Εκπρόσωποι της Σομαλίας κατά τη διάρκεια της ακρόασης του ICJ στις 15 Μαρτίου 2021 στη Χάγη.

Οι ακροάσεις άρχισαν τη Δευτέρα στο Διεθνές Δικαστήριο για μια διαφωνία για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ της Κένυας και της Σομαλίας. Ωστόσο, η Κένυα αρνήθηκε να συμμετάσχει στην προφορική διαδικασία και το δικαστήριο θα εξετάσει μόνο γραπτές εισηγήσεις που παρείχε το Ναϊρόμπι.

“Το δικαστήριο εκφράζει τη λύπη του για την απόφαση της Κένυας να μην συμμετάσχει στην προφορική διαδικασία”, δήλωσε ο προεδρεύων δικαστής του ICJ Joan Donoghue στη Χάγη.

Η διαφορά επικεντρώνεται στα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο γειτόνων του Κέρατος της Αφρικής, με αμφισβητούμενα περίπου 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου όσο το μέγεθος της Ισλανδίας.

Οι δικηγόροι που ενεργούσαν για την κυβέρνηση της Κένυας κατηγόρησαν τις δυσκολίες προετοιμασίας για την υπόθεση, μετά την προσφυγή της Σομαλίας στο ICJ το 2014 και εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με τη χρήση συνδέσμου βίντεο.

Το δικαστήριο αποφάσισε να διεξαγάγει υβριδικές ακροάσεις, επιτρέποντας την παρουσία σε τέσσερις εκπροσώπους κάθε διαδίκου στην αίθουσα, δεδομένης της πανδημίας Covid-19, και απέρριψε αιτήματα για περαιτέρω καθυστέρηση της υπόθεσης.

Οι αρχές της Κένυας υπέβαλαν ένα «έγγραφο θέσης» 175 σελίδων προς εξέταση πριν από την ακρόαση της Δευτέρας και ζήτησαν να τους επιτραπεί να το καταθέσουν στο δικαστήριο, πριν από την έναρξη της διαδικασίας. Οι δικαστές απέρριψαν αυτά τα αιτήματα.

Δικαιώματα πετρελαίου και φυσικού αερίου

Η Σομαλία διεκδικεί ένα θαλάσσιο όριο που εκτείνεται σε ίση απόσταση ή σε μια διάμεση γραμμή από τα αντίστοιχα χερσαία σύνορα, ενώ η Κένυα ισχυρίζεται μια παράλληλη γραμμή γεωγραφικού πλάτους που εκτείνεται από τα χερσαία σύνορα.

Η Κένυα διακήρυξε αυτό το όριο με διάταγμα του 1979 που εκδόθηκε από τον πρώην πρόεδρο Ντάνιελ Αρόπ Μόι, διεκδικώντας τα αλιευτικά δικαιώματα για τους φυσικούς πόρους από το νερό, το βυθό ή το υπέδαφος.

Η αμφισβητούμενη περιοχή σχηματίζει μια σφήνα που καλύπτει περίπου 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Μια απόφαση σχετικά με τη διαφωνία θα μπορούσε να βοηθήσει στον προσδιορισμό των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης πόρων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή, με την Κένυα να έχει εκδώσει άδεια σε θαλασσοτεμάχια στην επίμαχη θαλάσσια περιοχή. Η κυβέρνηση της Σομαλίας ξεκίνησε την πρώτη της υπεράκτια αδειοδότηση τον Αύγουστο του 2020, αλλά είπε ότι δεν θα προσφέρει θαλασσοτεμάχια στην αμφισβητούμενη περιοχή έως ότου ληφθεί απόφαση από το ICJ.

«Οι εταιρείες πετρελαίου δεν μπορούν να προβλέψουν ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα του ορίου», δήλωσε ο Κωνσταντίνος Γιαλλουρίδης, ειδικός στα θαλάσσια σύνορα στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν.

«Η διαφορά μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει σε αλλαγή δικαιοδοσίας, οπότε η εξερεύνηση και η εκμετάλλευσή τους δεν θα είναι εγγυημένη», πρόσθεσε ο Γιαλλουρίδης.

Οι δικηγόροι της Σομαλίας υποστήριξαν ότι η χώρα δεν ήταν σε θέση να αντιταχθεί προηγουμένως για την επίμαχη περιοχή λόγω αστάθειας που επικραοτύσε στη χώρα και της «σχεδόν ολικής αποσύνθεσης» του κράτους που προκλήθηκε από χρόνια εμφυλίου πολέμου.

Οροθεσία

Τόσο η Κένυα όσο και η Σομαλία έχουν υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και εάν δεν μπορούν να καταλήξουν σε διευθέτηση μέσω διαπραγμάτευσης, ένα τρίτο μέρος, όπως,το ICJ, μπορεί να πραγματοποιήσει οριοθέτηση ορίων, για να αποφασίσει πού βρίσκονται τα θαλάσσια σύνορα των ΑΟΖ των δύο χωρών.

Η χάραξη των θαλασσίων ορίων είναι ένα δύκσολο ζήτημα, ειδικά όταν πρόκειται για παραχωρήσεις αδειών σε εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου.

«Αυτό είναι ένα πολύ περίπλοκο ζήτημα, μιλάμε τόσο για την χωρική θάλασσα όσο και για τους περιορισμούς της υφαλοκρηπίδας τόσο εντός 200 ναυτικών μιλίων όσο και πέραν αυτού», δήλωσε ο Kai-Chieh Chan, ερευνητής στο πανεπιστήμιο Paris II Panthéon-Assas, ο οποίος ασχολείται με την υπόθεση στο ICJ.

Δεδομένου ότι μια διευθέτηση με διαπραγμάτευση φαίνεται τώρα αδύνατη, είναι πιθανό το ICJ να πραγματοποιήσει την οριοθέτηση. Δεν υπάρχει μία διαδικασία γι’ αυτό, αλλά οι προηγούμενες περιπτώσεις βοήθησαν στον καθορισμό συγκεκριμένων διαδικασιών και προσεγγίσεων, σύμφωνα με τον Γιαλλουρίδη.

«Τα δικαστήρια θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν τη συνοχή με την υφιστάμενη νομολογία», δήλωσε ο Γιαλλουρίδης, ο οποίος είναι συνεργάτης του θαλάσσιου δικαίου στο Βρετανικό Ινστιτούτο Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου.

Το δικαστήριο θα εφαρμόσει ορισμένα βήματα, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού της ακριβούς φύσης των αλληλεπικαλυπτόμενων αξιώσεων, του καθορισμού τυχόν προϋπάρχουσων συμφωνιών και της πραγματοποίησης οριοθέτησης.

Παράλληλη ή ίση απόσταση;

Στη διαφωνία Κένυας-Σομαλίας, μια απόφαση για την οριοθέτηση θα καταλήξει τελικά στο κατά πόσον ένα μέσο ή ισότιμο όριο ή παράλληλη γραμμή είναι το πιο δίκαιο.

“Αυτό είναι το ζήτημα των εκατομμυρίων δολαρίων”, δήλωσε ο Γιαλλουρίδης, εξηγώντας ότι διάφοροι παράγοντες θα ληφθούν υπόψη από τους δικαστές.

Όλα τα άλλα πράγματα που είναι ισότιμα, μια μέση γραμμή, όπως ισχυρίζεται η Σομαλία, είναι το προεπιλεγμένο εργαλείο που χρησιμοποιείται για οριοθέτηση βάσει της UNCLOS.

“Το άρθρο βασικά λέει ότι η οριοθέτηση βασίζεται σε μια διάμεση γραμμή ή μια ίση απόσταση, αλλά αυτή η γραμμή μπορεί να τροποποιηθεί εάν υπάρχουν ειδικές περιστάσεις, δικαιολογώντας μια τέτοια τροποποίηση”, δήλωσε ο Τσαν.

Ο Γιαλλουρίδης είπε ότι το δικαστήριο είναι «ελεύθερο να εφαρμόσει διαφορετική μέθοδο» αν το κρίνει σκόπιμο, και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις έχει παραμεριστεί η αρχή της ίσης απόσταση. 

Ωστόσο, η οριοθέτηση θα προσαρμοστεί για λόγους δικαιοσύνης, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές περιστάσεις, καθώς και την αναλογικότητα, ότι ο θαλάσσιος χώρος κατανέμεται με δίκαιο τρόπο.

“Ίσως η διάμεση γραμμή να μπορεί να σχεδιαστεί με τρόπο που είναι άδικο για ένα μέρος, οπότε η δικαιοσύνη είναι ένα στοιχείο”, δήλωσε ο Τσαν.

Ειδικές περιστάσεις

Τυχόν ρητές ή σιωπηρές συμφωνίες του παρελθόντος μεταξύ των δύο χωρών, καθώς και οι αλιευτικές πρακτικές και οι οριοθετήσεις της αποικιακής εποχής είναι οι πτυχές που θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη.

Επιπλέον, οι παραχωρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου που προσφέρονται τόσο από την Κένυα όσο και από τη Σομαλία θα μπορούσαν πράγματι να έχουν αντίκτυπο στην απόφαση, σύμφωνα με τον Γιαλλουρίδη.

“Οποιαδήποτε δραστηριότητα που θα μπορούσε να προκαλέσει μόνιμη τροποποίηση του βυθού, δηλαδή γεωτρήσεις φρεατίων, εγκατάσταση εξεδρών και εκμετάλλευση πετρελαίου, θα ήταν αντίθετη με την πρόβλεψη της UNCLOS, και ως εκ τούτου είναι μια διεθνώς παράνομη πράξη”, δήλωσε ο Γιααλουρίδης.

Ακόμη και η χορήγηση αδειών πετρελαίου θα μπορούσε ενδεχομένως να θεωρηθεί ως κίνηση που θέτει σε κίνδυνο μια τελική συμφωνία, παραβιάζοντας την αρχή ότι τα κράτη πρέπει να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση κατά την επίλυση μιας διαφοράς.

Οι ακροάσεις του ICJ αναμενόταν να συνεχιστούν μέχρι την Παρασκευή με τα προφορικά επιχειρήματα της Κένυας και έναν δεύτερο γύρο προφορικών επιχειρημάτων στις 22 και 24 Μαρτίου. Αν και η άρνηση συμμετοχής της Κένυας είναι πιθανό να αλλάξει αυτό.

Οι αποφάσεις του ICJ είναι οριστικές και δεν μπορούν να ασκηθούν έφεση, ωστόσο, στην πραγματικότητα είναι δύσκολο να εκτελεστούν οι αποφάσεις.

Πηγή: rfi.fr