Οι παταγώδεις αποτυχίες του παρελθόντος και οι «ιδιαιτερότητες» των δημοσίων υπαλλήλων. Μία κριτική προσέγγιση στο νομοσχέδιο του υπ. Εσωτερικών. Γράφουν ο Δρ. Αν. Κουτούπης και ο Αν. Ροδάκος.

Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη οικονομία όπου οι οντότητες τόσο στον Δημόσιο, όσο και στον Ιδιωτικό Τομέα καλούνται να επιτύχουν τόσο μακροπρόθεσμους, όσο και βραχυπρόθεσμους στόχους μέσα από όσο το δυνατόν ορθολογικότερη χρήση των πόρων τους, ο Εσωτερικός Έλεγχος κατέχει τη δική του εξέχουσα θέση.

Κάθε οντότητα έχει οργανωμένο το δικό της Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου, το οποίο μέσα από σχετικές οδηγίες, κανονισμούς και επιμέρους διαδικασίες αποσκοπεί στην εξάλειψη των Κινδύνων που σχετίζονται με τις δραστηριότητες της.

Στην Ελλάδα τόσο ο Ν.3492/2006  (ΦΕΚ Α΄ 210/ 5.10.2006), όσο και οι  Ν.3871/2010  (ΦΕΚ Α΄141 / 17.8.2010), Ν.4270/2014 (ΦΕΚ Α 143/28-6-2014) προέβλεπαν την εφαρμογή εσωτερικού ελέγχου σε όλο το Δημόσιο τομέα ώστε να μειωθεί η σπατάλη και να αυξηθεί η αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα του. Και οι δύο ανωτέρω Νόμοι απέτυχαν παταγωδώς να πετύχουν έστω και στο ελάχιστο τους στόχους που είχαν τεθεί για αποτελεσματικό Εσωτερικό Έλεγχο σε όλο το Δημόσιο για λόγους που φαίνεται να μη λαμβάνει υπόψιν του και το υφιστάμενο Νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών και τους οποίους θα αναλύσουμε κατωτέρω:

• Σχετικά με την Σύσταση και Οργάνωση της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου στα Υπουργεία και στους ΟΤΑ και βάσει της μεγαλύτερης των δέκα ετών εμπειρία μας τόσο στην Υποστήριξη Μονάδων Δημόσιας Υγείας, αλλά και Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε θέματα Εσωτερικού Ελέγχου έχουμε διαπιστώσει ότι ελάχιστοι υπάλληλοι έχουν την απαιτούμενη εξειδίκευση να υπηρετήσουν σε Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου. Επιπρόσθετα, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με το πρόβλημα ακόμα και αυτοί οι ελάχιστοι που έχουν σχετικές θεωρητικές κυρίως δεξιότητες λόγω σπουδών να αρνούνται να στελεχώσουν Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου χωρίς κάποιο επιπρόσθετο επίδομα ή κίνητρο. Αυτοί οι λίγοι δε θα άφηναν εύκολα τις θέσεις ευθύνης που κατέχουν είτε στις Οικονομικές, είτε στις Διοικητικές Υπηρεσίες όπου απολαμβάνουν σημαντική θέση στην ιεραρχία για να αναλάβουν πόστα που θα ‘στρέφονταν’ ως ελεγκτικά όργανα κατά των μέχρι πρότινος συναδέλφων τους και ακόμα χειρότερα να την καλύψουν με επάρκεια χωρίς σχετική εμπειρία και εκπαίδευση. 

• Για την Aξιολόγηση του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου στο Δημόσιο ορίζεται ως υπεύθυνη, σχετική ‘ανεξάρτητη’ υπηρεσία μέσα στην ίδια την οντότητα χωρίς να προβλέπεται η συνδρομή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων με μόνη δυνατότητα την επικοινωνία με σχετική Επιτροπή Ελέγχου (που όμως κινείται σε θολά νερά η στελέχωση της). Θυμίζουμε την αποτυχία αποτελεσματικής λειτουργίας των Επιτροπών Ελέγχων των Εισηγμένων επί σειρά ετών καθώς τηρούσαν τον τύπο και όχι την ουσία. Όταν δεν στελεχώνονται επαρκώς και κατάλληλα οι Επιτροπές Ελέγχου των Εισηγμένων αντιλαμβανόμαστε τι θα γίνει στο Δημόσιο όπου η στελέχωση θα βασίζεται σε επιλογές των επικεφαλής των φορέων (οι οποίοι ταυτόχρονα θα είναι και ελεγχόμενοι). 

• Σε καμία αναπτυγμένη χώρα και σε καμία κατηγορία φορέων η νομοθεσία δεν περιορίζει τη δυνατότητα επιλογής εμπειρογνωμόνων Εσωτερικών Ελεγκτών για την κάλυψη των απαραίτητων δεξιοτήτων που απαιτούνται από το φορέα είτε αυτοί προέρχονται από το εσωτερικό του φορέα, είτε μέσω εξωτερικών λύσεων (Φυσικά Πρόσωπα ή Εταιρείες δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αρκεί να καλύπτονται οι δεξιότητες που μπορεί να λείπουν). Το εν λόγω σχέδιο νόμου περιορίζει την ευελιξία των φορέων και λαμβάνοντας υπόψιν ότι οποιαδήποτε προγενέστερη προσπάθεια (με ελάχιστες εξαιρέσεις μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού) έχει αποτύχει, το προτεινόμενο μοντέλο κατέχει μηδαμινά ποσοστά εφαρμογής και επιτυχίας αναφορικά με την παραγωγή ουσιαστικής ελεγκτικής υπηρεσίας. Και εδώ αναρωτιόμαστε εάν το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου θα είναι μία από τα ίδια με τους Νόμους του 2006, 2010 και 2014 οι οποίοι δεν εφαρμόστηκαν στην ουσία τους ποτέ.

• Ο Εσωτερικός Ελεγκτής για να πετύχει στο έργο του, πρέπει να έχει την αμέριστη υποστήριξη της Διοίκησης της Οντότητας, που θα του εξασφαλίζει ελεύθερη πρόσβαση στα πάσης φύσεως αρχεία της και κάθε είδους βοηθητικού υλικού το οποίο μπορεί να φανεί χρήσιμο στην αξιολόγηση του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου κάτι που έχει προβλεφθεί στον Νόμο. Ξεκάθαρα λανθασμένη η επιλογή στο Σχέδιο Νόμου το Πρόγραμμα Ελέγχων να εγκρίνεται από τον επικεφαλής του Φορέα και όχι από την Επιτροπή Ελέγχου, καθώς ο επικεφαλής είναι και αυτός ελεγχόμενος. 

• Οι Προτάσεις της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου θα πρέπει να κατευθύνονται προς την Επιτροπή Ελέγχου και την Διοίκηση της Οντότητας, κυρίως σε μορφή γραπτών αναφορών. Δυστυχώς δεν έχει προβλεφθεί διαδικασία προστασίας των Υπαλλήλων του Δημοσίου τομέα από πιθανές αυθαιρεσίες των ‘βαφτισμένων’ Εσωτερικών Ελεγκτών που πλέον θα έχουν αυξημένες αρμοδιότητες. 

Για τη συνέχεια Euro2Day