Δεκάδες απόστρατοι αξιωματικοί υψηλού επιπέδου συνελήφθησαν στην Τουρκία επειδή τόλμησαν να επικρίνουν δημόσια τα σχέδια του Προέδρου Ερντογάν περί εφαρμογής μεγάλων έργων οικοδομής. Οι τουρκικές αρχές ενέκριναν σχέδιο για την κατασκευή του καναλιού της Κωνσταντινούπολης. Ένα έργο μεγάλης κλίμακας που μπορεί να αλλάξει ολόκληρη την οικονομία και τη γεωπολιτική όχι μόνο της Τουρκίας, αλλά και ολόκληρης της περιοχής του Εύξεινου Πόντου.

Το γεγονός είναι ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος σύνδεσης μεταξύ Μεσογείου και Ευξείνου Πόντου. Πρώτα, τα πλοία περνούν στο Αιγαίο Πέλαγος (μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας), στη συνέχεια μέσω των Δαρδανελίων εισέρχονται στη Θάλασσα του Μαρμαρά (που βρίσκεται μεταξύ των ευρωπαϊκών και ασιατικών τμημάτων της Τουρκίας) και από εκεί, μέσω του καναλιού Βοσπόρου που διασχίζει την Κωνσταντινούπολη πλέουν τη Μαύρη Θάλασσα.

Κέντρο της Ευρασίας

Ναι, η επιλογή δεν είναι φθηνή – εκτιμάται σε περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά οι τουρκικές αρχές είναι βέβαιες ότι τα επενδυμένα κεφάλαια θα ανακτηθούν αρκετά γρήγορα. Σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές, ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου (το 90% του οποίου διέρχεται από τη θάλασσα) θα διπλασιαστεί έως το 2030. Το 2050 θα έχει οκταπλασιαστεί σε σύγκριση με σήμερα. Το φορτίο του Βοσπόρου θα αυξηθεί απότομα και αν τώρα ο χρόνος αναμονής για πλοία που διέρχονται από το Βόσπορο μπορεί να είναι 14 ώρες, τότε στο μέλλον (με αύξηση του εμπορίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας) ο αριθμός αυτός μπορεί να αυξηθεί σε 36-48 ώρες. Το κανάλι δεν θα επιλύσει μόνο αυτό το πρόβλημα, αλλά σύμφωνα με τον Υπουργό Μεταφορών και Υποδομών: «Τα μεγάλα έργα υποδομής αποτελούν μέρος της μεγάλης γεωπολιτικής στρατηγικής της Άγκυρας. Η Τουρκία προσπαθεί με δικά της έξοδα να κλείσει τη μεταφορά εμπορευμάτων τόσο από τον βορρά όσο και προς τον νότο. 

Το Μεγάλο παιχνίδι

Πολύ πιο δυσάρεστη και σημαντική για την Άγκυρα είναι η κριτική όχι για τη διαφθορά ή την περιβαλλοντική διάσταση του έργου, αλλά για τη διάσταση της εξωτερικής πολιτικής. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες – Τούρκοι και διεθνείς – πιστεύουν ότι υπονομεύει τη Σύμβαση του Μοντρέ.

Η Σύμβαση του Montreux του 1936, επιτρέπει τη διέλευση από το κανάλι για όλα τα μη στρατιωτικά πλοία και περιορίζει τη διέλευση πολεμικών πλοίων από εκείνες τις δυνάμεις που δεν βγαίνουν στη Μαύρη Θάλασσα. Σύμφωνα με τη σύμβαση, η συνολική χωρητικότητα στρατιωτικών σκαφών κρατών που δεν είναι της Μαύρης Θάλασσας στη Μαύρη Θάλασσα δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 45 χιλιάδες τόνους με παραμονή όχι μεγαλύτερη από 21 ημέρες. Επιπλέον, μιλάμε αποκλειστικά για ελαφριά πλοία επιφανείας, θωρηκτά και υποβρύχια – δηλαδή, δεν υπάρχουν αερομεταφορείς (πλοία που έχουν την ικανότητα να προβάλλουν τη στρατιωτική-πολιτική παρουσία του κράτους). 

Αρχικά εμφανίστηκε μια επιστολή από 126 πρώην Τούρκους πρεσβευτές, η οποία αναφέρει ότι “το κανάλι της Κωνσταντινούπολης θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη συνεχιζόμενη ύπαρξη της Σύμβασης του Μοντρέ, και θα οδηγήσει στην Τουρκία να χάσει την απόλυτη κυριαρχία της πάνω στη θάλασσα του Μαρμαρά”. Οι πρώην Τούρκοι στρατιωτικοί ανέφεραν: “Θεωρούμε απαραίτητο να αποφύγουμε οποιεσδήποτε λέξη ή ενέργεια που μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση την Συνθήκη του Μοντρέ”.

Εργαλείο διαπραγμάτευσης

Για τη Ρωσία, αυτό που συμβαίνει έχει τουλάχιστον δύο μείζονες συνέπειες. Στρατιωτικές-πολιτικές και οικονομικές.

Έτσι, η αναθεώρηση της Σύμβασης του Μοντρέ θα μπορούσε να οδηγήσει στη στρατιωτικοποίηση του Εύξεινου Πόντου, μια αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στις συγκρούσεις της Ουκρανίας και της Γεωργίας και, κατά συνέπεια, την απότομη επιδείνωση τους. Ναι, ορισμένα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ είναι ήδη δυνάμεις του Εύξεινου Πόντου και η Σύμβαση του Μοντρέ δεν τους επηρεάζει, αλλά ούτε η Βουλγαρία ούτε η Ρουμανία έχουν αεροπλανοφόρα. Δεν ενδιαφέρονται να προκαλέσουν τη Ρωσία στην Κριμαία ή στις ακτές της Αμπχαζίας. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τόσο αεροσκάφη όσο και την επιθυμία να τα χρησιμοποιήσουν.

Ο πρόεδρος του τουρκικού κοινοβουλίου, Μουσταφά Σεντόπ, δήλωσε ότι, σύμφωνα με τους νόμους της χώρας, ο πρόεδρος έχει την ευκαιρία να αποσυρθεί από τη Σύμβαση του Μοντρέ. Η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει αυτήν την ευκαιρία ως εργαλείο διαπραγμάτευσης στις σχέσεις με τη Ρωσική Ομοσπονδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Επιπλέον, η Άγκυρα δεν μπορεί καν να φύγει, αλλά να παρακάμψει τη Σύμβαση. Μετά τη θέση σε λειτουργία του καναλιού της Κωνσταντινούπολης, η σύμβαση θα συνεχίσει να λειτουργεί – τελικά. Θα ρυθμίζει τη διέλευση πλοίων όχι μόνο μέσω του Βοσπόρου, αλλά και μέσω των Δαρδανελίων. Ωστόσο, αυτό το πρόβλημα επιλύεται. ”Η Άγκυρα μπορεί να χτίσει ένα άλλο κανάλι παράλληλα με τα Δαρδανέλια το οποίο θα είναι ακόμα φθηνότερο”.

Φαίνεται ότι η κατασκευή αυτού του καναλιού και η παράκαμψη της Σύμβασης του Montreux για την Τουρκία δεν την προβληματίζει. Όσον αφορά την ασφάλεια της Άγκυρας, η Τουρκία έχει ήδη το δικαίωμα να μην συμμορφωθεί με τη σύμβαση σε μια κατάσταση που συμμετέχει σε έναν πόλεμο ή πιστεύει ότι απειλείται από τον πόλεμο.

Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σύμβαση δεν έχει μόνο στρατιωτική, αλλά και οικονομική διάσταση. Ρυθμίζει την ελεύθερη διέλευση πολιτικών πλοίων μέσω του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Επιπλέον, σύμφωνα με το κείμενο της σύμβασης, η ικανότητα της Άγκυρας να κερδίσει χρήματα σε αυτήν τη διαμετακόμιση είναι εξαιρετικά περιορισμένη και σχεδόν περιορίζεται στη λήψη πληρωμών ισοδύναμων με το κόστος των υπηρεσιών διαμετακόμισης. Εάν η Τουρκία κατασκευάσει κανάλια εναλλακτικά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, θα δημιουργήσει ένα εναλλακτικό κανάλι για τη διέλευση μη στρατιωτικών πλοίων από τη Μαύρη Θάλασσα στη Μεσόγειο Θάλασσα, πράγμα που σημαίνει ότι θα είναι σε θέση να καθορίσει τόσο το κόστος της διέλευσης όσο και τις συνθήκες της.

Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος

πηγή: vz.ru