Γράφει η Φανούλα Αργυρού*

Την ετοιμότητα της Πολιτείας ν’ αναλάβει πρωτοβουλία, ώστε το συγγραφικό έργο του Κρίτωνα Τορναρίτη να καταστεί κτήμα της κυπριακής κοινωνίας και του νομικού κόσμου, εξέφρασε ο Πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδης, στην παρουσίαση της βιογραφίας του Κρίτωνα Τορναρίτη από τον Αχιλλέα Κ. Αιμιλιανίδη, στο Προεδρικό Μέγαρο.

https://www.sigmalive.com/news/politics/1278097/ptd-to-ergho-toy-k-tornariti-na-katasti-ktima-tis-kipriakis-koinonias

Δηλώνω ότι δεν γνωρίζω τι περιλαμβάνει το εν λόγω βιβλίο βιογραφίας για τον μ. Κρίτωνα Τορναρίτη. Γι’ αυτό επιφυλάσσομαι να επανέλθω αφού το διαβάσω. Ελπίζω να περιλαμβάνει τα όσα είχε δηλώσει ο μ. Κ. Τορναρίτης στη συνέντευξή του στον συνάδελφο Αντώνη Μακρίδη, που δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή»,1η Οκτωβρίου 1990.

Τονίζω ότι οι δηλώσεις του εκείνες είχαν γίνει τον ίδιο χρόνο (7 μήνες μετά) που οι Βρετανοί κατάφεραν και πέρασαν την τρισάθλια Δικοινοτική, Διζωνική Ομοσπονδία με το Ψήφισμα 649/90 (Σ. Ασφαλείας) με τον Πρόεδρο Γιώργο Βασιλείου. Ο οποίος έκανε ό,τι του ζητούσαν οι Βρετανοί εξ ου και τον αποκαλούσαν «precious asset» (αφού κατάφεραν να αντικαταστήσει τον μ. Σπύρο Κυπριανού…).

Στις 14 Μαρτίου 2021 επανέφερα εκείνες τις δηλώσεις του στην έντυπη «Σημερινή» και στις 16 Μαρτίου 2021 στην ηλεκτρονική. «Πολιτική ισότητα – δύο λαοί: Θέματα στα οποία θα πρέπει να είμαστε ανυποχώρητοι».

https://simerini.sigmalive.com/article/2021/3/16/politike-isoteta-duo-laoi-themata-sta-opoia-tha-prepei-na-eimaste-anupokhoretoi/

Είχα γράψει το 2021 ότι «τα λεχθέντα του μ. Κρίτωνος Τορναρίτη απευθύνονται σήμερα σε όλους τους κομματικούς πολιτικούς και ολόκληρο τον λαό. Αλλά, κυρίως, προς τις τυφλές ηγεσίες ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ ενώπιον της βρετανο-τουρκικής ΔΔΟ που ανέλαβαν να μας επιβάλουν ως ‘‘λύση’’ διάλυση… αποδοχή ουσιαστικά των τουρκικών απαιτήσεων της πολιτικής ισότητας, για δύο κράτη και δύο λαούς…».

Ο Κρίτων Τορναρίτης το 1990 επεσήμανε ότι «επιβάλλεται να παραμείνουμε ανυποχώρητοι σε ορισμένα βασικά θέματα και αρχές…».

Ανέλυσε τις απαιτήσεις των Τούρκων για πολιτική ισότητα, κυριαρχία και για ύπαρξη «δύο λαών» (που ήταν πάγιο αίτημα των Τούρκων και όχι σημερινό)…

Ερώτηση: «Κύριε Τορναρίτη, οι Τούρκοι σήμερα απαιτούν πολιτική ισότητα, αυτοδιάθεση και μιλούν για δύο λαούς στην Κύπρο. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Αναλύστέ μας τα».

Τορναρίτης: «Καλά ή κακά δεχθήκαμε την ομοσπονδιακή λύση. Στην ομοσπονδία λοιπόν τα δύο μέρη, οι δύο κοινότητες, σε ορισμένες πτυχές είναι ισότιμες, αλλά στα περισσότερα η πλειοψηφία είναι εκείνη που καθορίζει το τι θα γίνει.

»Όταν μιλούμε για πολιτική ισότητα όσον αφορά τις ατομικές ελευθερίες, τα ατομικά δικαιώματα, εκεί μάλιστα. Όσον αφορά όμως την οργάνωση του Κράτους και άλλα συναφή θέματα, δεν μπορεί να υπάρξει εκπροσώπηση 50% με 50%. Οι Τούρκοι με την πολιτική ισότητα εννοούν να συμμετέχουν εξίσου σε όλα τα όργανα του κράτους.

»Αυτό δεν μπορεί να γίνει. Επίσης, η έννοια των δύο λαών που προβάλλουν οι Τούρκοι είναι λανθασμένη. Δεν μπορεί να υπάρξει κράτος με δύο λαούς. Για να υπάρξει ένα κράτος απαιτείται μόνιμος λαός, σε ορισμένη χώρα, οργανωμένος σε νομικό πρόσωπο, το οποίο νομικό πρόσωπο ασκεί πολιτική εξουσία εξ ιδίου δικαίου. Λοιπόν δεν μπορούν να υπάρξουν δύο λαοί, αλλά ένας, όταν μιλούμε για κράτος.

»Όταν οι Τούρκοι μιλούν για δύο λαούς, εννοούν την ύπαρξη κράτους εν κράτει.

»Τώρα που μιλούμε για τον λαό θυμούμαι κάτι που είπε ο Αριστοτέλης: ‘‘Ο λαός – λέγει – είναι ένας και μόνος. Μοιάζει με ποταμό, στον οποίον όσα ρεύματα και αν μπουν μέσα, ο ποταμός παραμένει ένας και ρέει’. Και εδώ ο λαός της Κύπρου είναι ένας’’.

»… Σε ορισμένα βασικά θέματα οφείλουμε να είμαστε ανυποχώρητοι. Σε άλλα σημεία λεπτομερειών πρέπει να είμαστε ευέλικτοι. Τα βασικά σημεία είναι π.χ. η δημοκρατική αρχή με βάση την οποία η πλειοψηφία κυβερνά και η μειοψηφία ελέγχει. Επίσης, πρέπει να είμαστε ανυποχώρητοι στις βασικές αρχές του δικαιώματος επανεγκατάστασης, ελευθερο-επικοινωνίας, νομής και κτήσης περιουσίας κ.λπ..

»Η Τουρκία έπαψε να είναι εγγυήτρια δύναμη, γιατί η ίδια κατέλυσε αυτό που εγγυήθηκε να διαφυλάξει. Οι άλλες δύο δεν ανέλαβαν τις εγγυητικές υποχρεώσεις τους, γιατί την ώρα που τις χρειαστήκαμε να έρθουν να προασπίσουν την ανεξαρτησία και ενότητα της Κύπρου, δυστυχώς, δεν ήρθαν. Και γι’ αυτό ακριβώς είναι υπόλογες».

Τα τρωτά του Συντάγματος

Ερώτηση: «Κύριε Τορναρίτη, ήσουν μέλος της Μεικτής Συνταγματικής Επιτροπής που ανέλαβε να συντάξει το κυπριακό Σύνταγμα. Ως νομικός κύρους και ως συνταγματολόγος δεν προείδες ότι αυτό το Σύνταγμα δεν διασφάλιζε τη βιωσιμότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας;».

Τορναρίτης: «Το πρώτο που είδα και τους το είπα έκτοτε είναι το εξής: Μέσα στη συμφωνία της Ζυρίχης υπήρχε πρόνοια που έλεγε ότι οι διατάξεις της Ζυρίχης, δηλαδή τα 26 σημεία, θα ήταν θεμελιώδη άρθρα του Συντάγματος, τα οποία κατ’ ουδένα τρόπο μπορούσαν ν’ αλλάξουν ή να αναθεωρηθούν. Τους έλεγα λοιπόν ότι θεμελιώδεις διατάξεις υπάρχουν και σε άλλα Συντάγματα, όμως, αυτές οι διατάξεις στα άλλα Συντάγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν μετά από ορισμένη συντακτική διεργασία, δηλαδή από μια Βουλή Συντακτική.

»Όμως, με το αμετάβλητο στο διηνεκές των διατάξεων του δικού μας Συντάγματος περιορίζετο η λαϊκή κυριαρχία, στην οποία δεν παρείχετο το δικαίωμα να αλλάξει με τη θέλησή της το Σύνταγμα. Επίσης, το Σύνταγμα είχε και άλλα τρωτά, γιατί διαιώνιζε τον χωρισμό των δύο κοινοτήτων. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Νομοθετική Εξουσία, δηλαδή τη Βουλή. Η Νομοθετική λοιπόν Εξουσία ήταν τεμαχισμένη. Υπήρχαν εκτός της Βουλής που ασκούσε την εξουσία αυτή και οι δύο Κοινοτικές Συνελεύσεις, που είχαν επίσης Νομοθετική Εξουσία. Οι δύο Συνελεύσεις ασχολούνταν με θέματα που ήσαν κρατικά και όχι κοινοτικά. Παραδείγματος χάριν, οι οικογενειακές σχέσεις των πολιτών, το θέμα των Συνεργατικών και άλλα.

»Ένα άλλο ήταν τα αδιέξοδα στα οποία σίγουρα θα έφθανε η Βουλή με τις χωριστές πλειοψηφίες που απαιτούνταν για τη λήψη αποφάσεων σε διάφορα θέματα, όπως π.χ. η φορολογία, τα δημαρχεία κ.λπ. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η Ζυρίχη έδωσε στους Τούρκους πέραν του δέοντος εξουσίες… Το βλέπαμε, αλλά είχαμε την ελπίδα ότι ο χρόνος θα τα κανόνιζε και ότι μεταξύ τους οι δύο κοινότητες θα τα έβρισκαν χωρίς επεμβάσεις ξένων».

Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα…

Διόρθωση

Δύο μικρές διορθώσεις στο άρθρο μου 8.6.2025. Ο Πέρι Άντερσον ήταν καθηγητής Κοινωνιολογίας και όχι Σοσιολογίας και το κείμενο του «Οι διαιρέσεις της Κύπρου» (και όχι «Η διαίρεση της Κύπρου»).

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

Tην Πέμπτη 13 Ιουνίου στην Κεραμωτή Καβάλας πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου προς τιμή των Ελλαδιτών οπλιτών και αξιωματικών που υπηρέτησαν στην Κύπρο, καθώς και η τελετή ταφής των οστών του πεσόντος ήρωα Χαράλαμπου Σαμλιάν. Ο Σαμλιάν έπεσε μαχόμενος στις 19 Ιουλίου 1964 στην Κύπρο, και τα οστά του επαναπατρίστηκαν ώστε να ταφούν στη γενέτειρά του.

Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου (ΕΤΥΚ) και τον Δήμο Νέστου, παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, και του Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας, Θανάση Δαβάκη.

Στον χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης υπογράμμισε τη διαχρονική αξία των αγώνων των Ελλαδιτών στρατιωτών, τονίζοντας ότι «η αυθεντικότητα και ο γνήσιος πατριωτισμός των στρατιωτών της ΕΛΔΥΚ αποτελούν ιστορική παρακαταθήκη για τον ελληνισμό της Κύπρου». Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «το παρόν Μνημείο θα μαρτυρεί εσαεί την προσφορά της Ελλάδας στους αγώνες της Κύπρου και θα εκπέμπει ισχυρό μήνυμα ενότητας, σύμπνοιας και κοινού οράματος».

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στη μεταφορά και ταφή των λειψάνων του στρατιώτη Χαράλαμπου Σαμλιάν, σημειώνοντας πως η πράξη αυτή, μαζί με την ανέγερση του Μνημείου, επιβεβαιώνει «το ὅμαιμον, το ὁμόγλωσσον, το ὁμόθρησκον και το ὁμότροπον» που ενώνει Ελλάδα και Κύπρο.

Αναφερόμενος στο Κυπριακό, ο κ. Χριστοδουλίδης τόνισε ότι βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία και συνεννόηση με την Ελληνική Κυβέρνηση, επισημαίνοντας πως «έχει ήδη δημιουργηθεί μια νέα κινητικότητα, με την ελπίδα να οδηγηθούμε σε θετικά αποτελέσματα».

Τέλος, ευχαρίστησε θερμά την ΕΤΥΚ για την κάλυψη των εξόδων επαναπατρισμού και ταφής του ήρωα, καθώς και για τη φιλοτέχνηση του Μνημείου και την ανάπλαση της πλατείας, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της εθνικής συνείδησης.

Συγκινητική τελετή επαναπατρισμού οστών σήμερα, πεσόντος στην Κύπρο με καταγωγή από την ΚΕΡΑΜΩΤΗ Χαράλαμπου Σαρλιάν!

Κανένας δεν ξεχνά, κανένας δεν ξεχνιέται!

Ο Στρατιώτης Σαρλιάν Χαράλαμπος από την Κεραμωτή Νέστου έχασε τη ζωή του στα γεγονότα του 1963-64 όπου και τα οστά του ταυτοποιήθηκαν πρόσφατα.

Επέστρεψε σήμερα στην πατρίδα του στο Νέστο (από την Κύπρο) μετά από 61 Χρόνια!

Ιστορικό..

Ο Χαράλαμπος Σαρλιάν του Αρτίνη από την Κεραμωτή Νέστου σκοτώθηκε από έκρηξη τορπίλων στον Άγιο Νικόλαο Κακοπετριάς τον Ιούλιο του 1964.

Η τελετή, η οποία διοργανώνεται από την ΕΤΥΚ (Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου) και τον Δήμο Νέστου, θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 13 Ιουνίου 2025 στις 10:00 πμ στο Μνημείο των Ελλαδιτών -οι οποίοι υπηρέτησαν στην Κύπρο- στην Κεραμωτή .

Τα αποκαλυπτήρια του θα τελέσει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.