Ιστορία - Πολιτισμός
Η Πόλις Εάλω….

Ο θανάσιμος τραυματισμός του Ιωάννη Ιουστινιάνη (29 Μαΐου 1453)
γράφει ο Κωνσταντίνος Λινάρδος
Στις 26 Ιανουαρίου του 1453, κατέφτανε στην Κωνσταντινούπολη μαζί με 700 στρατιώτες, ο κατά Δούκα “ επιδέξιος ανήρ και εις παραταγάς και συνασπισμούς πολέμων δοκιμώτατος “ Γενουάτης, Ιωάννης Ιουστινιάνη Λόγγο. Τον είχε καλέσει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, απονέμοντας του, με την άφιξη του το ανώτατο αξίωμα του Πρωτοστράτορα, καθώς και τον τίτλο του Δεσπότη της Λήμνου. Πρώτη τους ενέργεια η επιθεώρηση των τειχών και κοινή τους απόφαση η άμυνα να επικεντρωθεί στο εξωτερικό τείχος πίσω από την τάφρο, ενώ ο Ιουστινιάνης αρχικά ανέλαβε την υπεράσπιση των τειχών που βρίσκονταν κοντά στο παλάτι. Ο ερχομός του τόνωσε το ηθικό των αμυνομένων, ενώ η παρουσία του συνέβαλλε τα μέγιστα στην απόκρουση των επιθέσεων του Οθωμανικού στρατού.
Επιδέξιος , γενναίος και ακούραστος κέρδισε τον θαυμασμό και την εμπιστοσύνη όλων, ενώ η έμπνευση του για την αυτοσχέδια κατασκευή οχυρωματικού αναχώματος στη θέση των κατεστραμμένων εξωτερικών τειχών, δυσκόλευε αφάνταστα τον Οθωμανικό στρατό. Όμως ο σπουδαίος πολέμαρχος ακριβώς την στιγμή της κορύφωσης της τελικής μάχης τραυματίζεται θανάσιμα και αποχωρεί ….Όπως αναφέρει και ο αυτόπτης μάρτυρας Pusculus σε ποίημα του : “ auxilium deus ipse negavit “ Ήταν το σημείο που ο ίδιος ο Θεός αρνήθηκε να βοηθήσει …
Άλυτο μυστήριο παραμένει όμως το που και πότε τραυματίστηκε αλλά και από ποιους …Είναι εντυπωσιακό ότι οι περισσότεροι από όσους μνημονεύουν το περιστατικό του τραυματισμού του όχι μόνο αναφέρουν διαφορετικά σημεία του σώματος του αλλά και διαφορετικές εκδοχές που ξεκινούν από το ότι σηκώθηκε και έφυγε μόνος του μέχρι ότι τραυματίστηκε από μέσα…Οι βενετοί ιστοριογράφοι όπως ο Zorzi Dolfin τον ψέγουν επί δειλία, ενώ ο Nicolo Barbaro πάει ένα βήμα παραπέρα γράφοντας ότι ενώ η πόλη ακόμη κρατούσε , εκείνος σηκώθηκε και έφυγε διαδίδοντας μάλιστα ψευδώς ότι είχε αλωθεί…
(Πάντως τα λεγόμενα του Barbaro φαίνεται ότι τα αμφισβητούν και οι ίδιοι οι βενετοί , αφού στο πρωτότυπο χρονικό που φυλάσσεται στην Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας και στο σημείο που γίνεται αναφορά για εγκατάλειψη του αγώνα, υπάρχει υποσημείωση που αναφέρει “ επειδή τραυματίστηκε από βέλος …“). (G. Schlumberger “ Πολιορκία και άλωση της Κωνσταντινούπολης “). Από την άλλη πλευρά υπάρχουν χρονικά που αναφέρουν ότι τραυματίστηκε από μέσα…
Η εκδοχή αυτή υποστηρίζεται στο χρονικό του Ιέρακος που χρημάτισε Μεγάλος Λογοθέτης του πατριαρχείου τον 16ο αιώνα και που κατέληξε στο συμπέρασμα αυτό μελετώντας τα πατριαρχικά αρχεία αλλά και ακούγοντας κάποιες παραδόσεις .
(Μεσαιωνική βιβλιοθήκη Κωνσταντίνου Σάθα Τόμος Α ` Στίχοι. 631-641).
Προ πάντων δε ην πρόμαχος αυτός εν ταις χαλάστραις,
Ως έδει τε εμάχετο στερρώς εν τω πολέμω
Αλλά γε βάσκανος ανήρ τις δια τουφεκίου
Βάλλει επί τω ήρωι και πλήττει τον γενναίον,
Και φόνον προεξένησεν εις άνδρα τηλικούτον.
Λέγεται δε εκ των εντός Ρωμαίων ην ο δράσας
Τούτο το επιβούλευμα κατά του Γενουβίσου,
Φθόνω τρωθείς , ως είθισται πάντοτε τοις βασκάνοις.
Εις δε τας νήας εισελθών απήλθεν εις πατρίδα,
Πνέων έτι ο δυστυχής τα λοίσθια θανάτου.
Η εκδοχή αυτή αναφέρεται και σε χρονικό ανωνύμου. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε από βολή στο δεξιό πόδι πιθανότατα από μέσα αν και αυτό δεν μπορεί να αποδειχθεί . “Εφημίσθη ουν ότι ένδοθεν του κάστρου δέδωκαν αυτόν, αλλά ουκ οιδέ τις όπως γέγονεν”. (Μεσαιωνική βιβλιοθήκη , Σάθας Τόμος Ζ `). Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο Ιταλός Christoforo Riccherio στο έργο του “La pressa di Constantinopole”.
Αντίθετα όλοι οι χριστιανοί χρονικογράφοι της εποχής, παραδέχονται ότι πληγώθηκε από Οθωμανικό βέλος ή βολή, όμως υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις, τόσο για το σημείο του τραυματισμού, όσο και για την σοβαρότητα του, ενώ δεν λείπουν και οι επικρίσεις αναφορικά με την αποχώρηση του….Ο Φραντζής μας πληροφορεί ότι τραυματίστηκε στα πόδια και ότι παρά τις εκκλήσεις του Αυτοκράτορα δείλιασε και έφυγε, ενώ ο Δούκας κάνει λόγο για τραυματισμό στο χέρι πίσω από τον βραχίονα από μολυβένια σφαίρα η οποία τρύπησε τη σιδερένια χλαμύδα, προσθέτοντας ότι δεν μπορούσε να ανακουφιστεί καθόλου από τον πόνο. Για το λόγο αυτό ο Ιουστινιάνης είπε στον Βασιλιά να συνεχίσει τον αγώνα και ότι ο ίδιος θα πεταχτεί στο πλοίο για να τον περιθάλψουν και θα επιστρέψει πίσω γρήγορα. “Στήθι θαραλλέως , εγώ δε μέχρι της νηός ελεύσομαι κακεί ιατρευθείς τάχος επαναστρέψω”.
Ο Δούκας αφήνει να εννοηθεί ότι οι περισσότεροι άντρες του Ιουστινιάνη, παρέμεναν στα τείχη μέχρι που η Πόλη αλώθηκε και μόνο τότε, ο ίδιος πρόσταξε τους κήρυκες του να τους καλέσουν πίσω στα πλοία. “Ακούσας τον πικρότατον και δριμύ λόγον ουν , προστάττει τους κήρυκας δια σαλπίγγων ανακαλείν τους αυτού υπασπιστάς και συμπλώτας”.
Το ότι οι περισσότεροι στρατιώτες του Ιουστινιάνη , βρισκόντουσαν ακόμη στα τείχη όταν η Πόλη αλώθηκε αφήνει να εννοηθεί και ο Χαλκοκονδύλης. Όπως αναφέρει, ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε στο χέρι από τουφέκι. Το ίδιο και μερικοί στρατιώτες του που εγκατέλειψαν το σημείο που υπεράσπιζαν. Οι Τούρκοι αμέσως εισέβαλαν από εκεί , τρέποντας τους Γενοβέζους στρατιώτες σε φυγή και εισβάλλοντας στην Πόλη.
“Και ο Λόγγος αυτός τιτρώσκεται τηλεβολίσκω εις την χείρα, και τινές άλλοι των οπλιτών επετριτρώσκοντο και εκλιπόντες την χώραν, ή εστήκεσαν , αυτίκα, βιαζόμενοι εισέπιπτον και τους τε οπλίτας των Ιανυίων ετρέψαντο και επικείμενοι εφόνευον”.
Ο Λεονάρδος ο Χίος αναφέρει ότι τραυματίστηκε με βέλος κάτω από την μασχάλη , ψέγοντας τον μάλιστα επειδή εγκατέλειψε την θέση του για να πάει να βρει γιατρό χωρίς όμως να αφήσει αντικαταστάτη γεγονός ολέθριο για την συνέχεια της αντίστασης. Αντίθετα ο Τετάλντι που κάνει λόγο για τραυματισμό από βλήμα που ρίχτηκε από τουφέκι παλαιού τύπου, σημειώνει ότι πριν φύγει ανέθεσε την διοίκηση σε δύο αξιωματικούς του. Στο Βαρβερινό κώδικα αναφέρεται ότι τραυματίστηκε με μια σαΐτα στα σαγόνια , ενώ ο Κριτόβουλος γράφει ότι βλήμα βαλλίστρας διαπέρασε τον θώρακα του τραυματίζοντας τον σοβαρά στο στέρνο. Ο Ιουστινιάνης σωριάστηκε κάτω και οι σύντροφοι του απελπισμένοι και αποκαρδιωμένοι πήραν τον αρχηγό τους και αποχώρησαν, παρά τις παρακλήσεις του αυτοκράτορα να παραμείνουν στις θέσεις τους …
“Βάλλεται μεν Ιουστίνος καιρίαν βέλει των από μηχανής κατά του στέρνου δια του θώρακος διαμπάξ και βληθείς πίπτει αυτού και αποκομίζεται ες την ιδίαν σκηνήν κακώς έχων. Εκλύονται δε οι μετ’ αυτού πάντες απειρηκότες τω πάθει και καταλείψαντες το τε σταύρωμα και το τείχος ίνα εμάχοντο, προς έν μόνον εώρων, αποκομίσαι τε τούτον εν ταις ολκάσι και αυτοί αποκομισθήναι σως, καίτοι του βασιλέως Κωνσταντίνου πολλά παρακαλούντος αυτούς και υπεσχημένου μικρόν παραμείναι, έως αν ο πόλεμος λωφήση οι δ’ ουκ εδέξαντο, αλλ’ αναλαβόντες τον ηγεμόνα σφων ωπλισμένοι εχώρουν επί τας ολκάδας σπουδή και δρόμω μηδενός επιστρεφόμενοι των άλλων”.
Τα λεγόμενα αυτά ενισχύονται και από τα όσα γράφει ο Νέστωρ Ισκεντέρ στο Σλαβονικό χρονικό του, όπου μάλιστα γίνεται λόγος για δύο τραυματισμούς. Συγκεκριμένα ο Ισκεντέρ αναφέρει ότι ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε για πρώτη φορά το βράδυ της Κυριακής από πέτρινη μπάλα (ή πιθανότατα θραύσματα πέτρας) και ενώ επιδιόρθωνε ζημιές σε ένα πύργο. Αμέσως τον πήγαν στη σκηνή του για να του προσφερθούν οι πρώτες βοήθειες, όμως εκείνος επέμενε να επιστρέψει στη θέση του όπως και έγινε. Ο δεύτερος (και καθοριστικός) τραυματισμός του έγινε την στιγμή που η γενική επίθεση ήταν στην πλέον κρίσιμη στιγμή της από χτύπημα που τον βρήκε στο δεξιό ώμο ρίχνοντας τον κάτω ξερό.
Τότε οι σύντροφοι του κλαίγοντας και θρηνώντας τον πήραν και έφυγαν παρά τις ικεσίες του αυτοκράτορα προς αυτούς να παραμείνουν στις θέσεις τους. Από Οθωμανικής πλευράς ο Τουρσούν Μπέης προσπαθώντας να εξυψώσει και την ανδρεία των πολεμιστών του αναφέρει ότι ένας εξ αυτών τον τρύπησε με το σπαθί του .
Όπως αντιλαμβάνεται ο καθένας ασφαλή συμπεράσματα δεν μπορούν να βγούνε…
Η άποψη του Βενετού Barbaro, (πέραν της αντιπάθειας του για οτιδήποτε σχετίζεται με την Γένοβα) , περί επαίσχυντης φυγής, δεν υιοθετείται ούτε από τους Βενετούς που το επισήμαναν ακόμη και στο πρωτότυπο χρονικό του…Αλλά και η άποψη περί τραυματισμού από μέσα, αναφέρεται μόνο από ιστορικούς του επόμενου αιώνα, που ανακατεύουν ιστορικά γεγονότα με μύθους. Μία μερίδα ιστοριογράφων όπως οι Φραντζής και Λεονάρδος της Χίου, αν και παραδέχονται τον τραυματισμό του, θεωρούν ότι έπρεπε να παραμείνει στη θέση του διότι η αποχώρηση του και μάλιστα χωρίς να αφήσει αντικαταστάτη προκάλεσε μοιραία σύγχυση μεταξύ των στρατιωτών του και οδυνηρό αδυνάτισμα της άμυνας…
Ευνοϊκότερη για τον Ιουστινιάνη είναι η αναφορά των Τετάλντι, Δούκα και Χαλκοκονδύλη. Ο Τετάλντι αναφέρει ότι όρισε αντικαταστάτες, ενώ οι δύο Έλληνες ιστορικοί, αναφέρουν ότι οι περισσότεροι στρατιώτες του, παρέμειναν στις επάλξεις. Άκρως ενδιαφέρουσα είναι όμως και τα όσα αναγράφονται στο σλαβονικό χρονικό, αλλά και από τον Κριτόβουλο. Στα δύο αυτά χρονικά αναφέρεται ότι ο τραυματισμός του Ιουστινιάνη ήταν εξαρχής πολύ σοβαρός και ότι ουσιαστικά ο Παλαιολόγος απευθυνόταν στους αξιωματικούς του και όχι στον ίδιο που πιθανότατα διατηρούσε με δυσκολία τις αισθήσεις του.
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι ο Ιουστινιάνης, δεν μεταφέρθηκε κατευθείαν στο καράβι του (που σημειωτέον βρισκόταν στην άλλη άκρη της πόλης …) . Εκείνο που φαίνεται αρκετά πιθανό είναι αμέσως μετά τον τραυματισμό του (και ενώ υπέφερε) να ζήτησε να δει την πληγή του γιατρός και για το λόγο αυτό μεταφέρθηκε στη σκηνή του που βρισκόταν κοντά στο σημείο που διεξαγόταν η μάχη (όπως αναφέρεται ξεκάθαρα από τον Κριτόβουλο “αποκομίζεται ες την ιδίαν σκηνήν κακώς έχων” το Σλαβονικό χρονικό, αλλά και επιβεβαιώνεται έμμεσα από συζητήσεις που σύμφωνα με χρονικά έγιναν με τον Αυτοκράτορα! Εκεί διαπιστώθηκε η σοβαρότητα του τραύματος και τότε αποφασίζεται η μεταφορά του στο πλοίο, ίσως και χωρίς την δική του συναίνεση….
Αρκετοί ιστοριογράφοι (όπως ο Φραντζής και ο Λεονάρδος ο Χίος που βρίσκονταν όμως σε άλλα σημεία της πόλης) βλέποντας ή ακούγοντας τα περί μεταφοράς του στο πλοίο, κατεχόμενοι από συναισθηματική φόρτιση και μη γνωρίζοντας όλες τις λεπτομέρειες, δεν δίστασαν να τον κατηγορήσουν, γεγονός που όμως αδικεί τον γενναίο πολέμαρχο που έδωσε τελικά και την ίδια του την ζωή για την υπεράσπιση της πόλης.
Αντίθετα μου φαίνεται ποιο αληθοφανής η εκδοχή που δίνουν οι Κριτόβουλος και Νέστωρ Ισκεντέρ που αναφέρουν ότι ο τραυματισμός του ήταν πολύ σοβαρός και ότι ο ίδιος σχεδόν από την αρχή δεν είχε επαφή με το περιβάλλον… Οι στρατιώτες του, βλέποντας την μεταφορά του αρχηγού τους, έχασαν το ηθικό τους και ορισμένοι εξ αυτών άρχισαν να αποχωρούν παρά τις παρακλήσεις του αυτοκράτορα να παραμείνουν στις θέσεις τους. Οι αιτίες που τους οδήγησαν σε αυτή την απόφαση δεν μπορούν να ειπωθούν με σιγουριά. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι στρατιώτες του ήταν επαγγελματίες μισθοφόροι , υπακούοντας τυφλά μόνο στον αρχηγό τους και ότι το κλίμα μέσα στην πόλη δεν ήταν και το ιδανικό…
Έτσι μη έχοντας εμπιστοσύνη σε κανέναν άλλον και βλέποντας ότι το ενδεχόμενο άλωσης της πόλης ήταν κάτι παραπάνω από πιθανό, ορισμένοι εξ αυτών άρχισαν με δική τους πρωτοβουλία να αποχωρούν… Την συναισθηματική, την ανθρώπινη πλευρά της μεταφοράς του στο πλοίο, αναλύει η Μαρίνα Λαμπαδαρίδου Πόθου στο εξαιρετικό της ιστορικό μυθιστόρημα “Πήραν την Πόλη πήραν την”.
“Με την διαίσθηση, που έχει η ψυχή μπρος στο θάνατο, ήξερε πως πέθαινε. Και το μόνο που ήθελε ήτανε να πάει στην πατρίδα του, τη γλυκιά γη της γενοβέζικης Χίου να ταφεί εκεί. Λέω, ίσως θα μπορούσε να μείνει. Να πεθάνει εκεί. Να μείνει άταφος στο σωρό. Πεταμένο το σώμα του, λεία των αγριμιών. Δίπλα σε αυτό του Αυτοκράτορα ίσως. Όμως , αφού λαβώθηκε πια και δεν μπορούσε να πεθάνει μαχόμενος, πως ήτανε δυνατό να τον κατηγορούνε μόνο και μόνο γιατί ζήτησε να πεθάνει με την αξιοπρέπεια που έζησε; Εκείνον που είχε θυσιάσει τη ζωή του σε μία ξένη πόλη, για τα ιδανικά που πίστευε. Α, Ιωάννη , ο χρόνος θα σε δικαιώσει . Θα σου χαρίσει τον στέφανο τον αδαμάντινο . Γιατί πρώτος εσύ τον αξίζεις”.
Έτσι αποχαιρετίστηκαν οι δύο γενναίοι. Πήγαιναν και οι δύο προς τον θάνατο. Σε λίγο ο ένας θα έπεφτε μαχόμενος με το σπαθί του μετέωρο στον αέρα. Ο άλλος θα σηματοδοτούσε το χρόνο με τις σταλαγματιές το αίμα του. Πέρασμα του αντρειωμένου!

Ιστορία - Πολιτισμός
Αποκαλυπτήρια μνημείου και ταφή του πεσόντος Χαράλαμπου Σαμλιάν στην Κεραμωτή Καβάλας
Tην Πέμπτη 13 Ιουνίου στην Κεραμωτή Καβάλας πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου προς τιμή των Ελλαδιτών οπλιτών και αξιωματικών που υπηρέτησαν στην Κύπρο, καθώς και η τελετή ταφής των οστών του πεσόντος ήρωα Χαράλαμπου Σαμλιάν. Ο Σαμλιάν έπεσε μαχόμενος στις 19 Ιουλίου 1964 στην Κύπρο, και τα οστά του επαναπατρίστηκαν ώστε να ταφούν στη γενέτειρά του.

Tην Πέμπτη 13 Ιουνίου στην Κεραμωτή Καβάλας πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου προς τιμή των Ελλαδιτών οπλιτών και αξιωματικών που υπηρέτησαν στην Κύπρο, καθώς και η τελετή ταφής των οστών του πεσόντος ήρωα Χαράλαμπου Σαμλιάν. Ο Σαμλιάν έπεσε μαχόμενος στις 19 Ιουλίου 1964 στην Κύπρο, και τα οστά του επαναπατρίστηκαν ώστε να ταφούν στη γενέτειρά του.
Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου (ΕΤΥΚ) και τον Δήμο Νέστου, παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, και του Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας, Θανάση Δαβάκη.
Στον χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης υπογράμμισε τη διαχρονική αξία των αγώνων των Ελλαδιτών στρατιωτών, τονίζοντας ότι «η αυθεντικότητα και ο γνήσιος πατριωτισμός των στρατιωτών της ΕΛΔΥΚ αποτελούν ιστορική παρακαταθήκη για τον ελληνισμό της Κύπρου». Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «το παρόν Μνημείο θα μαρτυρεί εσαεί την προσφορά της Ελλάδας στους αγώνες της Κύπρου και θα εκπέμπει ισχυρό μήνυμα ενότητας, σύμπνοιας και κοινού οράματος».
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στη μεταφορά και ταφή των λειψάνων του στρατιώτη Χαράλαμπου Σαμλιάν, σημειώνοντας πως η πράξη αυτή, μαζί με την ανέγερση του Μνημείου, επιβεβαιώνει «το ὅμαιμον, το ὁμόγλωσσον, το ὁμόθρησκον και το ὁμότροπον» που ενώνει Ελλάδα και Κύπρο.
Αναφερόμενος στο Κυπριακό, ο κ. Χριστοδουλίδης τόνισε ότι βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία και συνεννόηση με την Ελληνική Κυβέρνηση, επισημαίνοντας πως «έχει ήδη δημιουργηθεί μια νέα κινητικότητα, με την ελπίδα να οδηγηθούμε σε θετικά αποτελέσματα».
Τέλος, ευχαρίστησε θερμά την ΕΤΥΚ για την κάλυψη των εξόδων επαναπατρισμού και ταφής του ήρωα, καθώς και για τη φιλοτέχνηση του Μνημείου και την ανάπλαση της πλατείας, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της εθνικής συνείδησης.
Ιστορία - Πολιτισμός
Επαναπατρίστηκαν τα οστά του Χαράλαμπου Σαρλιάν που έχασε τη ζωή του στα γεγονότα του 1964 στην Κύπρο
Επέστρεψε σήμερα στην πατρίδα του στο Νέστο (από την Κύπρο) μετά από 61 Χρόνια!

Συγκινητική τελετή επαναπατρισμού οστών σήμερα, πεσόντος στην Κύπρο με καταγωγή από την ΚΕΡΑΜΩΤΗ Χαράλαμπου Σαρλιάν!
Κανένας δεν ξεχνά, κανένας δεν ξεχνιέται!
Ο Στρατιώτης Σαρλιάν Χαράλαμπος από την Κεραμωτή Νέστου έχασε τη ζωή του στα γεγονότα του 1963-64 όπου και τα οστά του ταυτοποιήθηκαν πρόσφατα.
Επέστρεψε σήμερα στην πατρίδα του στο Νέστο (από την Κύπρο) μετά από 61 Χρόνια!
Ιστορικό..
Ο Χαράλαμπος Σαρλιάν του Αρτίνη από την Κεραμωτή Νέστου σκοτώθηκε από έκρηξη τορπίλων στον Άγιο Νικόλαο Κακοπετριάς τον Ιούλιο του 1964.
Η τελετή, η οποία διοργανώνεται από την ΕΤΥΚ (Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου) και τον Δήμο Νέστου, θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 13 Ιουνίου 2025 στις 10:00 πμ στο Μνημείο των Ελλαδιτών -οι οποίοι υπηρέτησαν στην Κύπρο- στην Κεραμωτή .
Τα αποκαλυπτήρια του θα τελέσει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ιστορία - Πολιτισμός
Νίκαια 1700 χρόνια μετά: Το Φανάρι «αναβιώνει» την Α’ Οικουμενική Σύνοδο με τη δύναμη της εικόνας
Η δημοσιογράφος Μελικέ Τσαπάν πίσω από τη σύνοδο που έθεσε τις βάσεις της χριστιανικής πίστης

Μνήμη, έρευνα και σύγχρονη Χριστιανική συνείδηση συνομιλούν σε ένα ντοκιμαντέρ που ανατέμνει τη σημασία της Α’ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας, 1.700 χρόνια μετά τη σύγκλησή της.
Γράφει η Μαρία Ζαχαράκη, Ethnos.gr
Με αφορμή την ιστορική επέτειο, παρουσιάστηκε στην ιστορική Μαράσλειο Σχολή στο Φανάρι, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, ένα ντοκιμαντέρ με ξεχωριστό πνευματικό και πολιτισμικό βάρος.
Το ντοκιμαντέρ φωτίζει τις καθοριστικές πτυχές μιας Συνόδου που υπήρξε όχι μόνο κορυφαίο θρησκευτικό γεγονός, αλλά και ιστορικό σημείο καμπής: Εκεί διαμορφώθηκε το Σύμβολο της Πίστεως (το “Πιστεύω”), εκεί καθορίστηκε ο τρόπος υπολογισμού του Πάσχα — να εορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία, δηλαδή μετά τις 21 Μαρτίου, όταν η μέρα και η νύχτα έχουν ίση διάρκεια.
«Σε κάθε Θεία Λειτουργία, η οποία είναι ένα από τα ιερά μυστήρια για εμάς, απαγγέλλουμε το Σύμβολο της Πίστεως της Νίκαιας, το οποίο αρχίζει με την ομολογία της πίστης. Πρόκειται για μια απόφαση που ελήφθη στη Σύνοδο της Νίκαιας», όπως υπογράμμισε στο ντοκιμαντέρ ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας, Μακάριος.
Η προβολή συγκέντρωσε όχι μόνο πλήθος Χριστιανών, αλλά και μουσουλμάνους και ανθρώπους άλλων δογμάτων, σε ένα εμβληματικό μήνυμα συνύπαρξης.
Δημιουργός του ντοκιμαντέρ η έγκριτη Τουρκάλα δημοσιογράφος Μελικέ Τσαπάν, με μεγάλη γνώση των θρησκευτικών και μειονοτικών θεμάτων της Τουρκίας, η οποία κατάφερε να αναδείξει την παγκόσμια σημασία της Συνόδου, όχι μόνο ως θρησκευτικό, αλλά και ως ιστορικό και πολιτικό γεγονός.
Α’ Οικουμενική Σύνοδος, το θεμέλιο της χριστιανικής πίστης
Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη σύναξη της Εκκλησίας, που συγκάλεσε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας, ανοίγοντας το δρόμο για την ενοποίηση της πίστης μέσα από κοινές αποφάσεις, γι’ αυτό και θεωρείται θεμέλιο της πίστης τόσο για την Ορθοδοξία όσο και για τον Καθολικισμό.
Καθόρισε ότι ο Ιησούς Χριστός είναι “ομοούσιος” με τον Πατέρα, απορρίπτοντας την αιρετική άποψη ενός ιερέα από την Αλεξάνδρεια, του Αρείου, που υποστήριζε ότι ο Θεός (Πατέρας) και ο Ιησούς Χριστός (Υιός) ήταν δύο διαφορετικά όντα, και συνεπώς, μέσα σε ένα μονοθεϊστικό πλαίσιο, ο Χριστός δεν μπορούσε να είναι Θεός.
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος αποφάσισε λοιπόν να επιλύσει τη θρησκευτική διαμάχη, που είχε προκαλέσει μεγάλο διχασμό στον Χριστιανισμό και εξαπλωνόταν ταχύτατα στα εδάφη της αυτοκρατορίας.

«Έστειλε μήνυμα σε όλες τις εκκλησίες και τους πνευματικούς ηγέτες του κόσμου. Τους προσκάλεσε στη Νίκαια», αναφέρει ο Πατριαρχικός Επίτροπος της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Γιουσούφ Τσετίν.
Προσκλήθηκαν 315 επίσκοποι από Ανατολή και Δύση. Ανάμεσά τους και ο αιρετικός Άρειος, ο Αθανάσιος, αλλά και ο Άγιος Νικόλαος των Μύρων (ο γνωστός Άγιος Βασίλειος).
«Εκεί θα αντιμετωπίζονταν όλα τα ζητήματα και θα επιλύονταν μια για πάντα», προσθέτει ο Τούρκος ιστορικός, Κουτλού Ακαλίν.
Μέγας Κωνσταντίνος: ο ηγέτης πίσω από την ενότητα Εκκλησίας και Αυτοκρατορίας
Η απόφαση για τη Σύνοδο είχε διαθρησκειακό, αλλά και πολιτικό υπόβαθρο: η ενοποίηση της Εκκλησίας συνέπιπτε με την ανάγκη ενότητας της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας στάθηκε στο πρόσωπο του Μεγάλου Κωνσταντίνου ως του κοσμικού προστάτη της Εκκλησίας και του συντονιστή της Α’ Συνόδου.
«Το ντοκιμαντέρ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, διότι μας υπενθυμίζει τη σπουδαιότητα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και φέρνει ενώπιόν μας μια μεγάλη προσωπικότητα που είναι ο Μέγας Κωνσταντίνος», ανέφερε.
«Το πρώτο διάταγμα που υπέγραψε ως αυτοκράτορας ήταν να καταργήσει τη λατρεία στον αυτοκράτορα… Αυτό σημαίνει ότι μέσα του, ενδόμυχα, ήξερε ότι ξεκινούσε ένα μακρύ ταξίδι με προορισμό τον Χριστιανισμό», σημείωσε, τονίζοντας τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραμάτισε η μητέρα του Κωνσταντίνου στη διαμόρφωση της πνευματικής του ταυτότητας. Πέρα από την πολιτική ιδιοφυΐα του αυτοκράτορα, η μητρική επίδραση υπήρξε καθοριστική για την εσωτερική του στροφή προς τη νέα πίστη, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια ιστορική στροφή όχι μόνο στην προσωπική του διαδρομή, αλλά και στην πορεία ολόκληρης της Αυτοκρατορίας.
«Ο Μέγας Κωνσταντίνος ανατράφηκε ως χριστιανός. Αυτό συνέβη επειδή είχε μια αγία μητέρα, που ονομαζόταν Αγία Ελένη», είπε, ενώ την προσωπική επιρροή της μητέρας του στη θρησκευτική ταυτότητα του Κωνσταντίνου επισήμανε κι ο Αρμένιος Πατριάρχης στην Τουρκία, Σαχάκ Μασαλιάν.
«Όπως θα έκανε κάθε μητέρα, τού εξήγησε τις αρχές του χριστιανισμού και του μίλησε για τον Ιησού».
Μάλιστα, υπογραμμίζει πως μετά το διάταγμα των Μεδιολάνων, «ανέλαβε το ρόλο του υπερασπιστή του χριστιανισμού», επιδιώκοντας να τον χρησιμοποιήσει «ως τσιμέντο για την αυτοκρατορία του», όπως είπε χαρακτηριστικά ο Αρμένιος Πατριάρχης.
Άλλωστε, ήταν και η κοινωνική συγκυρία που επέταξε μια τέτοια πρωτοβουλία από έναν πολιτικό ηγέτη. Όπως παρατηρεί ο Μητροπολίτης Δημητριάδος, Χρυσόστομος Καλαϊτζής «οι άνθρωποι στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχαν κουραστεί από τον παγανισμό».
Η κρίσιμη σύνοδος
Η σύνοδος διήρκεσε από το Μάιο έως τον Ιούλιο του 325 μ.Χ. και η απόφαση του αυτοκράτορα να τη συγκαλέσει δεν ήταν χωρίς αντιδράσεις. Κατά τη διάρκεια της συνόδου υπήρξαν έντονες διαφωνίες και συγκρούσεις, σύμφωνα με τον Μασιμιλιάνο Παλινούρο, επίσκοπο της Ιταλικής Καθολικής Εκκλησίας, ενώ, όπως εξηγεί η Τουρκάλα ιστορικός Ελίφ Τοκάι από το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης, ο Κωνσταντίνος επικρίθηκε από τα μέλη της συγκλήτου, ακόμη και γιατί χρησιμοποίησε τις μεταφορές και ταχυδρομικές υπηρεσίες του κράτους για την εκκλησία.

Ο βυζαντινός αυτοκράτορας «ήξερε, ωστόσο, από την αρχή πού πήγαινε», σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, και η παρέμβασή του αποδείχθηκε τελικά κρίσιμη για την ενότητα της χριστιανικής πίστης.
Συγκεντρώθηκαν 315 επίσκοποι από όλο τον κόσμο, αλλά μόνο δύο πήραν το μέρος του Άρειου. Οι απόψεις του απορρίφθηκαν και η θεϊκή φύση του Ιησού ως «Υιού του Θεού» έγινε αποδεκτή. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε τη βάση της χριστιανικής πίστης από εκείνη την ημερομηνία και μετά.
Οι αποφάσεις που σφράγισαν την ιστορία της Εκκλησίας
Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας έλαβε μια σειρά από θεμελιώδεις αποφάσεις που αποτέλεσαν τη βάση για τη θεσμοποίηση του Χριστιανισμού:
- Υιοθετήθηκε το Σύμβολο της Πίστεως (το «Πιστεύω»), που καθόρισε τη βάση της πίστης.
- Καταδικάστηκε ο Αρειανισμός, δηλαδή η άρνηση της θεότητας του Ιησού Χριστού.
- Συζητήθηκε η κοινή ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα για όλη την Εκκλησία.
- Τέθηκαν οι πρώτες βάσεις για την εκκλησιαστική διοίκηση και την ιεραρχία.
- Καθιερώθηκε η πρακτική της σύγκλησης Συνόδων για την επίλυση δογματικών και εκκλησιαστικών θεμάτων.
- Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ήταν ουσιαστική για την ιστορία της εκκλησίας, θα πει ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Μακάριος.
«Διότι μας έδειξε τον τρόπο και τον τρόπο λήψης αποφάσεων. Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένες εκκλησίες έλαβαν τις δικές τους αποφάσεις και επέλεξαν το δικό τους δρόμο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ενότητα, τουλάχιστον μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία».
Το θεμέλιο της πενταμερούς εκκλησίας, η αποκαλούμενη πενταρχία, τέθηκε επίσης στη Σύνοδο της Νίκαιας, όπως υπογράμμισε η ιστορικός στο πανεπιστήμιο Μαρμαρά, Σιρέν Τσελίκ.
Επίσκεψη Πάπα Λέοντος το Νοέμβριο στο Φανάρι
Από τον Μέγα Κωνσταντίνο ως τον Πάπα και τον Οικουμενικό Πατριάρχη, όλοι σήμερα αναγνωρίζουν σε αυτή τη σύνοδο το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίστηκε η εκκλησιαστική και θεολογική ταυτότητα του χριστιανικού κόσμου.
Δεν είναι τυχαίο πως Ορθόδοξοι και Καθολικοί αναγνωρίζουν τη Σύνοδο αυτή ως ακρογωνιαίο λίθο του Χριστιανισμού – ούτε ότι ο Πάπας Φραγκίσκος σχεδίαζε να παραστεί στις επετειακές εκδηλώσεις μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, πριν εκδημήσει. Ο νέος Πάπας Λέων, υλοποιώντας την παρακαταθήκη του προκατόχου του, αναμένεται να τιμήσει την επέτειο με μια ιστορική επίσκεψη στο Φανάρι τον προσεχή Νοέμβριο, ανήμερα της θρονικής εορτής του Αγίου Ανδρέα.
Ντοκουμέντο για το μέλλον
Όπως επισημάνθηκε και στο ντοκιμαντέρ, η ιστορία της Συνόδου δεν αφορά μόνο τους θεολόγους ή τους πιστούς? είναι κομμάτι του κοινού παγκόσμιου πολιτισμού. Μια συνάντηση που επηρέασε τη θρησκεία, την πολιτική και την ίδια τη δομή της κοινωνίας σε Ανατολή και Δύση.
Η δημοσιογράφος και σκηνοθέτις του ντοκιμαντέρ, Μελικέ Τσαπάν, περιγράφει την προσωπική της διαδρομή με αυτό το έργο ως «επιστροφή στο πεδίο». Παρότι μη Χριστιανή η ίδια, κατανόησε τη σημασία της Συνόδου ως μίας διατοπικής και διαθρησκευτικής ιστορικής τομής.
«Όταν μου προτάθηκε να κάνω αυτό το ντοκιμαντέρ, δεν ήμουν σίγουρη γι’ αυτό. Αλλά όταν ξεκίνησα, συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν είναι μόνο για την ιστορία του Χριστιανισμού, αλλά και ένα θέμα που είναι συνυφασμένο με την πολιτική ιστορία, την ιστορία των πόλεων και των θρησκειών», θα πει στο Ethnos.gr.
«Πιστεύω ότι αφήσαμε στο μέλλον ένα πολύ καλό ντοκουμέντο για ένα ελάχιστα γνωστό θέμα», προσθέτει.
H υποχρέωση της μνήμης
Ο Άρχοντας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Λάκης Βίγκας, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στην παραγωγή του ντοκιμαντέρ, υπογράμμισε, με τη σειρά του, τη σημασία της Συνόδου όχι μόνο στο χριστιανικό κοινό, αλλά στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
«Είναι η Οικουμενική Σύνοδος που έβαλε τις βάσεις στη χριστιανική πίστη και νομίζω ότι δεν είναι γνωστό σε όλους, όσο θα έπρεπε τουλάχιστον… Οφείλαμε να το κάνουμε γνωστό και κατανοητό. Είναι ένα ντοκιμαντέρ που ερευνά, μελετάει, και ακούγονται διαφορετικές φωνές. Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί άλλων δογμάτων, συνδυάζοντας την ιστορία της εποχής», ανέφερε στην ομιλία του.
Το ντοκιμαντέρ αυτό, καρπός πρωτοβουλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου με αφορμή τα 1700 χρόνια από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, αυτό ακριβώς επιδιώκει να φωτίσει: τη Νίκαια όχι απλώς ως έναν σταθμό της ιστορίας, αλλά ως ένα σημείο συνάντησης πολιτισμών και θρησκειών, σε μια εποχή που κυριαρχείται από θρησκευτικές και εκκλησιαστικές συγκρούσεις, ανάδειξη της διαφορετικότητας και απομάκρυνση από την πίστη. Μέσα από τον φακό της Μελικέ Τσαπάν, το έργο ανοίγει το διάλογο για την ιστορική συνείδηση, πέρα από δόγματα, σύνορα και εποχές.
-
Πολιτική2 μήνες πριν
Ομολογία αποτυχίας! Οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τη “Γαλάζια Πατρίδα” δια στόματος του εμπνευστή της
-
Αναλύσεις3 μήνες πριν
Μάικλ Ρούμπιν στη Hellas Journal: Η σύλληψη Ιμάμογλου σηματοδοτεί ότι ο Ερντογάν θα απελευθερώσει τον Οτζαλάν μέσα σε νεκροσακούλα!
-
Πολιτική2 εβδομάδες πριν
Ανατροπή στην ανατροπή! Ο Σίσι βάζει τα πράγματα στη θέση τους για το Σινά – Καμία προσβολή της μοναδικής και ιερής θρησκευτικής θέσης της Μονής -Δεν αλλάζει πουθενά το καθεστώς
-
Πολιτική2 μήνες πριν
Τούρκοι εισέβαλαν στην Καβάλα για να δείξουν «απειλητική» πινακίδα της ματωμένης Κύπρου! (video)
-
Άμυνα1 μήνα πριν
Χειρουργική επιχείρηση! Η Ινδία χτύπησε το Πακιστάν με SCALP και HAMMER που εκτοξεύτηκαν από Rafale
-
Διεθνή1 μήνα πριν
Ινδός στρατηγός απειλεί με πυρηνικό αφανισμό την Τουρκία
-
Διεθνή2 μήνες πριν
Με την ουρά στα σκέλια! Φιντάν: Η Τουρκία δεν επιθυμεί καμία αντιπαράθεση με το Ισραήλ στη Συρία
-
Άμυνα4 εβδομάδες πριν
Το 20% της αεροπορικής ισχύος του Πακιστάν διέλυσε σε ένα βράδυ η Ινδία!