Ακολουθεί το τρίτο μέρος του αφιερώματός μου στον Μαυροκορδάτο, τον πολιτικό πρόγονο πολλών σημερινών πολιτικών μας….

Πρώτο μέρος: 1821 – Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος: Υπονομευτής ή ευεργέτης της Ελλάδος;

Δεύτερο μέρος: 1821 – Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος: Ο πολιτικός που εισήγαγε στην Ελλάδα την «ρεάλ πολιτίκ»

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Μαυροκορδάτος ήταν από τους πρώτους πολιτικούς, που αποδέχθηκε τη δυτική κοινωνική και ηθική συμπεριφορά της εποχής του και ανεχόταν την της πατρίδας του. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι περισσότεροι δυτικοί φιλέλληνες τον εκθείασαν. Ευρισκόμενος στην Πίζα γνώρισε και συνδέθηκε με τον ρομαντικό Άγγλο ποιητή Πέρσι Σέλλεϊ (1792-1822). Ο Σέλλεϊ στα 19 του χρόνια έγραψε το φυλλάδιο «Η αναγκαιότητα του αθεϊσμού» (The necessity of atheism), στο οποίο εκφράστηκε εναντίον κάθε παραδοσιακού θεσμού.

Στην Πίζα ο Μαυροκορδάτος γνωρίστηκε και με την σύζυγό του Σέλλεϊ Μαίρη, στην οποία έκαμε μαθήματα αρχαίων ελληνικών. Ο ποιητής δεν ενοχλήθηκε από τη σχέση τους και του αφιέρωσε το δράμα του “Hellas”. Στο σπίτι του Σέλλεϊ ο Μαυροκορδάτος γνώρισε και τον Λόρδο Βύρωνα, τον οποίο γοήτευσε με τους τρόπους του και μιλώντας για την Ελλάδα. Για τον Έλληνα πολιτικό δεν είχε την ίδια αντίληψη ο σημαντικός φιλέλληνας συνταγματάρχης Leicester Stanhope, 5th Earl of Harrington, συμπατριώτης και συνεργάτης του Βύρωνα στον Αγώνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδος.

Ο Βύρωνας σε γράμμα του προς τον Μαυροκορδάτο, από την Κεφαλονιά, στις 2 Δεκεμβρίου 1823, του γράφει ότι αυτό θα φτάσει στα χέρια του από τον Στάνχοπ, για τον οποίο πιστεύει πως «από κοινού με όλη την Ευρώπη σέβεται και θαυμάζει το θάρρος, τα ταλέντα, και προ πάντων, την εντιμότητα του πρίγκιπα Μαυροκορδάτου» (The life – Letters and Journals of Lord Byron” by Thomas Moore, London, John Murray, Albemarle Street, 1860, p. 602). Αντίθετα προς τις προβλέψεις του Βύρωνα o Στάνχοπ είχε άλλη ιδέα για τον άνδρα:

«Ο Μαυροκορδάτος είναι ένας καπάτσος, πονηρός, ύπουλος και αξιαγάπητος άνθρωπος. Καταρχήν κερδίζει τους ανθρώπους με τα «γιες» του και τα χαμόγελά του. Είναι προσιτός και ανοικτός σε καλές συμβουλές, αλλά επιδιώκει καιροσκοπική πολιτική, και δεν υπάρχει τίποτε το μεγάλο ή βαθυστόχαστο στο μυαλό του. Έχει φιλοδοξία και στόχο, αλλά όχι τόλμη και αυτοπεποίθηση, απαραίτητα στοιχεία για να παίξει πρώτο ρόλο στο κράτος. Το παιχνίδι του ήταν γι’ αυτό να διασφαλίσει μιαν άλλη λύση, υπό την Αγγλική Κοινοπολιτεία ή υπό βασιλέα. Λέγει ότι το σύνταγμα είναι παιδί του, αλλά δείχνει ότι δεν έχει οποιαδήποτε συγγένεια με αυτό. Και, σε τελευταία ανάλυση, τι να περιμένεις από έναν Τούρκο ή έναν Έλληνα της Κωνσταντινούπολης; Όλοι οι άνθρωποι εκεί είναι λιγότερο ή περισσότερο επηρεασμένοι από τις συνθήκες και την περιβάλλουσα αυτούς κοινωνία και ο Μαυροκορδάτος, που υπήρξε στην υπηρεσία του βεζίρη, δύναται να εγκωμιάζεται από τους ιστορικούς ως ημίθεος».

(«Greece in 1823 and 1824. Series of letters and other documents on thw Greek Revolution, written during a visit to that country by the honourable colonel Leicester Stanhope», London, Printed for Sherwood, Jones, and CO, 1824, Letter XXXII, Missolonghi 31st January 1824, p. 100-101).

Ο Στάνχοπ έγραψε την αλήθεια. Ο Μαυροκορδάτος υποστήριξε ενθέρμως τον συμβιβασμό με την Τουρκία, την προσκόλληση της Ελλάδος στην Αγγλική Κοινοπολιτεία και δέχθηκε ξένο ηγεμόνα με απόλυτες εξουσίες, τον Όθωνα, αφού είχε συντελέσει στη δολοφονία του Καποδίστρια εν ονόματι της «συνταγματικής δημοκρατίας»…

Λόγω της προέλασης του Ιμπραήμ και της ανικανότητάς του να τον αντιμετωπίσει, ο Μαυροκορδάτος έπεισε την Εθνική Συνέλευση, στις 10 Απριλίου 1826, να αναθέσει στον Άγγλο έκτακτο πρεσβευτή στην Υψηλή Πύλη Στράτφορντ Κάνινγκ να διαπραγματευθεί την ειρήνη ανάμεσα στους Έλληνες και τους Τούρκους και διορίσει δεκατριμελή Επιτροπή για να προβεί, σε συνεννόηση με τον Άγγλο πρεσβευτή, στη σχετική διαπραγμάτευση. Αντέδρασε αμέσως ο Δημήτριος Υψηλάντης.

Με αναφορά του στην Συνέλευση διαμαρτυρήθηκε εντόνως για τον προωθούμενο συμβιβασμό, ως «πράξεως παρανόμου και εναντίας της θελήσεως του Έθνους» και έθεσε το ερώτημα: «Έχομεν όμως ανάγκην προστασίας να καταφύγωμεν εις τους ηγεμόνας όλων των εθνών;» (Α. Βακαλόπουλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, Νέα Έκδοση Ηρόδοτος, 2009, τόμ. Ζ΄, σελ. 72).

Στην κίνηση του Μαυροκορδάτου αντέδρασαν και οι άλλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες και η πρωτοβουλία του ακυρώθηκε. Αν σκεφθεί κανείς τις σκέψεις και τις σύγχρονες προτάσεις αναλυτών, και ιδεολόγων του συμβιβασμού με την γείτονα για τα εθνικά θέματα – Κυπριακό, Αιγαίο, Εναέριος χώρος. ΑΟΖ – διαπιστώνει ότι η σκέψη του Μαυροκορδάτου επιζεί…

Στις 20 Ιουλίου του 1825, πάντα λόγω της δικής του πλήρους αποτυχίας να αντιμετωπίσει με επιτυχία τον Ιμπραήμ, ο Μαυροκορδάτος πέρασε σε μυστική συνεδρίαση του Νομοθετικού Σώματος – αυτός και κάποιοι δικοί του – την απόφαση, ότι η Ελλάδα «θέτει εαυτήν υπό την απόλυτον προστασίαν της Μεγάλης Βρετανίας και ενεπιστεύετο εις την Δύναμιν ταύτην την διατήρησιν της ελευθερίας και των δικαιωμάτων της». Προς τούτο εστάλη ο πρεσβύτερος γιός του Ανδρέα Μιαούλη στο Λονδίνο με το πλοίο του για να την υποβάλει στην Βρετανική Κυβέρνηση. Και η απόφαση αυτή βρήκε ισχυρότατη αντίδραση από στρατιωτικούς και πολιτικούς και δεν προχώρησε…(Θωμά Γόρδωνος «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», Μεταφρ. Αλεξ. Παπαδιαμάντης, Τόμος Γ΄, ΜΙΕΤ, σσ. 114-115).

Στο πρακτικό της απόφασης για να τεθεί η Ελλάδα υπό την προστασία της Αγγλίας – υπενθυμίζεται ότι ελήφθη σε μυστική συνεδρίαση – γράφεται μεταξύ άλλων:

«Ο κλήρος, οι αντιπρόσωποι και οι ναυτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί του Ελληνικού Έθνους, θεωρούντες ότι οι Έλληνες έλαβον τα όπλα προς υπεράσπισιν του φυσικού και απαραγράπτου δικαιώματος εις το άσυλον της ιδιοκτησίας, της θρησκείας και της ελευθερίας και αντέστησαν επί τέσσερα έτη εις τας κολοσσιαίας δυνάμεις της Αιγύπτου, Ασίας και Αφρικής, αποκτήσαντες ούτω τίτλον προς πολιτικήν ύπαρξιν…..Ότι η ελευθέρα κυβέρνησις της Μεγάλης Βρετανίας είναι η μόνη ήτις διετήρησεν αυστηράν ουδετερότητα, αλλ’ ότι η ουδετερότης της δεν αρκεί πλέον δια να προφυλάξη τους Έλληνας από την άδικον και αύξουσαν καταδίωξιν…οφείλομεν να καταφύγωμεν εις την φιλανθρωπίαν (sic) της κυβερνήσεώς της. Δια ταύτα ορίζομεν, αποφασίζομεν και θεσπίζομεν τον ακόλουθον νόμον:

Άρθρον 1.– Δυνάμει του παρόντος ψηφίσματος το Ελληνικόν Έθνος θέτει την ιεράν παρακαταθήκην της ελευθερίας του, της ανεξαρτησίας και της πολιτικής υπάρξεώς του υπό την απόλυτον προστασίαν της Μεγάλης Βρετανίας… Εξεδόθη εν Ναυπλία, Ιουλίου 20 (Αυγούστου 1η) 1825». (Θωμά Γόρδωνος «Ιστορία Ελληνικής Επαναστάσεως», ΜΙΕΤ, Τόμ. Γ΄, σελ.128-129).
Αν σκεφθεί κανείς τις σκέψεις των «νεωτερικών» κύκλων των χρόνων μας, την εκ μέρους τους υποβάθμιση της ελληνικής κουλτούρας και παράδοσης και την ιδεολογική τους ταύτιση προς τους κάθε λογής ισχυρούς της Γης, αντιλαμβάνεται γιατί υποστηρίζουν τον Μαυροκορδάτο, που στρατιωτικά (Πέττα, Νεόκαστρο) και πολιτικά (Εμφύλιος) η Επανάσταση κινδύνευσε σοβαρά από αυτόν και σώθηκε, λόγω των αδυναμιών και ελαττωμάτων του, όπως έγραψε ο Στάνχοπ.-