Γράφει ο Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης

Μετά τη συμπλήρωση 106 χρόνων από την πραγμάτωση της πρώτης Γενοκτονίας του 20ού αιώνα, αυτής των Αρμενίων από τους Νεότουρκους, συνεχιστές του οθωμανικού παρελθόντος και συντελεστών της ίδρυσης της «Τουρκικής Δημοκρατίας», ο νυν Αμερικανός Πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, αποκάλεσε το μαζικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, δηλαδή τη δολοφονία ενάμισι εκατομμυρίου Αρμενίων, ως γενοκτονία.

Ως προς τούτο επισημαίνεται και η προγενέστερη, κατά το 1981, απόπειρα του Αμερικανού Προέδρου, Ρόναλντ Ρίγκαν, για αναφορά σε γενοκτονία, η οποία και «σκόνταψε» ως προς την ολοκλήρωσή της στο πλαίσιο πολιτικών σκοπιμοτήτων και γεωπολιτικής σημασίας, που απέδιδε πάντοτε η Ουάσιγκτον στην Άγκυρα.

Η γενοκτονία των Αρμενίων από τους Νεότουρκους έλαβεν χώραν κατά την περίοδο μετάβασης του οθωμανισμού στον νεοτουρκικό εθνικισμό, ο οποίος αντιλαμβανόταν τον εαυτό του ως «καθαρό έθνος», το οποίο φιλοδοξούσε να καταστεί έθνος – κράτος διά της εξάλειψης των υπολοίπων μειονοτήτων και εθνοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή των Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων.

Αν και η Γενοκτονία είχε τύχει αναγνώρισης από τριάντα χώρες που προηγήθηκαν της παρούσας αμερικανικής κίνησης και όπου σε ορισμένες μάλιστα ήταν η άρνησή της ποινικοποιημένη, εντούτοις η δήλωση των ΗΠΑ καθίσταται ειδικού βάρους και πολιτικής σημασίας. Υπενθυμίζεται πως κατά το 2019, το Αμερικανικό Κογκρέσο, διά ψηφίσματός του, προχώρησε στην αναγνώριση του μαζικού αυτού εγκλήματος ως γενοκτονία.

Αυτή η πολιτικά γενναία πράξη του Μπάιντεν, με συμβολικό χαρακτήρα, αφενός αντανακλά το ηθικό βάρος, που εκπέμπεται από την προσωπικότητα του ίδιου του Προέδρου και τη συνέπειά του, κατ’ ακολουθίαν των προεκλογικών του δεσμεύσεων, αφετέρου αποτελεί απόδοση τιμής στα θύματα, αλλά και επισφράγιση της πολιτικής παράδοσης των δημοκρατικών πεποιθήσεων των ΗΠΑ, αναβαθμίζοντας το κύρος τους ως υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του πολιτισμού. Συνεπώς, η αμερικανική στάση δεν συνιστά μία νομοτελειακή εξέλιξη, αλλά προσωπική υπόθεση της νυν αμερικανικής προεδρίας και σαφώς του αρμενικού λόμπι, το οποίο επηρέασε τις εξελίξεις.

Η σημερινή κίνηση προκάλεσε αναταραχή, ως αναμενόταν, στο τουρκικό πολιτικό σύστημα, το οποίο δεν θέλησε ποτέ να αποδεχθεί και να παραδεχθεί αυτήν τη μελανή ιστορική κηλίδα της σύγχρονης Τουρκίας. Στο σύνολό της, η τουρκική δημοσιότητα, ανεξαρτήτως παρατάξεων, αντέδρασε σφόδρα και εκδήλωσε μία συσπείρωση γύρω από τη σημαία, δηλαδή την εθνική υπόθεση, ως υπεράσπιση ενός παρελθόντος, που το καταλαβαίνουν μόνο οι ίδιοι οι Τούρκοι κατά τρόπο διαφορετικό απ’ όλον τον υπόλοιπο κόσμο. Ένεκα αυτής της στάσης, δηλαδή του ότι δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν την ιστορία τους και κυρίως δεν υπέστησαν κυρώσεις λόγω του εγκληματικού τους παρελθόντος, «επετράπη» στην Τουρκία να συνεχίσει εγκληματικές κρατικές πολιτικές εις βάρος γειτόνων της και στις επόμενες δεκαετίες του 20ού αιώνα, όπως εναντίον της Αρμενίας, της Κύπρου και της Ελλάδας.

Κατά τα αναμενόμενα, το γεγονός αυτό σαφώς και προκαλεί διάρρηξη, τραυματίζοντας τις ούτως ή άλλως τεταμένες σχέσεις Ουάσιγκτον – Άγκυρας.

Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία διατηρεί πάντοτε σπουδαία γεωπολιτική σημασία για την Ουάσιγκτον, εντούτοις το ρήγμα παραπέμπει σε πρόβλημα εμπιστοσύνης και ουσιαστικής αντίθεσης συμφερόντων και πολιτικών προσανατολισμών, δηλαδή είναι βαθύ και συστημικής φύσεως. Κατόπιν τούτων, τίθεται ένα μεγάλο ερωτηματικό ως προς το μέλλον των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, αλλά και λοιπών στρατηγικής και στρατιωτικής φύσεως συμπράξεων Ουάσιγκτον – Άγκυρας, αλλά και του ρόλου της αεροπορικής βάσης στο Ιντζιρλίκ.

Οι συνέπειες ως εκ της διάρρηξης των σχέσεων ΗΠΑ – Τουρκίας, εκ των πραγμάτων, αποδίδουν αναβαθμισμένο ρόλο για την Ελλάδα και την Κύπρο στην περιοχή, μομέντουμ το οποίο θα μπορούσε να τύχει αξιοποίησης για στήριξη των ΗΠΑ σε καταλυτικής σημασίας ζητήματα επιβίωσης, όπως την αποκατάσταση της διεθνούς νομιμότητας στην Κυπριακή Δημοκρατία, συνθήκη που επιβάλλεται να ακολουθείται ως αιχμή του δόρατος της ελληνικής στρατηγικής στη νοτιοανατολική μεσόγειο.

*Ομότιμος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Σημερινή