Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικολ Πασινιάν (στο κέντρο) παρευρίσκεται σε μνημείο στο μνημείο των θυμάτων μαζικών δολοφονιών από Οθωμανούς Τούρκους, για να τιμήσει την 106η επέτειο της σφαγής, στο Ερεβάν της Αρμενίας, το περασμένο Σάββατο. 

…κάτι το οποίο δε θα έκανε ποτέ ο Ομπάμα.

 Σε κλίμα λύπης και καταδίκης, η κυβέρνηση Μπάιντεν ορίζει επισήμως την σφαγή των Αρμενίων ως «Γενοκτονία».

By NATASHA KORECKI

Ήταν η πρώτη χρονιά της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ, όταν ο Άραμ Χαμπιαριάν βγήκε για μεσημεριανό γεύμα κοντά στην περιοχή του «Εmbassy Row» και αναγνώρισε ένα μέλος της ομάδας εθνικής ασφάλειας του πρώην Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα.

Ο Αμερικανο-Αρμένιος, ο οποίος υπηρετεί ως εκτελεστικός διευθυντής μιας ομάδας υπεράσπισης αρμένικων συμφερόντων, προετοιμάστηκε για μια αμήχανη συνάντηση.

Σε τελική ανάλυση, ήταν ο Ομπάμα αυτός που άφησε «μετέωρη» την Αρμενική Κοινότητα, αφού πρώτα σε μια από τις εκστρατείες του δήλωνε πως οι ΗΠΑ θα αναγνωρίσουν επίσημα ως γενοκτονία, τη σφαγή ως και 1.5 εκατομμυρίων Αρμένιων αμάχων, που συνέβη σχεδόν έναν αιώνα πριν.

Ωστόσο καθώς αυτοί οι δύο άντρες συζητούσαν, ο Χαμπαριάν δεν άκουσε ακόμα μια δικαιολογία. Αυτό που άκουσε από τον πρώην αξιωματούχο εθνικής ασφάλειας ήταν μεταμέλεια.

«Ήμασταν με τη λάθος πλευρά σχετικά με το συγκεκριμένο ζήτημα», δήλωσε ο πρώην αξιωματούχος. «Θα έπρεπε να έχουμε κάνει το σωστό».

Ο πρώην αξιωματούχος δεν ήταν άλλος από τον Άντονι Μπλίνκεν.

Ο Μπλίνκεν σήμερα υπηρετεί ως Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και ήταν αυτός που βοήθησε ώστε να διορθωθεί ένα λάθος της κυβέρνησης Ομπάμα.

Το Σάββατο 24/04/2021, την ημέρα της επετείου της Γενοκτονίας των Αρμενίων, ο Μπάιντεν έκανε ό,τι δεν είχε κάνει κανένας άλλος πρόεδρος των ΗΠΑ – κυρίως λόγω του φόβου της αποξένωσης της Τουρκίας – να αναγνωρίσει δηλαδή επισήμως το αιματοκύλισμα που χρονολογείται έναν αιώνα πριν, ως γενοκτονία. Η σφαγή ξεκίνησε  το 1915 κατά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κυρίως στη περιοχή της σημερινής Τουρκίας.

Ήταν ο ίδιος ο Μπάιντεν ο οποίος είχε καλέσει την ομάδα του Χαμπαριάν, την Αρμένικη Εθνική Επιτροπή της Αμερικής, για να τους ανακοινώσει πως ο Ομπάμα δεν θα τηρήσει την υπόσχεσή του, επικαλούμενος την υπόσχεση της Τουρκίας – ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ – πως θα βελτιώσει άμεσα τις σχέσεις της με  την Αρμενία. Παρά τα χρόνια πίεσης, ο Ομπάμα αρνήθηκε προβεί σε επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας και περιορίστηκε στο να αναφέρει το γεγονός ως σφαγή και την «πρώτη μαζική φρικαλεότητα».

Σε συνεντεύξεις με σημερινούς και πρώην διπλωμάτες, Αρμένιους και Αμερικάνους ηγέτες και εκλεγμένους αξιωματούχους, οι οποίοι είναι εξοικειωμένοι με το πώς ο Πρόεδρος Μπάιντεν πήρε την απόφαση να αναγνωρίσει επίσημα την Γενοκτονία των Αρμενίων, γίνεται λόγος για την ιστορία ενός προέδρου και των ανωτέρων βαθμίδων της εθνικής ομάδας ασφαλείας του, που εξέφρασαν ανοιχτά τη λύπη τους επειδή δεν αναγνώρισαν τις φρικαλεότητες σε βάρος των Αρμενίων την προηγούμενη φορά που βρίσκονταν οι ίδιοι στην εξουσία.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας το 2019, ο Μπάιντεν βρέθηκε στην Βοστώνη όταν και συνάντησε τον πρόεδρο της Αρμένικης Συνέλευσης της Αμερικής Άντονι Μπαρσαμιάν, για να του πει αφού τον προσέγγισε: «Γνωρίζω πόσο σημαντικό είναι το ζήτημα της Αρμένικης Γενοκτονίας για εσάς. Φυσικά πρόκειται για Γενοκτονία». Ο Μπαρσαμιάν αναφέρει επιπλέον: «Δε χρειάστηκε καν να του πω τίποτα. Ο Μπάιντεν ξεκίνησε την κουβέντα μαζί μου λέγοντας αυτά τα λόγια».

Κατά τη περίοδο μετάβασης, αλλά και λίγες εβδομάδες μετά την ανάληψη της εξουσίας του Μπάιντεν μέλη των Αρμένικων Συλλόγων ήρθαν σε τηλεφωνική επαφή μετά από κλήση των συνεργατών του Μπάιντεν και συνομιλώντας με τον αναπληρωτή Υπουργό Εξωτερικών για τις Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, επικεντρώθηκαν στο θέμα της γενοκτονίας αλλά χωρίς να υπάρξει μια νέα υπόσχεση αναγνώρισης από τη πλευρά των ΗΠΑ. Η Αρμένικη Κοινότητα άλλωστε είχε ακούσει ήδη αρκετές ανάλογες υποσχέσεις στο παρελθόν.

Το 2000 ο τότε πρόεδρος της αμερικανικής βουλής Ντένις Χάστερτ βρέθηκε ένα βήμα πριν φέρει ψήφισμα ενώπιον του Κογκρέσου, κάτι που δεν έγινε ποτέ μετά από πιέσεις του τότε Προέδρου Μπίλ Κλίντον και του κόμματός του που ήταν αντίθετο προς την αναγνώριση της γενοκτονίας.

Η κίνηση αυτή κόστισε αργότερα τις εκλογές στον Ρεπουμπλικανό Τζέιμς Ρόγκαν ο οποίος έχασε στις επόμενες εκλογές της περιφέρειάς του, στην οποία υπάρχει μια μεγάλη αρμένικη κοινότητα.

Για τους Αρμένιους ο δρόμος προς την αναγνώριση ήταν μακρύς και δύσβατος. Για χρόνια βρίσκονταν σε αντιπαράθεση με μέσα ενημέρωσης για να σταματήσουν να αναφέρονται στη σφαγή ως «υποτιθέμενη γενοκτονία», καθώς και για το γεγονός πως η λέξη γενοκτονία έμπαινε μέσα σε εισαγωγικά.

Ωστόσο, μετά από τα χρόνια αδράνειας των Αμερικανικών Κυβερνήσεων, οι Αρμένιοι συνειδητοποίησαν πως εάν ο επόμενος πρόεδρος δεν αναγνωρίσει επισήμως την Γενοκτονία, θα ήταν σχεδόν βέβαιο πως κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί.

Ως μια πολύ σημαντική στιγμή, μετά την έγκρισή του από το Κογκρέσο, θεωρήθηκε η έκδοση ψηφίσματος το οποίο αναγνώριζε την γενοκτονία και εκδόθηκε το 2019 από τον Γερουσιαστή Μπόμπ Μενέντεζ.

Ο Μενέντεζ επέμενε αρκετά πάνω στο ζήτημα στις ακροάσεις επιβεβαίωσης (confirmation hearings) του Μπλίνκεν και τις υποψήφιας για τον Οργανισμό Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ, Σαμάνθα Πάουερ, που ήταν συνεργάτης του Ομπάμα και δήλωσε δημόσια πως λυπάται για το γεγονός της μη αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων κατά τη διάρκεια της δικής τους θητείας. Ο Μενέντεζ εκμεταλλευόμενος την πίεση που ασκούσε το κοινό, ήταν πεπεισμένος πως ο Μπλίνκεν και η ομάδα του δεν θα κάνουν πίσω σχετικά με την αναγνώριση, ακόμα και αν το ήθελαν. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ο Πρόεδρος και οι στενοί συνεργάτες του δήλωσαν πως η επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας αποτελούσε προτεραιότητα, δίνοντας έτσι ακόμα μια υπόσχεση στην κοινότητα των Αρμενίων.

Μια ήδη «κρύα σχέση» μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, έδωσε στους πρώτους ένα επιπλέον περιθώριο ώστε να προβούν στην επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας. Ο Μπάιντεν προκάλεσε αναταραχή στις σχέσεις των δύο κρατών αποκαλώντας τον Ερντογάν «αυταρχικό ηγέτη». Επίσης, μόλις πέρυσι οι ΗΠΑ επέβαλλαν κυρώσεις στην Άγκυρα, αφού η τουρκική κυβέρνηση αγόρασε συστήματα αεροπορικής άμυνας από τη Ρωσία.

Ο Μπάιντεν εδώ και καιρό είχε δεσμευτεί να θέσει τα ανθρώπινα δικαιώματα ως προτεραιότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέσα σε λιγότερο από 100 μέρες, η κυβέρνησή του ενέκρινε κυρώσεις σε ανώτατους Ρώσους αξιωματούχους σε αντίποινα για τη δηλητηρίαση του Αλεξέι Ναβάλνι, επέκρινε έντονα την Κίνα για την υπονόμευση της δημοκρατίας στο Χονκ Κονκ και προειδοποίησε τις κυβερνήσεις από την Αιθιοπία μέχρι την Μιανμάρ  για τις συνέπειες ενεργειών που θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές πολιτών.

Την Παρασκευή ο Πρόεδρος Μπάιντεν είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ερντογάν – την πρώτη από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Μπάιντεν – κατά την οποία ο Πρόεδρος της Τουρκίας ενημερώθηκε για την επικείμενη αναγνώριση. Ωστόσο στην επίσημη ανακοίνωση του Λευκού Οίκου σχετικά με την επικοινωνία των δύο αντρών, δεν συμπεριλήφθηκε αυτή η σημαντική λεπτομέρεια.

Η αναγνώριση του Σαββάτου σηματοδοτεί δεκαετίες προσπαθειών της Αρμένικης Κοινότητας, μια προσπάθεια για αναγνώριση που συχνά υποσκάπτονταν και υποβαθμίζονταν από το τουρκικό λόμπι, το οποίο προσέφερε μεγάλα ποσά σε ισχυρά στελέχη της Ουάσιγκτον προειδοποιώντας παράλληλα πως η αναγνώριση της γενοκτονίας θα έθετε σε κίνδυνο τις σχέσεις με ένα βασικό σύμμαχο.

Ωστόσο η απόφαση του Μπάιντεν είχε επίσης δεκαετίες προετοιμασίας από πίσω της.

«Αυτό ήταν κάτι που μου έλεγε εδώ και δεκαετίες», δήλωσε ο Ντικ Χαρπουτλιάν, παλιός φίλος του Μπάιντεν. Ο Χαρπουτλιάν, γερουσιαστής της Νότιας Καρολίνας και πρώην πρόεδρος του Δημοκρατικού κόμματος, ο οποίος είναι επίσης αρμενικής καταγωγής, μεγάλωσε με μέη της οικογενείας του που αναφέρονταν συνέχεια στις εις βάρος των ομοεθνών τους φρικαλεότητες της τουρκικής πλευράς. Ο Χαρπουτλιάν έθετε το ζήτημα κάθε φορά που έβλεπε τον Μπάιντεν, και ανέφερε πως «Δεν δίστασε να αναφερθεί σε αυτό που συνέβη ως γενοκτονία».

Το Σάββατο, όταν τελικά έφτασε η δήλωση του προέδρου, ο Μπάιντεν δε «μάσησε» τα λόγια του.

«Θυμόμαστε τις ζωές όλων εκείνων που πέθαναν στην γενοκτονία των Αρμενίων της Οθωμανικής εποχής και δεσμευόμαστε να αποτρέψουμε την επανάληψη μιας τέτοια θηριωδίας. Ξεκινώντας στις 24 Απριλίου 1915, με τη σύλληψη Αρμενίων διανοούμενων και ηγετών της κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη από οθωμανικές αρχές, ενάμισι εκατομμύριο Αρμένιοι απελάθηκαν, σφαγιάστηκαν ή οδηγήθηκαν προς το θάνατό τους σε μια εκστρατεία εξόντωσης», δήλωσε ο πρόεδρος. «Το κάνουμε αυτό, όχι για να κατηγορήσουμε, αλλά για να διασφαλίσουμε ότι αυτό που συνέβη δεν θα επαναληφθεί ποτέ».

Μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Μαυρίδης, διεθνολόγος

Πηγή: politico.com