Γράφει η Ζεϊνέπ Γκιουρτζανλί*

Περίπου τρεις μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ενημέρωσε τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον οποίο κάλεσε στο τηλέφωνο στις 23 Απριλίου, ότι θα χαρακτήριζε επίσημα τα γεγονότα του 1915 ως «γενοκτονία». Την επόμενη μέρα, απλώς έκανε ό,τι είπε.

Με τη δήλωσή του ο Biden πρόσθεσε ένα ακόμα μεγάλο πολύ σοβαρόπρόβλημα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, που ήδη ταλανίζονται  από το θέμα των κυρώσεων με βάση το νόμο CAATSA, λόγω των S-400, την αποπομπή της Τουρκίας από την κατασκευή του αεροσκάφους F-35, και την υπόθεση της Halkbank.

Πώς προέκυψε λοιπόν αυτό και τι θα συμβεί στη συνέχεια; Θα δούμε παρακάτω ποιες είναι είναι οι πιθανές απαντήσεις.

Τι συνέβη;

Ο Μπάιντεν στη δήλωσή του έκανε αναφορά μόνο στους Οθωμανούς, μη αναμειγνύοντας την Τουρκική Δημοκρατία
Η πιο προφανής λεπτομέρεια στη δήλωση του Μπάιντεν της 24ης Απριλίου, η οποία περιελάμβανε τη φράση «γενοκτονία» δύο φορές, ήταν ο περιορισμός των εκδηλώσεων του 1915 από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ στην «οθωμανική περίοδο». Ειδικά τα τελευταία χρόνια, επεκτείνοντας τα γεγονότα του 1915 έως το 1923, οι Αρμένιοι άρχισαν να συμπεριλαμβάνουν  στις κατηγορίες τους το νέο κράτος που ιδρύθηκε στη θέση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τον ιδρυτή της Μουσταφά Κεμάλ. Ο Μπάιντεν, μιλώντας στη δήλωσή του για γενοκτονία μόνο στην “Οθωμανική περίοδο”, άφησε εκτός την Τουρκική Δημοκρατία.

Στις δηλώσεις τους στον αμερικανικό τύπο αργότερα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι τόνισαν ότι η χρήση της φράσης “Κωνσταντινούπολη” αντί του Ισταμπούλ, στο κείμενο της 24ης Απριλίου, αποτελεί ένδειξη αυτού.

Ωστόσο, το γεγονός ότι ο Τζο Μπάιντεν ήταν πάντα κοντά στις ελληνο-ρομέικες υποθέσεις στην πολιτική του καριέρα για περισσότερα από 40 χρόνια, ερμηνεύτηκε ως «χαιρετισμός» στο ελληνο-ρομέικο λόμπι στις Ηνωμένες Πολιτείες η χρήση της έκφρασης «Κωνσταντινούπολη».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η δήλωση του Μπάιντεν που κρατάει εκτός την Τουρκία, δεν αλλάζει τις πιθανές νομικές συνέπειες της δήλωσης, αφού επισήμως η Τουρκική Δημοκρατία, όσον αφορά το διεθνές δίκαιο, ο κληρονόμος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επομένως, είναι γεγονός ότι φέρει επίσης την ευθύνη οποιουδήποτε νομικού «υπολείμματος» που απομένει από την Οθωμανική περίοδο. Το πιο συγκεκριμένο παράδειγμα είναι το οθωμανικό χρέος προς τους ξένους δανειστές, το οποίο καταβλήθηκε τα πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας.

Πώς φθάσαμε στην αναγνώριση;

Δεν έμειναν στα χέρια της Τουρκίας επιχειρήματα για να τα χρησιμοποιήσει εναντίον των ΗΠΑ
Οι πρόεδροι των ΗΠΑ κάνουν δηλώσεις σχετικά με τα γεγονότα του 1915 κάθε 24 Απριλίου. Ωστόσο, κανένας πρόεδρος των ΗΠΑ δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ τον όρο “γενοκτονία” εκτός από τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο οποίος το ονόμασε αρχικά “γενοκτονία” και στη συνέχεια το απέσυρε.

Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι η Τουρκία είναι σημαντικός παράγοντας στην περιοχή, όσον αφορά τις ισορροπίες στην Ευρασία και τη Μέση Ανατολή, κάτι που τα προηγούμενα χρόνια θεωρήθηκε σημαντική αξία για την Ουάσινγκτον.

Όμως, ειδικά τα τελευταία 10 χρόνια, η κυβέρνηση του κόμματος AKΡ ακολούθησε μια εξωτερική πολιτική υποστηριζόμενη υπό των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, κάτι που υποστηρίζεται από τους επιτελείς του ΑΚΡ, το οποίο όμως στην ουσία δεν έχει κάποια αξία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί για τις ΗΠΑ η αξία της απονομωμένης Τουρκίας στην περιοχή.

Οι κυβερνήσεις του κόμματος AKΡ:

• Με την παράσταση “one minute” στο Νταβός και το περιστατικό του Mavi Marmara, έχασαν την υποστήριξη του ισχυρού εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ.
• Η συμμετοχή σε ενδοαραβικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή προκάλεσαν πρώτα την Αίγυπτο να μετακινηθεί στο ελληνο-κυπριακό μέτωπο και στη συνέχεια οδήγησαν την Τουρκία να ξεκινήσει έναν ακύρηκτο ψυχρό πόλεμο με τις χώρες του Κόλπου.
• Τα επιφωνήματα “Ειιιι”, “Και ποιος είσαι εσύ;”, που έκανε ο Ερντογάν στο κομματικό του ακροατήριο, προσβάλλοντας ξένους ηγέτες,  μπορεί να ενθουσίαζε τους υποστηρικτές του κόμματος,  όμως απομάκρυνε την Τουρκία από της χώρες της Δύσης και έκανε μεγάλη ζημιά στις σχέσεις της με τους γείτονές της.

Αυτή η προϊούσα απομόνωση, μέρα με τη μέρα αποδυνάμωνε το ρόλο της Τουρκίας στην περιοχήατίσει κρίσιμο ρόλο στην περιοχή.
Αυτή είναι η εξήγηση, όσον αφορά τον περιφερεικό ρόλο της Τουρκίας, στην ερώτηση «πώς συνέβη» και έγινε η δήλωση για τη γενοκτονία. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του Κόμματος του ΑΚΡ, ιδιαίτερα την περίοδο Τραμπ, και οι ελλειπείς απαντήσεις σε ταπεινωτικές συμπεριφορές των ΗΠΑ, δημιούργησαν ένα κλίμα στην Ουάσιγκτον που ενθάρρυνε τη διοίκηση του Μπάιντεν.

Για παράδειγμα:

• Η σιωπή στην επιστολή που εστάλη στον Πρόεδρο Ερντογάν κατά τη διάρκεια της θητείας του Τραμπ και περιέχει προσβλητικές εκφράσεις,
• Ο «έπαινος» του Τραμπ για τον ηγέτη των Κούρδων της Συρίας (που αποτελεί προέκταση του ΡΚΚ), στην κοινή συνέντευξη Τύπου κατά την επίσκεψη του Ερντογάν στην Ουάσινγκτον και η επιλογή να μην αντιδράσει άμεσα και κατάλληλα,

Άνοιξαν τον δρόμο στην κυβέρνηση του Μπάιντεν να μιλήσει για “γενοκτονία”, υπολογίζοντας ότι δεν θα αντιδράσει σκληρά η Άγκυρα καικάτι τέτοιο ότι δεν θα προκαλούσε μεγάλη κρίση. Πράγματι, η αποφυγή του Ερντογάν να απαντήσει στον αναμενόμενο τόνο μετά την ανακοίνωση του Μπάιντεν στις 24 Απριλίου, και η μη απέλαση του Αμερικανού πρέσβη με ταυτόχρονο ανάκληση του πρέσβη της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον, επιβεβαιώνει – προς το παρόν- αυτούς τους υπολογισμούς της διοίκησης Μπάιντεν.

Τι θα συμβεί από δω και πέρα

Ισχύει ο πυλώνας «αποζημιώσεις» της πολιτικής των «4Τ»
Η προσέγγιση των υπερεθνικιστών Αρμενίων στα γεγονότα του 1915 ήταν στο πλαίσιο της στρατηγικής που ονομάστηκε εν συντομία ως “4T”, που σημαίνει:

• Tanıtım: Ενημέρωση της παγκόσμιας κοινής γνώμης
• Tanınma: Αναγνώριση της γενοκτονίας από ξένα κοινοβούλια
• Tazminat: Διεκδίκηση αποζημιώσεων
• Toprak: Διεκδίκηση εδαφών

Οι εκτελέσεις των Τούρκων διπλωματών από την οργάνωση ASALA αποτέλεσε το πρώτο “Τ” αυτής της πολιτικής. Χάρη στις εκτελέσεις των Τούρκων διπλωματών και του θορύβου που ακολουθούσε, διασφαλίστηκε ότι τα γεγονότα του 1915 γίνονταν γνωστά στη διεθνή σκηνή. Ακολούθησαν οι κινήσεις των αρμενικών λόμπι σε όλο τον κόσμο για να απεικονίσουν τα γεγονότα ως γενοκτονία.

Με την επίσημη αναγνώριση από διάφορες χώρες των γεγονότων εκείνων  ως γενοκτονία, που είναι το δεύτερο “Τ”, τέθηκε σε ισχύ και ο τρίτος πυλώνας αυτής της πολιτικής, που είναι η διεκδίκηση αποζημιώσεων.

Υπάρχουν δεκάδες δίκες εναντίον της Τουρκίας που είναι σε εξέλιξη στις ΗΠΑ, από συγγενείς εκείνων που έχασαν τη ζωή τους το 1915, ενώ ασφαλιστικές εταιρείες έχουν ήδη πληρώσει τις αποζημιώσεις Αρμενίων που είχαν συμβόλαια ζωής την περίοδο εκείνη. Αυτές οι δίκες μέχρι στιγμής δεν απέδωσαν κανένα αποτέλεσμα, όσο  η κυβέρνηση των ΗΠΑ “δεν αναγνώριζε τη γενοκτονία”. Ωστόσο, η επίσημη χρήση της λέξης “γενοκτονία” από τον Μπάιντεν θα προκαλέσει την επανεκκίνηση της δικαστικής διαδικασίας. Εαν δικαιωθούν εκείνοι που έχουν προσφύγει στα δικαστήρια στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό θα σημάνει και καταδίκη της Τουρκικής Δημοκρατίας, που θα οδηγήσει σε κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων της Τουρκίας (λέγεται ότι μπορεί ακόμη ζητηθεί η κατάσχεση αεροπλάνων της THY) και αυτό μπορεί να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Παράδειγμα είναι οι εξελίξεις που έλαβαν χώρα μετά την εβραϊκή γενοκτονία κατά την περίοδο της ναζιστικής Γερμανίας. Η Γερμανία έχει καταβάλει αποζημίωση στις οικογένειες των Εβραίων που σφαγιάστηκαν από τους Ναζί αλλά και σε πολλές χώρες για αυτό που συνέβη κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, και συνεχίζει να πληρώνει. Το γεγονός ότι η Ελβετία συμφώνησε πρόσφατα να επιστρέψει το χρυσό που απέκτησε με τα αγαθά που λεηλατήθηκαν από τους Ναζί είναι το αποτέλεσμα αυτών των αγωγών.

Όσον αφορά το τελευταίο σκέλος αυτής της πολιτικής, το τέταρτο “Τ”, που σημαίνει διεκδίκηση εδαφών, αυτό υπάρχει ήδη στην ιδρυτική διακήρυξη του Αρμενικού κράτους, όπου γίνετια λόγος για τη «Μεγάλη Αρμενία».

Εν ολίγοις, η δήλωση του Μπάιντεν και η χρήση του όρου «γενοκτονία» δεν είναι ένα συμβολικό ή ασήμαντο βήμα. Η χρήση της φράσης γενοκτονία από τον αρχηγό  μιας ισχυρής χώρας όπως είναι οι ΗΠΑ, χωρίς να δοθεί η απαραίτητη απάντηση σε αυτό, προοιωνίζεται μεγάλα προβλήματα για τη Δημοκρατία της Τουρκίας …

*Η Ζεϊνέπ Γκιουρτζανλί είναι έγκριτη διπλωματική συντάκτις

Πηγή: dunya.com