REAL TIME |

Weather Icon
Κορωνοϊός - Covid-19 10 Μαρτίου 2021

Κορωνοϊός, τρομοκρατία και εξτρεμισμός: Ένας χρόνος μετά

Κορωνοϊός, τρομοκρατία και εξτρεμισμός: Ένας χρόνος μετά

Δρ Λάμπρος Γ. Καούλλας

Καθώς τα κρούσματα του κορωνοϊού υποχωρούν σε πολλές περιοχές και αναζωπυρώνονται σε άλλες, έκθεσεις της INTERPOL και του ΟΗΕ υπογραμμίζουν την κρίσιμη ανάγκη παρακολούθησης της αντίδρασης και της αντιμετώπισης από τα τρομοκρατικά δίκτυα, τις βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες και άλλους δυνητικά επικίνδυνους μη-κρατικούς δρώντες. Έρευνα στην Αυστραλία για την «αμοιβαία ριζοσπαστικοποίηση» μεταξύ Ακροδεξιάς και Ακροαριστεράς.

Μετρούμε ήδη πάνω από ένα χρόνο που η επιδημία του κορωνοϊού μπήκε για τα καλά στη ζωή μας και δημιουργήθηκε ένα επιπλέον πλαίσιο διεθνικής αντίληψης των πραγμάτων, μέσα από τον συντονισμό υπό τη καθοδήγηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ο χρόνος που παρήλθε επιτρέπει ήδη μια πρώτη αξιολόγηση τού πως εξέθρεψε ή επιτάχυνε την ανάδυση ακραίων πολιτικών τάσεων και συμπεριφορών.

Πρόσφατες εκθέσεις διεθνών οργανισμών, όπως του οργανισμού διεθνούς αστυνομικής συνεργασίας INTERPOL και του Ιδρύματος για Εκπαίδευση & Έρευνα του ΟΗΕ (United Nations Institute for Training & Research – UNITAR) ασχολήθηκαν με την πολλαπλή επίδραση του κορωνοϊού στην πολιτική ριζοσπαστικοποίηση μερίδας της κοινωνίας.

Η επίδραση οφείλεται στη δυσπιστία των πολιτών που χωρίζεται χονδρικά σε δύο τάσεις: (α) Την έκταση της πραγματικής υγειονομικής απειλής που αποτελεί ο κορωνοϊός από τη μια, (β) τη θεωρούμενη λανθασμένη διαχείριση, με αποτέλεσμα περισσότερους θανάτους, από την άλλη. Επίσης, την αντίδραση προς τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα του λόκνταουν και τη δυσπιστία λόγω των (πραγματικών ή φανταστικών) πολιτικών ή/και θρησκευτικών σκοπιμοτήτων πίσω από αυτά. Επιπλέον, η οικονομική δυσπραγία και η αύξηση της ανεργίας, μαζί με τις διάφορες θεωρίες συνωμοσίας, ρίχνουν συνεχώς περισσότερο λάδι στη φωτιά.

Στις ΗΠΑ, η δράση ομάδων (πολλές φορές φαινομενικά αποκεντρωμένων) τόσο από τα αριστερά όσο και από τα δεξιά, όπως οι Antifa, οι Q-Anon, οι BLM και οι Proud Boys, έδωσαν στον υπόλοιπο κόσμο μια εικόνα κοινωνικής αναταραχής που μετέπειτα παρατηρήθηκε και αλλού.

INTERPOL: Τρομοκρατία & παραπληροφόρηση

Πρόσφατη έκθεση της INTERPOL αναφέρεται στην επίδραση του Covid-19 στην παγκόσμια τρομοκρατία, τη βιοτρομοκρατία, τις νέες τάσεις και τους δυνητικούς κινδύνους που σχετίζονται με επιθέσεις σε ευάλωτους στόχους.

Η ολοκληρωμένη αξιολόγηση, που κυκλοφόρησε στα τέλη Δεκεμβρίου 2020, απευθύνεται αποκλειστικά προς τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Στην αξιολόγηση λήφθηκαν υπόψη πέντε βασικοί παράγοντες απειλής: 1. Τα χαρακτηριστικά της έξαρσης του Covid-19 και οι ιατρικές εξελίξεις. 2. Η διεθνής αντίδραση και οι εθνικές αντιδράσεις. 3. Το κοινωνικό κλίμα. 4. Η ανθεκτικότητα του συστήματος ασφαλείας. 5. Οι στρατηγικές και οι δυνατότητες τρομοκρατών και άλλων μη-κρατικών δρώντων.

Καθώς τα κρούσματα του κορωνοϊού υποχωρούν σε πολλές περιοχές και αναζωπυρώνονται σε άλλες, η έκθεση υπογραμμίζει την κρίσιμη ανάγκη παρακολούθησης της αντίδρασης και της αντιμετώπισης από τα τρομοκρατικά δίκτυα, τις βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες και άλλους δυνητικά επικίνδυνους μη-κρατικούς δρώντες.

Η έκθεση της INTERPOL αναφέρεται και στην οικονομική επίδραση του φαινομένου. Στα πρώτα στάδια της πανδημίας, ορισμένες τρομοκρατικές ομάδες και άλλοι μη-κρατικοί δρώντες την χρησιμοποίησαν για να ενισχύσουν τη δύναμη και την επιρροή τους, ιδίως μεταξύ των τοπικών πληθυσμών ή για να επεκτείνουν τους εξωτερικούς οικονομικούς τους πόρους. Η αναφορά υπογράμμισε επίσης τον αντίκτυπο του κορωνοϊού στην παγκόσμια οικονομία και πώς μπορεί έμμεσα να επηρέασε τη χρηματοδότηση των τρομοκρατικών οργανώσεων.

Ο Γενικός Γραμματέας της INTERPOL Jürgen Stock δήλωσε ότι «οι τρομοκράτες -όπως όλοι οι εγκληματίες- επιδίωξαν να επωφεληθούν από τον Covid-19, να κερδίσουν χρήματα, να ενισχύσουν τη βάση τους και να τροφοδοτήσουν τη διαίρεση». Πρόσθεσε, επίσης, ότι «η έκθεση αξιολόγησης της τρομοκρατίας είναι ένα ακόμα εργαλείο που βοηθά τις Αρχές επιβολής του νόμου στο να εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν αυτές τις εξελισσόμενες απειλές, μια κατάσταση που παραμένει γεμάτη προκλήσεις».

Η έκθεση αναφέρει, επίσης, πως η χρήση παραπληροφόρησης και θεωριών συνωμοσίας εμφανίζεται ως κοινός παρονομαστής σε όλα τα ιδεολογικά φάσματα και αποτελεί δείκτη της επικρατούσα απειλής κατά στόχων προτεραιότητας.

Εκμετάλλευση διαιρέσεων

Η παρουσία ακροδεξιών σε «αντι-Covid-19 δραστηριότητες» σε έναν αυξανόμενο αριθμό Δυτικών χωρών καταδεικνύει πως έγιναν απόπειρες χρήσης της πανδημίας για εκμετάλλευση της διχόνοιας, αναφέρει η έκθεση. Σύμφωνα με τους συντάκτες, τα Σώματα Ασφαλείας θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τις προσπάθειες βίαιων ακροδεξιών εξτρεμιστών για ριζοσπαστικοποίηση κοινωνικών κινημάτων, όπως τη σύγκρουση με ακροαριστερές ομάδες ή/και προκαλώντας τη χρήση βίας.

superJumbo.jpg

Η INTERPOL ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να ανταλλάσσουν και να διασταυρώνουν πληροφορίες που σχετίζονται με άτομα και ομάδες που χρησιμοποιούν τις θεωρίες συνωμοσίας γύρω από τον κορωνοϊό και καλούν σε χρήση βίας ή σχεδιάζουν βίαιες ενέργειες. Η συντονισμένη και η συνεπής χρήση των «Ειδοποιήσεων INTERPOL» («INTERPOL Notices») παραμένει το κλειδί για την πρόβλεψη απειλών που προκύπτουν από τον άμεσο και έμμεσο αντίκτυπο της επιδημίας.

Υπογραμμίζεται επίσης η πρόκληση που προκύπτει μέσα από την επαναλαμβανόμενη επαναφορά περιοριστικών μέτρων και πώς αυτή πιθανόν να διατηρήσει ένα βαθμό κοινωνικής αναταραχής, καθώς επίσης και τον αντίκτυπο στην επιλογή του χρόνου και των στόχων για τρομοκρατικές ενέργειες.

Η έκθεση περιλαμβάνει συστάσεις και σημάδια έγκαιρης προειδοποίησης για τη διεθνή κοινότητα επιβολής του νόμου στην αντιμετώπιση αυτών των απειλών.

UNITAR: Θετικές & αρνητικές τάσεις

Μια άλλη έκθεση διεθνούς οργανισμού, της UNITAR των Ηνωμένων Εθνών, αναφέρει πως, παρά τα μέτρα που έλαβαν οι διάφορες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, η νέα “κανονικότητα” που δημιούργησε η κρίση τυγχάνει εκμετάλλευσης από βίαιες ακραίες και τρομοκρατικές ομάδες.

Στις θετικές τάσεις αναφέρεται η μείωση της στρατολόγησης σε δημόσιους χώρους και άλλες offline συνθήκες λόγω των περιοριστικών μέτρων. Προστίθεται η μείωση της ορατότητας του βίαιου εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας στα ΜΜΕ. Επίσης, η ανικανότητα των χαρισματικών ηγετών των ομάδων αυτών να προστατέψουν τα μέλη τους από τον κορωνοϊό μειώνει την εμπιστοσύνη πολλών οπαδών τους προς αυτούς.

Από την άλλη, καταγράφονται πολλές προκλήσεις στην αποτροπή και αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού. Και αυτή η έκθεση σημειώνει την αυξημένη διασπορά παραπληροφόρησης, θεωριών συνωμοσίας και προπαγάνδας με στόχο την υπόσκαψη της εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση και στις πιο μετριοπαθείς ομάδες της κοινωνίας. Μερικές εξτρεμιστικές ομάδες εκμεταλλεύονται πολιτικές διαδηλώσεις μετριοπαθών για να περάσουν τα ακραία τους αφηγήματα και να στρατολογήσουν νέα μέλη.

Ως αποτέλεσμα των μειωμένων δυνατοτήτων στρατολόγησης offline και του εγκλεισμού που οδηγεί στην αύξηση της χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και κατά συνέπειαν η απορρόφηση της εξτρεμιστικής και τρομοκρατικής προπαγάνδας, έχει αυξηθεί η στρατολόγηση online.

Σημειώνεται επίσης πως η αστυνομική καταστολή για εφαρμογή των μέτρων προστασίας μπορεί να προκαλέσει τα αντίθετα αποτελέσματα, δημιουργώντας επιπλέον εντάσεις και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων που θα κάνουν το έδαφος πιο εύφορο για στρατολόγηση.

Νέες προκλήσεις για την Αντιτρομοκρατική

Αναφύονται επίσης νέες προκλήσεις για τις κατά τόπους αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες. Τα περιοριστικά μέτρα μπορεί να αλλάξουν τους παραδοσιακούς στόχους των τρομοκρατών, όπως δημόσιους χώρους και χώρους λατρείας, και να επιτεθούν σε κρίσιμες υποδομές όπως νοσοκομεία και υπεραγορές. Αναμένεται, επίσης, σημειώνει η έκθεση της UNITAR, πως κάποιες ομάδες θα προσπαθήσουν συνειδητά να διασπείρουν τον κορωνοϊό για κατατρομοκράτηση του πληθυσμού.

Ο γενικότερος παγκόσμιος περιορισμός επηρεάζει και τις ειρηνευτικές και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα κενό, ιδιαίτερα όσον αφορά πληθυσμούς που βρίσκονται σε κίνδυνο, κενό το οποίο ίσως εκμεταλλευτούν ακραίες ομάδες.

Αναμένονται, επίσης, σύμφωνα με τη UNITAR, νέες μορφές χρηματοδότησης της τρομοκρατίας υπό την κάλυψη εισφορών για αντιμετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων που προέκυψαν από την πανδημία.

Βρετανία: Ακροδεξιά, Ακροαριστερά, Ισλαμιστές

Αναφορές για άνοδο του εξτρεμισμού από τα άκρα του πολιτικού φάσματος, αλλά και από ισλαμιστές, καταγράφονται σε όλον τον Δυτικό κόσμο.

Στη Βρετανία, η Επιτροπή για την Αντιμετώπιση του Εξτρεμισμού (Commission for Countering Extremism), η οποία ιδρύθηκε το 2017 από την Πρωθυπουργό Theresa May μετά την τρομοκρατική επίθεση στο Μάντσεστερ με σκοπό την επιβολή των «βρετανικών, πλουραλιστικών αξιών» έναντι των εξτρεμιστικών (Independent, 27/05/2017), εξέδωσε τον Ιούλιο του 2020 την έκθεση «Covid-19: How hateful extremists are exploiting the pandemic».

Στα κύρια ευρήματά της αναφέρει πως κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση στην ορατότητα θεωριών συνωμοσίας που καταφέρονται κατά των εμβολίων, του καθεστώτος και των μειονοτήτων, καθώς και του αντισημιτισμού. Οι θεωρίες συνωμοσίες «δεν είναι ιδιαίτερες σε μια και μόνο ιδεολογία αλλά χρησιμοποιούνται από την Άκρα Δεξιά, την Άκρα Αριστερά και τους Ισλαμιστές για να προωθήσουν τους δικούς τους ιδεολογικούς στόχους».

Η έκθεση αναφέρει πως «εξτρεμιστές γεμάτοι μίσος χρησιμοποίησαν την πανδημία για να εμπλακούν σε παραπληροφόρηση και ψευδείς ειδήσεις για μειονότητες που χρησιμοποιήθηκαν από συμπαθούντες για να υποκινήσουν το μίσος, να δικαιολογήσουν την βία και να διαχωρίσουν κοινότητες».

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο εξτρεμιστικό υλικό που υπάρχει online. Η αποπλατφορμοποίηση (deplatforming) ακροδεξιών από τα καθιερωμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τούς οδήγησε σε άλλα, που μέχρι στιγμής θεωρούνται ακόμη περιθωριακά, όπως το Telegram, το VK και το Gab.

Οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας «μπορεί να δημιουργήσουν συνθήκες ευνοϊκές για τον εξτρεμισμό. Οι εξτρεμιστές θα επιδιώξουν να κεφαλαιοποιήσουν πάνω στις κοινωνικο-οικονομικές επιδράσεις του Covid-19 για να προκαλέσουν περισσότερη μακροχρόνια αστάθεια, φόβο και διχόνοια στη Βρετανία».

Αλληλο-ριζοσπαστικοποίηση

Η Αστυνομία της Βικτώρια στην Αυστραλία ανέφερε πως ο ακροδεξιός εξτρεμισμός «δεν υπάρχει μέσα σε κενό» και προειδοποίησε πως και οι ακροαριστεροί εξτρεμιστές επίσης χρησιμοποιούν την επιδημία του κορωνοϊού για να υποδαυλίσουν εντάσεις γύρω από το περιβάλλον και τις «αυταρχικές κυβερνήσεις».

p07l0vkt.jpg

Όπως γράφει η «The Australian» (27/02/2021), στην αναφορά της αυστραλιανής αστυνομικής υπηρεσίας σε κοινοβουλευτική επιτροπή σημειώνεται πως ο δεξιός εξτρεμισμός ήταν «άμεσα επηρεασμένος από μια συμβιωτική σχέση με την απειλή του αριστερού εξτρεμισμού». Πέραν των βίαιων συγκρούσεων που παρατηρήθηκαν σε εκδηλώσεις οργανωμένες από ακροδεξιούς, οι ακροαριστεροί «μιμούνταν αριστερά εξτρεμιστικά κινήματα με έδρα το εξωτερικό (όπως τους Antifa) για να δικαιολογήσουν τη χρήση βίας και να προωθήσουν πολιτική αναταραχή και να στοχοποιήσουν ομάδες που εκλάμβαναν ως εχθρικές».

Η Αστυνομία της Βικτώρια ανέφερε πως η ακροαριστερά παρουσίαζε την πανδημία σε διάφορες μορφές, από τη μια ως «εκδήλωση των επιπτώσεων του ανθρώπου στο περιβάλλον» και από την άλλη ως «σκόπιμη προσπάθεια των κυβερνήσεων να επιτύχουν αυταρχικό έλεγχο στους πληθυσμούς τους». Οι ακροαριστερές ομάδες «καλούσαν έντονα σε δράση και ενθάρρυναν παράνομη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας».

Σε μιαν αναφορά τους με τίτλο «How the Left and the Right Radicalize Each Other» (08/02/2021), οι Jacob Davey και Mario Peucker του Centre for Resilient & Inclusive Societies της Αυστραλίας αναφέρουν πως το 2020 ήταν η χρονιά που αύξησε τις συνωμοσιολογικές κοινότητες. Στις ΗΠΑ, το κίνημα του Q-Anon και ο θάνατος του George Floyd στα χέρια αστυνομικών ήταν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Και στις δύο πλευρές υπήρξαν νεκροί και οι εξελίξεις στις ΗΠΑ επηρεάζουν τον υπόλοιπο κόσμο, όπως προκύπτει από μελέτη που διεξάγει το Institute for Strategic Dialogue και το Πανεπιστήμιο της Βικτώρια στη Μελβούρνη.

Η μέχρι στιγμής έρευνα γύρω από δεξιές και αριστερές ομάδες που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο δείχνει πως οι ακροδεξιοί χρησιμοποιούν μια «πιο βίαιη ρητορική, συμπεριλαμβανομένων και ξεκάθαρων καλεσμάτων για εκτέλεση και δολοφονία αριστερών ακτιβιστών». Από την άλλη, οι ακροαριστεροί είναι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν «αμυντική βία» για την αντιμετώπιση «των απειλών του φασισμού».

Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα από τα μέχρι στιγμής ευρήματα είναι πως υπάρχει «αμοιβαία ριζοσπαστικοποίηση» (“reciprocal radicalization”), όπως την χαρακτήρισαν.

Συγκεκριμένα, μέσα από τα δεδομένα εξέτασαν την κλίμακα και τη φύση των online συνομιλιών που αναφέρονται σε ακροαριστερές ιδεολογίες, ομάδες ή δραστηριότητες σε ακροδεξιές κοινότητες και ανάποδα με σκοπό να κατανοήσουν καλύτερα ποιο ρόλο παίζουν οι πολιτικοί αντίπαλοι στην online κινητοποίηση και την ανταλλαγή μηνυμάτων του αυστραλιανού πολιτικού περιθωρίου.

«Συνολικά, οι αναφορές στην ακροδεξιά αντιπροσώπευαν το 17% της παραγωγής των ακροαριστερών σελίδων και ομάδων, ενώ οι αναφορές στην ακροαριστερά αντιπροσώπευαν το 7% της παραγωγής των ακροδεξιών οντοτήτων. Αυτό υποδηλώνει», σύμφωνα με τους ερευνητές, «ότι οι ακροδεξιές ιδεολογίες και δραστηριότητες έχουν έναν πιο κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της ακροαριστερής πολιτικής ατζέντας και εμπνέουν αντίστροφη δραστηριότητα από την ακροαριστερά, παρά το ανάποδο».

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 07/03/2021, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube