυτάρκεια, την λιτότητα, την αυτογνωσία και την άσκηση, μπορούν να εξασφαλίσουν την ευδαιμονία. Δεξιότερα της ομάδας του Πυθαγόρα, βρίσκεται καθιστός σε στάση στοχασμού, ο Ηράκλειτος ο Εφέσιος (περίπου 544-περίπου 484 π.Χ.), ο «σκεπτόμενος συγγραφέας». Εξαιτίας της έλλειψης γνώσης για το σύνολο του έργου του, καθώς λίγα έχουν διασωθεί, αλλά και για την αινιγματική φύση της φιλοσοφίας του, ονομάστηκε «Σκοτεινός». Είναι γνωστός για την ιδέα της συνεχούς αλλαγής που διέπει ως νόμος το σύμπαν. Σε αυτόν αποδίδεται η φράση «Κανείς δεν μπορεί να μπει στο ίδιο ποτάμι δύο φορές». Θεωρούσε ότι ο κόσμος δημιουργείται από τη «φωτιά», την αντίθεση και τον πόλεμο μεταξύ των αντιθέτων, στο οποίο συμπληρώνει: «τα εναντιόδρομα έχουν ενιαία φορά – από τα αντίθετα γεννιέται η ωραιότερη αρμονία». Η μορφή του έλειπε από τα προπαρασκευαστικά σκίτσα που είχε κάνει ο καλλιτέχνης για την νωπογραφία. Τον τοποθέτησε στο σημείο αυτό, μεταγενέστερα, όταν το έργο είχε ολοκληρωθεί, παίρνοντας ιδέες από έναν πίνακα του Μιχαήλ Άγγελου (1475-1564 μ.Χ.). Για τον λόγο αυτό, ο Ηράκλειτος, έχει τα χαρακτηριστικά του προσώπου του Μιχαήλ Άγγελου. Επίσης, η θέση στήριξης του Ηράκλειτου, σε κύβο μαρμάρου, δεν πρέπει να θεωρείται τυχαίο, καθώς και το μελανοδοχείο, δίπλα στο χέρι του Ηράκλειτου. Το δοχείο της μελάνης του Ηράκλειτου, δηλώνει την ματαιοδοξία της προσπάθειας εγγραφής του ανεξίτηλου στον κόσμο. Τονίζει το φευγαλέο των πραγμάτων, όπως το ότι δεν επιβίωσε κανένα από τα έργα του «σκοτεινού» φιλόσοφου.

          Στη δεξιά πλευρά της νωπογραφίας, παρουσιάζονται οι Μαθηματικοί Φιλόσοφοι. Ο Ευκλείδης ο Αλεξανδρινός[48] (περίπου 325-270 π.Χ.), σκυφτός, να επεξηγεί (όπως και ο Πυθαγόρας, αριστερά), κάποια από τις θεωρίες του στο ακροατήριο. Παρακολουθούν κάποιοι από τους Αρχιμήδη ο Συρακούσιο[49] (287-212 π.Χ.), Ερατοσθένη τον Κυρηναίο[50] (276-194 π.Χ.), Αρίσταρχο τον Σάμιο[51] (310-230 π.Χ.), Γέμινο τον Ρόδιο[52] (1^ος αιώνας π.Χ.), Αυτόλυκο τον Πιτταναίο[53] (360-290 π.Χ.) και Διοκλή τον Αλεξανδρινό[54]  (240-180 π.Χ.). Δεξιότερα, ο Ίππαρχος ο Ρόδιος[55] (190-120 π.Χ.), με γενειάδα και λευκό ένδυμα. Στο δεξί του χέρι κρατά μία σφαίρα που εμπεριέχει τον ουρανό. Δίπλα του, η μορφή με γυρισμένη την πλάτη στον θεατή, φορώντας κορώνα και κίτρινο ένδυμα, ο αστρονόμος, γεωγράφος, αστρολόγος και ποιητής  Κλαύδιος Πτολεμαίος[56] (100-170 μ.Χ.) από την Αλεξάνδρεια. Δίπλα από τον Πτολεμαίο, τοποθέτησε τον Μέτωνα τον Αθηναίο[57] (5^ος αιώνας – 480 π.Χ.) ή και τον Αναξαγόρα τον Κλαζομένιο (500-428 π.Χ.) και τον Οινοπίδη τον Χίο[58] (490-420 π.Χ.) (με το πρόσωπο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία) ή και τον Ευκτήμων τον Αθηναίο[59] (5^ος αιώνας-432 π.Χ.).

Αντί Επιλόγου

          Το έργο του Ραφαήλ, παρά τα λίγα χρόνια ζωής του, απεβίωσε 37 ετών, έχει καθορίσει σημαντικά την τέχνη της εποχής του, αλλά και επηρέασε την τέχνη και μετέπειτα. Η νωπογραφία του « Η Σχολή των Αθηνών», στην «Αίθουσα Υπογραφής» του Βατικανού, αποτελεί ανεκτίμητο έργο τέχνης, το οποίο αποδίδει την μεγαλοπρέπεια του αρχαίου ελληνικού πνευματικού πολιτισμού. Παρά τον ελάχιστο χώρο του πίνακα, για να συμπεριλάβει όλους τους σημαντικούς πνευματικούς αρχαίους Έλληνες, προσπάθησε να δώσει μορφή σε όλες τις σημαντικές προσωπικότητες του πνεύματος της αρχαίας Ελλάδος. Είναι φανερό, ότι σε κάθε μορφή, ενυπάρχουν πολλοί γίγαντες, πνευματικοί άνδρες-γυναίκες της αρχαιότητας. Ο χώρος, οι εσωτερικές αίθουσες της νωπογραφίας, όπου είναι συγκεντρωμένοι όλοι οι σοφοί αρχαίοι Έλληνες, θυμίζει (σε έναν ναυτικό), ένα μεγάλο καράβι (φρεγάτα) με κυβερνήτες τους Πλάτωνα – Αριστοτέλη, και αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες, όλους τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ιστορικούς, μαθηματικούς, αστρονόμους, ποιητές, ρήτορες και άλλους «επιστήμονες», που οδηγούν το καράβι (φρεγάτα) του παγκόσμιου πνευματικού πολιτισμού στην ανάπτυξη, από το 9^ο αιώνα π.Χ. μέχρι σήμερα. Αξίζει ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Ραφαήλ, από όλους τους Έλληνες, για τη δημιουργία της νωπογραφίας, που εξυψώνει τους αρχαίους Έλληνες στο ανώτατο σκαλοπάτι του παγκόσμιου πνευματικού πολιτισμού.   

Βιβλιογραφικές και Διαδικτυακές αναφορές

• Βιογραφία Rafael, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.moscsp.ru/el/, (3-5-2021).
• Βιογραφία Ραφαήλ, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.sansimera.gr/biographies/2276, (3-5-2021).
• Βουλή-Ταπισερί «Η Σχολή των Αθηνών»: Δώρο της Γαλλίας με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.thepressroom.gr/ellada/, (3-5-2021).
• Εξερευνώντας online Τα Μουσεία του Βατικανού: Από την Καπέλα Σιστίνα μέχρι τις Αίθουσες του Ραφαήλ, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.huffingtonpost.gr/entry/, (3-5-2021).
• Οι Μεγάλοι Ζωγράφοι. Από την Αναγέννηση στον Γκρέκο, Αθήνα: ΜΕΛΙΣΣΑ.
• Τα Μυστικά πίσω από το αριστούργημα του Ραφαήλ «Η Σχολή των Αθηνών», διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.huffingtonpost.gr/entry/, (3-5-2021).
• Τα δωμάτια του Ραφαήλ, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://glyptiki.weebly.com/, (3-5-2021).
• Τριαρίδης, Θανάσης. (2002). ΡΑΦΑΗΛ, Αθήνα: Σύγχρονοι Ορίζοντες.

[1] Ο Πάπας Ιούλιος Β΄, γεννημένος ως Τζουλιάνο ντέλλα Ρόβερε  και αποκαλούμενος ως: “Ο Πολεμιστής Πάπας”. Ήταν Πάπας από το 1503 έως το 1513. Ο παπισμός του σημαδεύτηκε από μία ενεργή εξωτερική πολιτική, φιλόδοξα κατασκευαστικά έργα, και την υποστήριξή του στις τέχνες. Παρήγγειλε την ανοικοδόμηση της βασιλικής του Αγίου Πέτρου, καθώς και τη διακόσμηση από τον Μιχαήλ Άγγελο της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα και των Αιθουσών του Βατικανού από τον Ραφαήλ.  Ήταν από τους σημαντικότερους Πάπες της Αναγέννησης.

[2] Ο Πάπας Λέων Ι΄, γεννημένος ως Τζοβάννι ντι Λορέντσο ντε Μέντιτσι. Ήταν Πάπας από το 1513 έως το  1521. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Πάπες, που ήταν πάτρονες των τεχνών. Έφερε στην αυλή τη μεγαλοπρέπεια και λαμπρότητα της αναγεννησιακής κουλτούρας.

[3] Ο Ντονάτο Μπραμάντε (Donato Bramante), γεννήθηκε ως Ντονάτο ντι Πασκούτσο ντ’Αντόνιο και είναι επίσης γνωστός ως Μπραμάντε Λάτζαρι. Ήταν Ιταλός αρχιτέκτονας. Εισήγαγε την αρχιτεκτονική της Αναγέννησης στο Μιλάνο και τον ρυθμό της ακμής της Αναγέννησης τη Ρώμη. Ο σχεδιασμός του για τη βασιλική του Αγίου Πέτρου απετέλεσε τη βάση για το μετέπειτα σχέδιο που εκτέλεσε ο Μιχαήλ Άγγελος. Το Τεμπιέττο (στην αυλή του Σαν Πιέτρο του Μοντόριο), σημάδευσε το ξεκίνημα της ακμής της Αναγέννησης στη Ρώμη (1502), όταν ο Πάπας Ιούλιος Β΄ του ανέθεσε να κτίσει έναν ναΐσκο, στο σημείο όπου ο απόστολος Πέτρος θεωρείται ότι σταυρώθηκε.

[4] Ο Εύδοξος θεωρούσε ότι ο κόσμος είναι κατασκευασμένος με γεωμετρική απλότητα και ομορφιά.

[5] Σπεύσιππος. Ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και μαθηματικός και πρώτος σχολάρχης της Πλατωνικής Ακαδήμειας, για περίπου 10 χρόνια, μετά τον θάνατο του Πλάτωνα.

[6] Ξενοκράτης ο Χαλκηδόνιος. Πλατωνικός φιλόσοφος και μαθηματικός. Ήταν ο τρίτος διευθυντής (σχολάρχης) της Ακαδήμειας μετά τον θάνατο του Πλάτωνα και ανέλαβε μετά το θάνατο του δεύτερου Σπευσίππου το 339 π.Χ.

[7] Ο Ηρακλείδης, πίστευε πως η Γη περιστρέφεται από τη Δύση προς την Ανατολή, χωρίς να μετατοπίζεται. Υποστήριζε επίσης ότι η Αφροδίτη περιφερόταν γύρω από τον Ήλιο. Θεωρούσε επίσης, ότι ο Κόσμος ήταν φτιαγμένος από μόρια και όχι άτομα, τα οποία δεν συνδέονταν μεταξύ τους.

[8] Αισχύλος. Ήταν αρχαίος Έλληνας τραγωδός. Μαζί με τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, είναι οι μοναδικοί τραγικοί ποιητές των οποίων έχουν σωθεί ολοκληρωμένα έργα.

[9] Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης. Ιδρυτής της σοφιστικής κίνησης και διδάσκαλος.

[10] Αρίστιππος ο Κυρηναίος. Ιδρυτής της Κυρηναϊκής Σχολής ή Ηδονιστικής Σχολής.

[11] Ξενοφών. στρατιωτικός, ιστορικός, πολιτικός και σωκρατικός φιλόσοφος.

[12] Αντισθένης. Ιδρυτής της σχολής των Κυνικών Φιλοσόφων.

[13] Αλκιβιάδης. Ήταν εξέχων Αθηναίος πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός. Υπήρξε το τελευταίο γνωστό μέλος της αριστοκρατικής οικογένειας των Αλκμεωνιδών. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στο δεύτερο μισό του Πελοποννησιακού πολέμου ως στρατηγικός σύμβουλος, στρατιωτικός και πολιτικός.

[14] Περικλής. Ήταν αρχαίος Αθηναίος πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός του 5ου αιώνα π.Χ., γνωστού και ως «Χρυσού Αιώνα», και πιο συγκεκριμένα της περιόδου μεταξύ των Περσικών Πολέμων και του Πελοποννησιακού Πολέμου.

[15] Πυθαγόρας ο Σάμιος. Ήταν σημαντικός Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και θεωρητικός της μουσικής. Παντρεύτηκε τη φιλόσοφο και επιστήμονα Θεανώ.

[16] Αβερρόης. Ήταν Ανδαλουσιανός, ειδικός στον Αριστοτελισμό, την ισλαμική φιλοσοφία, την ισλαμική θεολογία, τη σαρία, καθώς και τη νομολογία, τη λογική, την ψυχολογία, την πολιτική και την ανδαλουσιανή κλασική μουσική θεωρία και τις επιστήμες της ισλαμικής ιατρικής, αστρονομίας, γεωγραφίας, μαθηματικών, φυσικής και ουράνιας μηχανικής. Γεννήθηκε στην Κόρδοβα της Ισπανίας και πέθανε σε ηλικία 72 ετών στο Μαρακές.

[17] Δημόκριτος ο Αβδηρίτης. Ήταν  Έλληνας προσωκρατικός φιλόσοφος,. Ήταν μαθητής του Λεύκιππου. Πίστευε ότι η ύλη αποτελείται από αδιάσπαστα, αόρατα στοιχεία, τα άτομα. Ανέφερε ότι ο Γαλαξίας είναι το φως από μακρινά αστέρια. Υποστήριξε ότι το Σύμπαν έχει και άλλους «κόσμους» και μάλιστα ορισμένους κατοικημένους. Ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα (μη ον), είναι δηλαδή κάτι το υπαρκτό.

[18] Θαλής ο Μιλήσιος. Ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ο αρχαιότερος των προσωκρατικών, ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος, ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής  της φυσικής φιλοσοφίας στη Μίλητο. Ο Αριστοτέλης και άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούν τον Θαλή ως τον πρώτο Έλληνα φιλόσοφο.

[19] Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος. Ήταν ο δεύτερος από τους φυσικούς φιλόσοφους της Σχολής της Ιωνίας, όπως ο Θαλής, του οποίου άλλωστε υπήρξε μαθητής, σύντροφος και διάδοχός του στη Σχολή της Ιωνίας. Αναφέρεται ότι ήταν αρχηγός της αποικίας της Μιλήτου στην Αμφίπολη και ως αστρονόμος, γεωγράφος και πρώιμος υπέρμαχος της ακριβούς επιστήμης. Λέγεται, ότι εισήγαγε τη χρήση του γνώμονα στην αρχαία Ελλάδα και ότι κατασκεύασε χάρτη του γνωστού τότε κόσμου.

[20] Αναξιμένης ο Μιλήσιος. Ήταν αρχαίος Έλληνας προσωκρατικός φιλόσοφος και ένας από τους τρεις Μιλήσιους φιλοσόφους. Αναγνωρίζεται ως μαθητής του Αναξίμανδρου. Ήταν υποστηρικτής του υλιστικού μονισμού. Η έρευνά του θεωρείται πρόδρομος της φυσικής επιστήμης, αφού εισήγαγε πολλά φυσικά φαινόμενα και στοιχεία στην φιλοσοφία του.

[21] Θεανώ η Θουρία. Ήταν αρχαία Ελληνίδα μαθηματικός και αστρονόμος. Είναι Πυθαγόρειος φιλοσόφους και θεωρείται η διασημότερη γυναίκα αστρονόμος και κοσμολόγος της αρχαιότητας. Διατύπωσε την θεωρία της «Χρυσής Τομής», καθώς και την θεωρία της «Αρμονίας των Σφαιρών». Ήταν σύζυγος του Πυθαγόρα.

[22] Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος. Ήταν αρχαίος Έλληνας πυθαγόρειος φιλόσοφος. Ένας από τους σπουδαιότερους αντιπροσώπους της προσωκρατικής ελληνικής φιλοσοφίας, φυσικός, μηχανικός, εφευρέτης, ιατρός, μουσικός και ποιητής.

[23] Υπατία η Αλεξανδρινή. Ήταν Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός. Διευθύντρια της νεοπλατωνικής σχολής στην Αλεξάνδρεια.

[24] Παρμενίδης ο Ελεάτης. Ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Επηρεάστηκε από τις απόψεις του Πυθαγόρα και του Ξενοφάνη. Θεωρείται η πλέον πρωτότυπη μορφή της προσωκρατικής σκέψης. Σε αντίθεση με τους Ίωνες φυσιολόγους δεν αναζητά την ενότητα του κόσμου σε μια φυσική ουσία, αλλά στην ίδια την «οντότητα» των πραγμάτων που μας περιβάλλουν, στο είναι όλων των όντων και όλων των πραγμάτων.

[25] Ζήνων ο Κιτιεύς. Ήταν Ελληνιστικός φιλόσοφος από το Κίτιο, ο οποίος δημιούργησε τη φιλοσοφική σχολή του στωικισμού στην Αθήνα.

[26] Κλεάνθης ο Άσσιος. Ήταν αρχαίος Έλληνας στωικός φιλόσοφος. Υπήρξε μαθητής, επί 19 ολόκληρα έτη, και μετέπειτα  διάδοχος του Ζήνωνα, ως ο δεύτερος κατά σειρά δάσκαλος της Αρχαίας Στοάς. Πρώην πυγμάχος αθλητής, έφθασε στην Αθήνα γύρω στο 282 π.Χ., όπου σπούδασε Φιλοσοφία υπό τον  κυνικό Κράτητα, αλλά κυρίως υπό τον Ζήνωνα επί 14 πλήρη έτη, όντας υποχρεωμένος, κατά την παράδοση, να κερδίζει τα προς το ζην με νυκτερινή εργασία αρτεργάτου ή άντληση ύδατος για λογαριασμό ενός κηπουρού.

[27] Χρύσιππος ο Σολεύς. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους της Στωικής σχολής, θεωρούμενος ως ένας από τους θεμελιωτές της. Στα νιάτα του είχε ασχοληθεί με τον αθλητισμό. Αργότερα πήγε στην Αθήνα, όπου πήρε μαθήματα από τον Ζήνωνα, τον ιδρυτή της στωικής σχολής, και μετά από τον Κλεάνθη. Μετά τον θάνατο και του Κλεάνθη, ο Χρύσιππος τον διαδέχθηκε ως ο επικεφαλής της σχολής των Στωικών. Αποκλήθηκε ο «Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης της Στοάς» και έχει λεχθεί ότι «άνευ Χρυσίππου δεν υπάρχει Στοά».

[28] Επίκουρος ο Σάμιος. Ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, τον «Κήπο του Επίκουρου». Εξαιτίας του ότι, η Σχολή του Επίκουρου, δεν ακολουθούσε την Σωκρατική – Πλατωνική φιλοσοφική παράδοση ή των Πυθαγορείων, ο καλλιτέχνης τον τοποθέτησε στο περιθώριο της δεξιάς πλευράς.

[29] Πλωτίνος. Ήταν σημαντικός φιλόσοφος της ύστερης αρχαιότητας και συνεχιστής της νεοπλατωνικής σχολής της φιλοσοφίας, που ίδρυσε ο Νουμήνιος. Η φιλοσοφία του, πέραν από τον πλατωνικό της χαρακτήρα, λειτουργεί στο ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της αρχαιοελληνικής φιλοσοφικής παράδοσης (Φερεκύδη, Πυθαγόρειους, Ηράκλειτο, Παρμενίδη, Αναξαγόρα, Εμπεδοκλή, Σωκράτη, Επικούρειους και τους Στωικούς).

[30] Αρχύτας ο Ταραντίνος. Ήταν αρχαίος Έλληνας Πυθαγόρειος φιλόσοφος, πολιτικός, στρατηγός, μαθηματικός και μηχανικός. Εφεύρε την πρώτη αυτόνομη πτητική μηχανή παγκοσμίως. Άφησε γραπτό έργο του οποίου έχουν διασωθεί μόνο αποσπάσματα.

[31]  Φιλόλαος. Ο Κροτωνιάτης Θεωρείται ιδρυτής της θεωρίας «περί των αριθμών» των Πυθαγορείων. Υπήρξε μετέπειτα διδάσκαλος – συνεχιστής της Πυθαγορείου αδελφότητος. Ο πρώτος που υποστήριξε ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του κόσμου.

[32] Θεόφραστος. ο Ερέσιος Ήταν Έλληνας φιλόσοφος από την Ερεσό της Λέσβου, διάδοχος του Αριστοτέλη στην Περιπατητική Σχολή. Μετακόμισε στην Αθήνα σε νεαρή ηλικία και αρχικά σπούδασε στην Ακαδημία του Πλάτωνος. Μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, συνδέθηκε με τον Αριστοτέλη. Μετά τον Αριστοτέλη, ανέλαβε ως επικεφαλής του Λυκείου. Ο Θεόφραστος διηύθυνε την Περιπατητική Σχολή για 25 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η σχολή άκμασε πολύ. Θεωρείται πατέρας της βοτανικής.

[33] Τα χειρόγραφα των παραδόσεων του Αριστοτέλη έμειναν στα χέρια του μαθητή του Θεόφραστου, ο οποίος τα άφησε στον Νηλέα από τη Σκήψη. Αυτός τα μετέφερε στη Σκήψη και έμειναν στους κληρονόμους του. Οι απόγονοί του τα πούλησαν στον Απελλικώνα από την Τέω. Ο Σύλλας μετά την κατάληψη των Αθηνών (86 π.Χ.), μετέφερε τη βιβλιοθήκη του Απελλικώνα στη Ρώμη. Εκεί πρωτοδημοσιεύτηκαν (60 π.Χ.) από τον Ίωνα φιλόλογο Τυραννίωνα της Αμυσού και μετέπειτα από τον περιπατητικό φιλόσοφο Ανδρόνικο το Ρόδιο.

[34] Ερμίας ο Αταρνεύς. Ήταν Έλληνας πλατωνικός φιλόσοφος του 4^ου αιώνα π.Χ.

[35] Φειδίας. Ήταν Έλληνας γλύπτης, ζωγράφος και αρχιτέκτονας. Θεωρείται ευρέως ως ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες της κλασικής εποχής. Το Άγαλμα-του του Ολυμπίου Διός στην Ολυμπία, ήταν ένα από τα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου. Σχεδίασε επίσης τα αγάλματα της θεάς Αθηνάς Παρθένου μέσα στον Παρθενώνα της Ακρόπολης και της Αθηνάς Πρόμαχου, ένα κολοσσιαίο χάλκινο άγαλμα που βρισκόταν ανάμεσα Ερεχθείο–Προπύλαια.

[36] Καλλικράτης. Ήταν ένας από τους δύο αρχιτέκτονες του Παρθενώνα. Συνεργάστηκε μαζί με τον Ικτίνο για την κατασκευή του σπουδαιότερου αρχαιοελληνικού ναού. Αναφέρεται ότι εργάστηκε και στην κατασκευή  των Μακρών Τειχών της Αθήνας (460-450 π.Χ.) Σε μία επιγραφή στην Ακρόπολη, του αποδίδεται επίσης και ο μικρός ναός της Αθηνάς-Νίκης που βρισκόταν δεξιά των Προπυλαίων της Ακρόπολης.

[37] Ικτίνος. Ήταν μαζί με τον Καλλικράτη αρχιτέκτονες του Παρθενώνα. Ο Παυσανίας του αποδίδει επίσης την κατασκευή του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες της Πελοποννήσου. Σε αυτόν αποδίδεται η κατασκευή του Τελεστηρίου της Ελευσίνας, μιας μεγάλης αίθουσας στην οποία πραγματοποιούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια.

[38] Στράβων. Έλληνας γεωγράφος, φιλόσοφος και ιστορικός. Γεννήθηκε στην Αμάσεια της Μικράς Ασίας. Συνέγραψε τα «Γεωγραφικά» (47 βιβλία σε πάπυρο).

[39] Διογένης ο Λαέρτιος. Ήταν ιστοριογράφος της φιλοσοφίας της αρχαιότητας και συγγραφέας του έργου «Βίοι Φιλοσόφων».

[40] Διόδωρος ο Σικελιώτης. Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στον Αγύριο (Agira) της Σικελίας. Συνέγραψε το έργο «Ιστορική Βιβλιοθήκη».

[41] Πλούταρχος. Ήταν έλληνας ιστορικός, βιογράφος, φιλόσοφος και δοκιμιογράφος. Γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Συνέγραψε το έργο «Βίοι Παράλληλοι».

[42] Ησίοδος. Ήταν αρχαίος Έλληνας ποιητής, ραψωδός, συγγραφέας και μυθογράφος. Υπήρξε ο δεύτερος σπουδαιότερος ποιητής μετά τον Όμηρο. Γεννήθηκε στην Άσκρη της Βοιωτίας, όπου κατέφυγε ο πατέρας του. Έργα του: «Θεογονία» και «Έργα και Ημέραι».

[43] Όμηρος. Είναι ο δημιουργός του ποιητικού έργου της Ιλιάδας, από τα πρώτα κείμενα της Ιστορικής περιόδου της αρχαίας Ελλάδας, γνωστά ως «Ομηρικά Έπη». Η Ιλιάδα αποτελείται από 15.693 στίχους και αναφέρεται στις τελευταίες 51, αποφασιστικής σημασίας ημέρες του πολέμου της Τροίας, ο οποίος συνολικά διήρκεσε, σύμφωνα με τον μύθο, 10 χρόνια. Η Οδύσσεια αποτελείται από περίπου 12.110 στίχους και περιγράφει τον δεκαετή αγώνα του Οδυσσέα για τον νόστο (επιστροφή στην πατρίδα του Ιθάκη μετά την κατάληψη της Τροίας).

[44] Ηρόδοτος ο Αλικαρνασεύς. Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, περιηγητής, και γεωγράφος. Θεωρείται ο θεμελιωτής της επιστήμης της ιστορίας. Το μόνο έργο που έχει συγγράψει φαίνεται να είναι οι Ιστορίαι. Πρόκειται για ένα αρχείο της ιστορίας σχετικά με τους πολέμους μεταξύ Ελλήνων και Περσών, συμπεριλαμβανομένων πλούσιων γεωγραφικών και εθνογραφικών πληροφοριών. Χαρακτηρίστηκε για πρώτη φορά από τον Κικέρωνα ως «Πατέρας της Ιστορίας». Στο έργο του φαίνεται επίσης να ασχολήθηκε με τη γεωλογία, τη βοτανική, τη χημεία και την ιατρική.

[45] Θουκυδίδης του Ολόρου ο Αλιμούσιος. Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γνωστός για τη συγγραφή μέρους της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το υπόλοιπο του Πελοποννησιακού Πολέμου συνέχισε ο Ξενοφών.

[46] Πυθέας ο Μασσαλιώτης. Ήταν αρχαίος Έλληνας έμπορος, εξερευνητής και γεωγράφος από τη Μασσαλία της σημερινής Γαλλίας. Είναι γνωστός για το ταξίδι που πραγματοποίησε στις θάλασσες της βόρειας Ευρώπης, έφτασε στο Θούλη (πιθανόν την Ισλανδία) και σε μία θαλάσσια περιοχή όπου ο αέρας αποθέτεται σε πάγο, πιθανόν κοντά στον αρκτικό κύκλο και στην σημερινή Γροιλανδία.

[47] Φλάβιος Αρριανός. Ήταν Έλληνας, Ρωμαίος πολίτης, συγγραφέας, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, πολιτικός και στρατιωτικός, έπαρχος της Καππαδοκίας (130-137 μ.Χ.), Αθηναίος πολίτης, Άρχων της Αθήνας, γνωστότερος για τα έργα του Αλεξάνδρου Ανάβασις και Ινδική.

[48] Ευκλείδης ο Αλεξανδρεύς. Ήταν Έλληνας μαθηματικός, που δίδαξε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, περίπου κατά την διάρκεια της περιόδου βασιλείας του Πτολεμαίου Α΄ (323 π.Χ.-283 π.Χ.). Είναι γνωστός ως ο «πατέρας» της Γεωμετρίας και κατέχει μια κρίσιμη θέση στην ιστορία της Λογικής και των Μαθηματικών.

[49] Αρχιμήδης ο Συρακούσιος. Ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, μηχανικός, φυσικός, εφευρέτης και αστρονόμος.  Αναγνωρίζεται ως μία από τις μεγαλύτερες μαθηματικές ιδιοφυΐες όλων των εποχών. Ανακάλυψε τις βάσεις της υδροστατικής, της στατικής και την αρχή του μοχλού. Πιστώνεται με τον σχεδιασμό καινοτόμων μηχανών, των πολιορκητικών μηχανών, των αντλιών με κοχλία και πολλών άλλων επιτευγμάτων. Αντικείμενο έρευνας αποτελούν ότι σχεδίασε μηχανές ικανές να επιτίθενται σε πλοία, να τα σηκώνουν έξω από το νερό και να τα πυρπολούν, χρησιμοποιώντας μια σειρά από καθρέφτες. Κατά την πολιορκία των Συρακουσών, σκοτώθηκε από ένα Ρωμαίο στρατιώτη, παρά τις ρητές εντολές ότι δεν έπρεπε να τον πειράξουν.

[50] Ερατοσθένης ο Κυρηναίος. Ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, γεωγράφος, αστρονόμος, γεωδαίτης, μουσικός, ιστορικός, φιλόλογος και συγγραφέας. Υπολόγισε το μέγεθος της Γης και κατασκεύασε ένα σύστημα συντεταγμένων με παράλληλους και μεσημβρινούς. Το πείραμά του είναι ένα από τα σπουδαιότερα του κόσμου της παγκόσμιας επιστήμης. Επίσης, κατασκεύασε και έναν χάρτη του κόσμου, όπως τον θεωρούσε.

[51] Αρίσταρχος ο Σάμιος. Ήταν Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός. Είναι ο πρώτος επιστήμονας (μετά τους Πυθαγορείους), ο οποίος πρότεινε το ηλιοκεντρικό μοντέλο του Ηλιακού Συστήματος. Οι ιδέες του περί Αστρονομίας φαίνεται να μην είχαν γίνει αρχικά αποδεκτές και θεωρήθηκαν κατώτερες από εκείνες του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου. Αιώνες μετά ο Κοπέρνικος, στηριζόμενος στις θεωρίες του Αρίσταρχου και των Πυθαγορείων, ανέλυσε περαιτέρω το ηλιοκεντρικό σύστημα, όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

[52] Γέμινος ο Ρόδιος. Ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, αστρονόμος, μαθηματικός, μετεωρολόγος και γεωγράφος. Έγραψε μεταξύ των άλλων, το σύγγραμμα: «Εισαγωγή στα φαινόμενα».

[53] Αυτόλυκος ο Πιτταναίος. Ήταν αρχαίος Έλληνας αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος. «Αυτόλυκος» (σημαίνει «αυτόφωτος», αυτός που έχει το δικό του φως. Μεταξύ άλλων, έγραψε το σύγγραμμα «Περί των περιστρεφόμενων σφαιρών».

[54] Διοκλής ο Αλεξανδρεύς. Απέδειξε την εστιακή ιδιότητα του παραβολικού κατόπτρου. Χρησιμοποίησε τη γεωμετρική καμπύλη αποκαλούμενη «κισσοειδές του Διοκλή».

[55] Ίππαρχος ο Ρόδιος. Ήταν Έλληνας αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός. Είναι ο ιδρυτής της τριγωνομετρίας,. Είναι διάσημος για την  ανακάλυψη της μετάπτωσης των ισημεριών. Θεωρείται  «πατέρας της Αστρονομίας». Του έχει αποδοθεί ο τίτλος του «μεγαλύτερου αστρονόμου της αρχαιότητα και όλων των εποχών».  Η υπομονή του, η οξυδέρκειά του αλλά και το βεβαιούμενο ιστορικά πάθος του με ότι καταπιανόταν τον οδήγησαν στις μεγάλες ανακαλύψεις του, τις οποίες έκανε στην παραλία της Ρόδου.

[56] Κλαύδιος Πτολεμαίος. Ήταν Ελληνο–Ρωμαίος μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος, αστρολόγος,  ποιητής και μουσικός. Γεννήθηκε στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και έζησε στην Αλεξάνδρεια. Το σπουδαιότερο έργο του είναι: «Η Μεγίστη ή Μαθηματική Σύνταξις». Σώθηκε στα αραβικά ως «Αλμαγέστη» και στηρίζεται στις παρατηρήσεις διάφορων προγενέστερων αστρονόμων και ιδίως του Ιππάρχου. Υπολόγισε με ακρίβεια τη λόξευση της εκλειπτικής.

[57] Μέτων ο Αθηναίος. Ήταν μαθηματικός, αστρονόμος, γεωμέτρης και μηχανικός. Είναι γνωστός για τους υπολογισμούς που αφορούν τον Μετωνικό κύκλο, τον οποίο εισήγαγε το 432 π.Χ. στο σεληνιακό Αττικό ημερολόγιο. Το ημερολόγιό του υποθέτει ότι 19 ηλιακά έτη είναι ίσα με 235 σεληνιακούς μήνες, που ισούνται με 6.940 ημέρες. Το σύστημα αυτό προέκυψε από υπολογισμούς που έκανε με βάση δικές του και παλιότερες αστρονομικές παρατηρήσεις και επιβεβαίωσε ο Αρίσταρχος 152 χρόνια αργότερα.

[58] Οινοπίδης ο Χίος. Ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός (γεωμέτρης) και αστρονόμος. Ήταν από τους κύριους εκπροσώπους της Σχολής της Χίου, αλλά σταδιοδρόμησε κυρίως στην Αθήνα. Το σημαντικότερο αστρονομικό επίτευγμα του Οινοπίδη ήταν ο πρώτος προσδιορισμός της γωνίας που είναι γνωστή ως λόξωση της εκλειπτικής, δηλαδή της γωνίας ανάμεσα στον ουράνιο ισημερινό και στην εκλειπτική (τη φαινομενική ετήσια τροχιά του Ήλιου στον γήινο ουρανό). Βρήκε ότι η γωνία αυτή ήταν ίση με 24°. Η τιμή αυτή παρέμεινε η κοινώς αποδεκτή επί δύο αιώνες, μέχρι που ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος μέτρησε τη γωνία αυτή με μεγαλύτερη ακρίβεια.

[59]Ευκτήμων ο Αθηναίος. Ήταν αρχαίος Έλληνας αστρονόμος, μετεωρολόγος και γεωγράφος. Υπήρξε μαθητής του Μέτωνος με τον οποίο και συνεργάσθηκε στενά.