REAL TIME |

Weather Icon
Αίγυπτος , Τουρκία 22 Μαρτίου 2021

Ανάλυση: Ποια πολιτική προσπαθεί τελικά να διαμορφώσει η Τουρκία μέσω της Αιγύπτου;

Ανάλυση: Ποια πολιτική προσπαθεί τελικά να διαμορφώσει η Τουρκία μέσω της Αιγύπτου;

Samuel Helfont

Κατά την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου του 2021, ο τουρκικός Τύπος τόνισε την φαινομενική συμμόρφωση της Αιγύπτου με τις αμφισβητούμενες τουρκικές θαλάσσιες αξιώσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu χαιρέτισε γρήγορα την εξέλιξη, και υπαινίχθηκε πως βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις μεταξύ του Καΐρου και της Άγκυρας για τη δημιουργία μίας ευρύτερης γεωπολιτικής προσέγγισης. Αυτές οι δηλώσεις αντιπροσωπεύουν μια παράξενη σειρά γεγονότων, λαμβάνοντας υπόψη την εχθρότητα μεταξύ των δύο κρατών, και αντισταθμίζοντας τις πρόσφατες τάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι παρατηρητές της περιφερειακής γεωπολιτικής θα πρέπει να παρακολουθούν στενά την Αίγυπτο, αλλά οι τουρκικές αναφορές πιθανώς αποκαλύπτουν πολύ περισσότερα για την περιφερειακή απομόνωση της Τουρκίας. Μπορεί επίσης να σηματοδοτήσει μια νέα, πιο λεπτή στρατηγική της Άγκυρας για να περιορίσει τη συνεργασία μεταξύ του Ισραήλ, της Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου και όχι απλώς να τους αντιμετωπίσει με την ναυτική ισχύ της.

Κατά την τελευταία δεκαετία, η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος ανακάλυψαν μεγάλα πεδία φυσικού αερίου δίπλα στις ακτές τους. Οι ισχυρισμοί τους βασίζονται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), η οποία λειτουργεί ως εθιμικό δίκαιο ακόμη και για κράτη όπως το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες που δεν το έχουν υπογράψει. Η UNCLOS παρέχει στα νησιά τα ίδια δικαιώματα με τις ηπειρωτικές χερσαίες μάζες στα χωρικά ύδατα και μια αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ). Όταν αυτές οι αξιώσεις αλληλεπικαλύπτονται, μια διάμεση γραμμή γίνεται το όριο μεταξύ των κρατών. Σύμφωνα με την UNCLOS, τα ελληνικά νησιά περιορίζουν σημαντικά τα θαλάσσια δικαιώματα της Τουρκίας. Η Άγκυρα, επομένως, απορρίπτει την UNCLOS και ισχυρίζεται ότι τα νησιά δεν έχουν ΑΟΖ.  Η Άγκυρα επιμένει επίσης ότι η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, την οποία είναι η μόνη που αναγνωρίζει, έχει ορισμένα δικαιώματα στο φυσικό αέριο που βρίσκεται στα κυπριακά ύδατα.

Σε αυτό το πλαίσιο, την 1η Μαρτίου 2021, η φιλοκυβερνητική τουρκική εφημερίδα Daily Sabah ανέφερε ότι η εξερεύνηση αιγυπτιακών υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο δεν θα παραβίαζε τους θαλάσσιους ισχυρισμούς της Τουρκίας. Στις 3 Μαρτίου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu επαίνεσε την Αίγυπτο για το «σεβασμό της υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο» και αναγνωρίζοντας έτσι τα θαλάσσια δικαιώματα της Άγκυρας. Ο τουρκικός Τύπος πρόσθεσε ότι η Άγκυρα «μπορεί να διαπραγματευτεί μια θαλάσσια συμφωνία οριοθέτησης με την Αίγυπτο.

Οι υπαινιγμοί της Αιγύπτου που αναγνωρίζουν τους τουρκικούς ισχυρισμούς δημιούργησαν ενόχληση στην Αθήνα, και στην πραγματικότητα, το Κάιρο διέλυσε γρήγορα τις αμφιβολίες για τις δεσμεύσεις της. Η Αίγυπτος και η Ελλάδα υπέγραψαν μερική συμφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων ορίων τους τον Αύγουστο του 2020 και μετά από τις εκθέσεις τουρκικού Τύπου, αιγυπτιακές πηγές τόνισαν ότι η Ελλάδα και η Κύπρος θα συμμετάσχουν σε τυχόν αιγυπτιακές θαλάσσιες διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Ο αιγυπτιακός Τύπος ανέφερε επίσης ότι ο Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Σίσι κάλεσε τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να επιβεβαιώσει εκ νέου τις «στενές διμερείς σχέσεις» και να τονίσει τη δέσμευσή του να συνεργαστεί στην «ενέργεια, τα οικονομικά καθώς και στην στρατιωτική ασφάλεια». Στις 8 Μαρτίου, Έλληνες και Αιγύπτιοι Υπουργοί Εξωτερικών εξέδωσαν έναν νέο χάρτη της αιγυπτιακής εξερεύνησης υδρογονανθράκων που αγνοεί τους ισχυρισμούς της Τουρκίας.

Όταν ο αιγυπτιακός στρατός ανέτρεψε την κυβέρνηση Μουσουλμανικής Αδελφότητας του Μοχάμεντ Μόρσι, ο Ερντογάν έγινε ένας από τους πιο σκληρούς κριτικούς του νέου καθεστώτος Αλ Σίσι. Επιπλέον, το Κάιρο βλέπει την υποστήριξη της Άγκυρας στους ισλαμιστές ως υπαρξιακή απειλή. Σε αυτή την κατεύθυνση, η Άγκυρα και το Κάιρο υποστήριξαν τις αντίπαλες πλευρές του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη. Η Τουρκία βασίζει ορισμένους από τους θαλάσσιους ισχυρισμούς της σε μια συμφωνία που υπέγραψε το 2019 με την ισλαμική κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, στην οποία η Αίγυπτος αντιτίθεται σθεναρά.

Η Αίγυπτος υπήρξε επίσης ισχυρός υποστηρικτής των αντιτουρκικών ευθυγραμμίσεων στην περιοχή. Το 2019, η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Ιορδανία, η Παλαιστινιακή Αρχή και η Ιταλία δημιούργησαν το EastMed Gas Forum, το οποίο εδρεύει στην Αίγυπτο. Η Τουρκία αποκλείεται εμφανώς από το φόρουμ. Επιπλέον, το Ισραήλ, η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αίγυπτος έχουν αυξήσει τη συνεργασία τους για την ασφάλεια.

Ωστόσο, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις λόγοι που μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τη δέσμευση της Αιγύπτου για τις τρέχουσες γεωπολιτικές ευθυγραμμίσεις. Πρώτον, ο Αραβικός Τύπος έχει δημοσιεύσει αναφορές σχετικά με απόπειρες προσέγγισης μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου, ίσως και της Άγκυρας. Οι ηγέτες σε αυτές τις πολιτείες ανησυχούν για τη σχέση τους με την κυβέρνηση Μπάιντεν, και παρόλο που εξακολουθούν να είναι ύποπτοι για την Τουρκία, τα αραβικά κράτη ενδέχεται να αντισταθμιστούν επιδιορθώνοντας τους περιφερειακούς δεσμούς.

Δεύτερον, και σε ένα σχετικό πλαίσιο, το αντι-τουρκικό μπλοκ στην Ανατολική Μεσόγειο συνδέεται με τις δυτικές συμμαχίες, αλλά πρόσφατα το Κάιρο επέδειξε μια ανεξάρτητη σειρά δράσεων. Η Αίγυπτος προσχώρησε στη Ρωσία το Νοέμβριο για την πρώτη κοινή άσκηση στη Μαύρη Θάλασσα και σκοπεύει να αγοράσει Ρωσικά μαχητικά SU-35, παρά την απειλή των κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Η προσέγγιση της Αιγύπτου προς τη Ρωσία είναι πιθανώς μια προσπάθεια να ξεπεράσει την Τουρκία παρά μια στροφή από τη Δύση. Κατά ειρωνικό τρόπο, ωστόσο, η Αίγυπτος μπορεί να αντιμετωπίσει παρόμοια μοίρα με την Τουρκία, της οποίας η αγορά των ρωσικών συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας S-400 έπληξε τη σχέση της με την Ουάσινγκτον.

Τρίτον, τα συμφέροντα της Αιγύπτου δεν εναρμονίζονται απόλυτα με την Αθήνα και τη Λευκωσία σε όλες τις πτυχές της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου. Επίσης, το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν σχεδιάσει έναν υποθαλάσσιο αγωγό που εκτείνεται από την Κύπρο μέχρι την Ιταλία. Πιο πρόσφατα, η Ιερουσαλήμ και το Κάιρο έθεσαν την ιδέα ενός αγωγού που εκτείνεται νότια από τα ισραηλινά πεδία φυσικού αερίου στην Αίγυπτο και μετά στην Κρήτη. Κάτι τέτοιο εξακολουθεί να αποκλείει την Τουρκία, αλλά αποφεύγει την αμφισβήτηση ορισμένων ελληνικών υδάτων. Παρακάμπτει επίσης την Κύπρο. Στο παρελθόν, η Κύπρος εξέφρασε το ενδιαφέρον της να μεταφέρει το αέριο της στην Αίγυπτο για μετατροπή σε υγροποιημένο φυσικό αέριο, αλλά η Αθήνα και η Λευκωσία δεν μπορούν να ικανοποιηθούν με έναν αγωγό που αναγνωρίζει σιωπηρά τις τουρκικές θαλάσσιες αξιώσεις εις βάρος τους. Αυτές οι ανησυχίες δίνουν περιορισμένη αξιοπιστία στις τουρκικές εκθέσεις σχετικά με τη μετατόπιση της πολιτικής του Καΐρου.

Ο σχηματισμός ενός ενοποιημένου αντι-Τουρκικού μπλοκ με ισχυρή δυτική υποστήριξη θα μπορούσε να αφήσει την Άγκυρα εκτός από ένα αναδυόμενο οικονομικό σύστημα. Έτσι, η Τουρκία δεν θα αποκομίσει κανένα όφελος από το πρόσφατα ανακαλυφθέν φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο. Για να αποφευχθεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα, τους τελευταίους πέντε μήνες η Τουρκία απομακρύνθηκε από μια στρατηγική που βασίζεται αποκλειστικά στην αντιπαράθεση. Αντ ‘αυτού, έχει επικεντρωθεί στην αποκοπή ή τουλάχιστον σπορά αμφιβολιών εντός του αντι-τουρκικού μπλοκ. Τον Οκτώβριο, η Άγκυρα επέκτεινε την προσέγγιση με το Κάιρο, μια αρχική στρατηγική που επιταχύνθηκε με την εκλογική ήττα του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Ο Ερντογάν βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στη στενή σχέση του με τον Τραμπ, ο οποίος μερικές φορές αντιφάσκει με τις πολιτικές της διοίκησής του. Ο Πρόεδρος Τζόζεφ Μπάιντεν, αντιθέτως, είναι απίθανο να προσφέρει σημαντικές παραχωρήσεις στην Άγκυρα.

Από τον Νοέμβριο, η Άγκυρα προσπαθεί όλο και περισσότερο να σπάσει την ενότητα των κρατών που έχουν εναντιωθεί σε αυτήν. Αφού έφτασε στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η Τουρκία φαίνεται να ορίζει την Αίγυπτο ως πιθανό διπλωματικό στόχο. Η ανωμαλία στις σχέσεις μεταξύ του Καΐρου και της Άγκυρας παραμένει υψηλή και η Αίγυπτος πιθανώς διακυβεύεται πάρα πολύ για να εγκαταλείψει τους ελληνόφωνους εταίρους της για την Τουρκία. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη την ολοένα και πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική της Αιγύπτου, οι διαβεβαιώσεις του Αλ Σίσι δεν θα εξαλείψουν εντελώς τις αβεβαιότητες σχετικά με την αξιοπιστία του στην Αθήνα. Οι πρόσφατες εκθέσεις του τουρκικού Τύπου ενδέχεται να έχουν υπονομεύσουν κάποια εμπιστοσύνη που είναι απαραίτητη για τέτοια έργα.

Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος

πηγή: inss

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube