Η άγνωστη ιστορία του λάβαρου της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη

Η άγνωστη ιστορία του λάβαρου της Επανάστασης του 1821 στην ΚρήτηΤο ιστορικό του ιερού λαβάρου της Επανάστασης στην Κρήτη το 1821, που φυλάσσεται στο Ατσιποπούλο, όπως περιγράφεται στη βιβλιογραφία που σημειώνεται στο τέλος, έχει ως εξής:

Οι οργανωτές της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη, έφεραν τρία λάβαρα από τη Μονή της Αγίας Λαύρας, τα οποία είχαν φιλοτεχνηθεί από τους μοναχούς . Την 29^η Μαΐου 1821 έγινε μεγάλη σύναξη στην Παναγία τη Θυμιανή στο χωριό Κομιτάδες Σφακίων και αποφασίσθηκε να γίνει επανάσταση και στην Κρήτη για την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους. Τότε δόθηκαν τα τρία λάβαρα στους Αρχηγούς της Επανάστασης. Ένα απ’ αυτά κατέληξε στη Μονή Τοπλού, το δεύτερο στη Μονή Αρκαδίου και το τρίτο έμεινε στα Σφακιά και το παρέλαβε ο αρχηγός Ιωάννης Σκορδίλης.

Η τύχη των άλλων δύο λαβάρων αγνοείται, ενώ το τρίτο λάβαρο έμεινε στα Σφακιά, στα χέρια του Ιωάννη Σκορδίλη, μέχρι την ημέρα, που κάποιο θλιβερό περιστατικό τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τα Σφακιά και να καταφύγει στο Ατσιπόπουλο, έχοντας πάντα μαζί του το λάβαρο.

Συγκεκριμένα, σε μια από τις επιδρομές των Τούρκων κατά των Σφακίων, οι Σφακιανοί με πρωτοβουλία του Καπετάν Μανούσακα δηλητηρίασαν το νερό, που υπήρχε στις στέρνες στην τοποθεσία Κράπη Σφακίων, ώστε καθώς θα περνούσαν οι Τούρκοι από εκεί, να πιούν και να πεθάνουν. Κάποιος όμως από την οικογένεια Τσιριντάνη πρόδωσε το σχέδιο στον Πασά κι έτσι οι Τούρκοι γλύτωσαν από μια πανωλεθρία. Ο Πασάς τον ευχαρίστησε για την πολύτιμη πληροφορία, που του έδωσε και σε αντάλλαγμα του παραχώρησε το νησί Γαυδοπούλα.

Ο Παντελής Πρεβελάκης στο βιβλίο του «Παντέρμη Κρήτη», σελίδα 64, αναφέρεται στον «μουτισμένο» Τσιριντάνη λέγοντας ότι, όταν ο πασάς άκουε τις προδοσίες του, καλοκαρδισμένος και ξεροκακανίζοντας έλεγε: «Μουζεβίρ Αλλάχ εξίκ βέρμεσιν», δηλαδή:« Ο Θεός να μην μας λιγοστεύει τους προδότες».

Μετά το περιστατικό αυτό της προδοσίας, ο Ιωάννης Σκορδίλης με το λάβαρό του ήλθε στο ηρωικό χωριό Ατσιπόπουλο, όπου τον υποδέχθηκαν με μεγάλη χαρά γνωστοί του οπλαρχηγοί και άλλοι επαναστάτες. Εκεί εγκαταστάθηκε μόνιμα, δημιούργησε οικογένεια και απόκτησε απογόνους. Μάλιστα πάντρεψε την κόρη του Άννα με τον Ατσιπουλιανό Αλέξανδρο Αγγελάκη. Επίσης, ο εγγονός του Μιχαήλ Νικ. Σκορδίλης έγινε ιερέας στο Ατσιπόπουλο.

Το λάβαρο του Ιωάννη Σκορδίλη κυμάτιζε περήφανα σε όλες τις μάχες που έδωσε κατά των Τούρκων, οι οποίοι αναγνώριζαν την αξία του λέγοντας ότι «άλλο μπαϊράκι δεν ήτο σαν του Σκορδίλη».

Ο γιός του Νικόλαος Σκορδίλης και πατέρας του παπα-Μιχάλη Σκορδίλη, παρέλαβε τη σκυτάλη από τον πατέρα του και τίμησε το ιερό λάβαρο με τις ηρωικές πράξεις του. Σε μια περίπτωση, επικεφαλής Τμήματος Ατσιπουλιανών και Σφακιανών επαναστατών, επιτέθηκε κατά των Τούρκων και τους ανάγκασε να οπισθοχωρήσουν και να κλειστούν μέσα στο Φρούριο του Ρεθύμνου. Έφτασε μέχρι τη Μεγάλη Πόρτα και άδειασε το καριοφίλι του πάνω της. Τα σημάδια από τις μπάλες του φαίνονταν για πολλά χρόνια, μέχρι που αφαιρέθηκαν τα φύλλα της πόρτας.

Τη σημαία του την έστησε στο ύψωμα «Μεγάλη Σπηλιάρα» στη θέση Μεσκινιά. Λίγο πριν τη σύλληψή του από τους Τούρκους, που τον είχαν καταδικάσει εις τον δι’ αγχόνης θάνατον, άφησε  στη σύζυγό του Ανεζίνα την παρακάτω ιερή πατριωτική παρακαταθήκη:                                                                                                                «Γυναίκα! Σου αφήνω την σημαία μου, που την έχω κρύψει εις την κουφάλα τση  ελές του Σταματινού. Να την πάρεις και να την φυλάξεις καλά».   

«Την κατάρα του Χριστού να έχει, όποιος ακούσει πως η Κρήτη έχει επανάσταση και δεν σηκώνονται τα μαλλιά της κεφαλής του μια-μια τρίχα όρθια και δεν πάει στον πόλεμο. Την κατάρα του Χριστού να έχει, όποιος ξεδιπλώσει την σημαία μου και δεν την καρφώσει μέσα στη Σωχώρα του Ρεθύμνου νικητής».

Πράγματι, η σημαία αυτή στήθηκε με μεγάλες τιμές το 1889, από τον εγγονό της αδελφής του Νικόλαο Αγγελάκη, όχι στη Σωχώρα αλλά στο Φρούριο της Φορτέτζας του Ρεθύμνου.

Κομβικό σημείο στην ιστορία του λαβάρου υπήρξε ο γάμος της Άννας, κόρης του Ιωάννη Σκορδίλη, με τον Αλέξανδρο Αγγελάκη. Όταν η Άννα ετοιμαζόταν να ντυθεί νύφη και πριν φορέσει το νυφικό της, τύλιξε στη μέση της το ιστορικό λάβαρο για να της φέρει καλοτυχία. Μετά το γάμο της τα αδέλφια της ζήτησαν το λάβαρο, αυτή όμως αρνήθηκε να το επιστρέψει, λέγοντας ότι αυτό το στεφανώθηκε και της ανήκει. Έτσι, το λάβαρο κατέληξε στους κατιόντες συγγενείς της οικογένειας του Αλέξανδρου Αγγελάκη.

Την 26^η Μαΐου 1963 ο Αλέξανδρος Αγγελάκης του Νικολάου, εγγονός του ομώνυμου συζύγου της Άννας Σκορδίλη, μαζί με τον γιό του Νίκο, τότε μαθητή Γυμνασίου, και μεγάλη αντιπροσωπεία Ατσιπουλιανών έλαβαν μέρος με το λάβαρο στον εορτασμό, που έγινε στη Θυμιανή Παναγία για την κήρυξη της Επανάστασης του 1821. Στην αντιπροσωπεία συμμετείχαν ο συγγραφέας Γιάννης Δαλέντζας και ο  Ατσιπουλιανός δικηγόρος Ιωάννης Τσίβης από τα Χανιά.

Και οι δύο εκφώνησαν πανηγυρικούς λόγους για το ιστορικό της έναρξης της επαναστάσεως του 1821 στην Κρήτη και για τους ιστορικούς δεσμούς, που σφυρηλατήθηκαν μεταξύ Ατσιπουλιανών και Σφακιανών μέσα από τους κοινούς αγώνες τους για την απελευθέρωση της Κρήτης.

Μετά την τελετή, έγινε από ορισμένους Σφακιανούς απόπειρα υφαρπαγής του λαβάρου, πράγμα που απέτυχε. Απειλήθηκε συμπλοκή, που τελικά αποφεύχθηκε χάρη στην επέμβαση των ψυχραιμότερων και από τις δύο πλευρές. Το λάβαρο επέστρεψε στο Ατσιπόπουλο, όπου παραμένει μέχρι σήμερα ως ιερό κειμήλιο της οικογένειας Αγγελάκη.

Ο Αλέξανδρος Αγγελάκης λίγο πριν το θάνατό του κάλεσε τον εγγονό και συνονόματό του Αλέξανδρο Νικ. Αγγελάκη, την ημέρα της ονομαστικής τους εορτής, την 30^η Αυγούστου 1990, και του παρέδωσε το ιερό λάβαρο μαζί με μια ιερή παρακαταθήκη: «Εσύ μωρέ μπορεί να χαθείς, μα ετούτο – νε να μη χαθεί».

Η παρακαταθήκη αυτή τηρήθηκε κατά γράμμα, και το λάβαρο, αφού συντηρήθηκε κατάλληλα, διατηρείται από την οικογένεια Αγγελάκη ως ιερό κειμήλιο μέχρι σήμερα.

Στο λάβαρο απεικονίζονται ο Άγιος Κωνσταντίνος ο Υδραίος, ο Άγιος Δημήτριος, η Ανάσταση του Χριστού και ο Άγιος Παντελεήμων. Κάθε εικόνα έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό.

Ο Άγιος Κωνσταντίνος ο Υδραίος, ο οποίος είχε εξισλαμισθεί, μετανόησε, ομολόγησε την πίστη του στον Χριστό και θανατώθηκε από τους Τούρκους στη Ρόδο το 1800. Το παράδειγμα της μετάνοιάς του δικαιολογεί την παρουσία του στο λάβαρο Είναι πολιούχος της Ρόδου (πόλης) και η μνήμη του εορτάζεται την 14^η Νοεμβρίου.

Ο Άγιος Δημήτριος, καβάλα στο άλογο σκοτώνει με το ακόντιό του ένα πολεμιστή και συμβολίζει τον αγώνα, που έπρεπε να δοθεί κατά του Τούρκου κατακτητή για να απελευθερωθεί η Κρήτη.

Η Ανάσταση του Χριστού, συμβολίζει την ανάσταση του Γένους με την απόκτηση της ελευθερίας του.

Ο Άγιος Παντελεήμων, θεράπων ιατρός, που θα γιατρεύει τις πληγές των αγωνιστών.

Το λάβαρο λοιπόν αυτό αποτελεί ένα μοναδικό σύμβολο νίκης, τιμής και δόξας ανεκτιμήτου αξίας, που συνδέεται με τους ηρωικούς αγώνες για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους. Είναι το μόνο σωζόμενο στην Κρήτη και αυτό οφείλεται τόσο στον ηρωισμό των Σκορδίληδων, όσο και στον σεβασμό των Αγγελάκηδων, που με ιερή ευλάβεια το διατηρούν ακέραιο μέχρι σήμερα.

Η τιμή και η δόξα, που αντιπροσωπεύει, ανακλάται τόσο στα Σφακιά απ’ όπου ξεκίνησε ο Ιωάννης Σκορδίλης όσο και στο Ατσιπόπουλο όπου εγκαταστάθηκε, δημιούργησε οικογένεια και βρήκε ψυχωμένους επαναστάτες για τη συνέχιση του αγώνα κατά των Τούρκων με ορμητήριο το Ατσιπόπουλο.

Οι σχέσεις Σφακιανών και Ατσιπουλιανών περνούσαν από το δεσμό του «αδελφοκτού», που τους ένωνε στους κοινούς αγώνες κατά των Τούρκων.

Σε αρκετές περιπτώσεις δόθηκαν μάχες από επαναστατικά τμήματα, στα οποία συμμετείχαν Ατσιπουλιανοί, κάτοικοι από τα λοιπά χωριά του τότε Δήμου Ατσιποπούλου και Σφακιανοί με οπλαρχηγούς Ατσιπουλιανούς και Σφακιανούς.

Χαρακτηριστική περίπτωση «αδελφοκτών» υπήρξε η περίπτωση του Γερο-Μανουσέλη από τον Καλλικράτη και του Ατσιπουλιανού Νικολάου Σκορδίλη. Ο Μανουσέλης το 1821 ήταν Γενικός Αρχηγός στον πόλεμο κατά των Τούρκων και ο Νικόλαος Σκορδίλης, Αρχηγός του Τμήματος της Επαρχίας Ρεθύμνου.

Με τον Μανουσέλη, επίσης, ήταν «αδελφοκτός» και ο Ατσιπουλιανός Οπλαρχηγός Γεώργιος Κουτσούρης, ο οποίος στα απομνημονεύματά του περιγράφει αρκετές περιπτώσεις συνεργασίας Σφακιανών και Ατσιπουλιανών σε μάχες κατά τωνΤούρκων. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι στη Μάχη του Ατσιποπούλου την 2 Αυγούστου 1905, έλαβαν μέρος μεταξύ των άλλων και Σφακιανοί. Μεταξύ των τραυματιών ήταν και ο Σφακιανός γιατρός Γεώργιος Ζερβός.

     Παράδοση αντιγράφου του Λαβάρου στον Δήμαρχο Σφακίων Παύλο Πολάκη

Την 29^η Μαΐου 2011 έγινε ο εορτασμός της 190^ης Επετείου της έναρξης της Επανάστασης του 1821, στη Θυμιανή Παναγία στους Κομιτάδες Σφακίων. Στην εκδήλωση αυτήν έλαβαν μέρος πολλοί Ατσιπουλιανοί, με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Ατσιποπούλου. Με την ευκαιρία αυτή, η τότε Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου, με τη συγκατάθεση της οικογένειας του Νικ. Αγγελάκη, παρέδωσε πιστό αντίγραφο του ιερού λαβάρου στον Δήμαρχο Σφακίων Παύλο Πολάκη. Αντίγραφο επίσης έχει δωρηθεί στην Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, την Ιερά Μητρόπολη Ρόδου,  την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου,  σε όλους τους απογόνους του Ιωάννη Σκορδίλη, σε συλλέκτες και φίλους της οικογένειας του Ν. Αγγελάκη.

Βιβλιογραφία:

Ραδάμανθυς, Εγκυκλ. Επιθεώρηση, α΄ τεύχος, 1916.

Ραδάμανθυς, Εγκυκλ. Επιθεώρηση, ιδ΄ τεύχος, 1919.

«Ατσιπόπουλο, Ιστορία – Οικονομία – Πολιτισμός» του Γεωργίου Εμμ. Περπιράκη.

Κρητική Επιθεώρηση, 14 Νοε. 2014. Άρθρο της καθηγήτριας Φυσικής Εύας

Περπυράκη.

         Παντέρμη Κρήτη, του Παντελή Πρεβελάκη σελ. 64.

Επικαιροποίηση: 25 Mαρτίου 2021