Αν είχαμε έστω την ανατολική Μικρά Ασία θα ήμασταν είκοσι πέντε εκατομμύρια σε πληθυσμό, ενώ όποτε την είχαμε στην ιστορία μας ήμασταν αυτοκρατορία, αποφαινόταν αφοριστικά ο καθηγητής μου της Ιστορίας στην έκτη Κλασικού στο Παγκύπριο, Υπουργός Παιδείας, μάλιστα, την εποχή εκείνη, Φρίξος Πετρίδης. Το πρώτο τμήμα της απόφανσης αφορούσε, βέβαια, τον εξαιρετικό πλούτο της περιοχής, στα ανατολικά της οποίας η Βίβλος τοποθέτησε τον Παράδεισο, ενώ το δεύτερο υπεδείκνυε και την εξαιρετική γεωπολιτική θέση της χώρας, κυρίαρχο κλειδί ανάμεσα σε δυο ηπείρους και τρεις θάλασσες.

Τελευταίος ηγεμόνας της Μικράς Ασίας η Τουρκία, ως οθωμανική αυτοκρατορία για τους πρώτους τρεις αιώνες την παρουσίας της στον χώρο, και με «νεο-οθωμανικές» ηγεμονιστικές τώρα ονειρώξεις, υπό τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ηγεμονικές φιλοδοξίες του νεοσουλτάνου και όνειρά του για την αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προβολή του εαυτού του ως ενός νέου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, που εγκλείουν κι επαπειλούν καταστροφικές συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή και τον κόσμο συνολικά, ήδη περιγραφόμενες ως τέτοιες από ιστορικούς και ακαδημαϊκούς αναλυτές των ημερών μας. Αλλά, όπως έδειξε η Ιστορία, και μάλιστα στις αναμετρήσεις από και κατά της Μικράς Ασίας, για τους ίδιους τους επίδοξους αναθεωρητές.

Δίκοπο μαχαίρι οι απειλές του ηγεμονικού αναθεωρητισμού

Μεταξύ άλλων, σε πρόσφατη ανάλυσή του στο αμερικανικό περιοδικό Time, ο Alan Michael, καθηγητής Ιστορίας στο διάσημο αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Yale, ξεκινά με τις πρόσφατες κινήσεις του Ερντογάν, από τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας σε τζαμιά έως την ανακοίνωση της ανακάλυψης καταθέσεων και πόρων της αντιπροσωπίας της Χαμάς στην Άγκυρα. «Όλες αυτές οι κινήσεις», υποδεικνύει ο Αμερικανός καθηγητής, «προβάλλουν το όραμα του Ερντογάν για ανάδειξη σε ισλαμική δύναμη στον πλανήτη. Η αποκατάσταση του Ισλάμ μέσα στην Τουρκία συμβαδίζει με την επιδίωξη εξασφάλισης φυσικών πόρων [που έχουν ανακαλυφθεί στην Ανατολική Μεσόγειο] και την ενίσχυση της τουρκικής εξουσίας στο εξωτερικό, αλλά και με την καταστολή στο εσωτερικό». Οι Δημοκρατικοί στην Τουρκία, στη Μέση Ανατολή και ο κόσμος όλος πρέπει να ανησυχούν.

Μια ανοιχτά επιθετική πολιτική εφαρμόζεται συστηματικά από την Τουρκία εναντίον των αντιπάλων που θεωρεί αδύναμους, φροντίζοντας με καλά σχεδιασμένη μακροπρόθεσμη διπλωματική πίεση για να κερδίσει το έδαφος, θέτοντας ζητήματα όπως μειονότητες ή συνοριακές διαφορές και γκριζάροντας τα «επίδικα». Θα περιγράφαμε αυτήν την πολιτική επέκτασης της Τουρκίας ως στρατηγική για το καυτό αέριο. Μια σταθερή διαστολική πίεση έως ότου συναντηθεί ένα συμπαγές τοίχωμα, μια σκληρή αντίσταση. Ενάντια σε αυτούς τους ήπιους γείτονες, η Τουρκία επιδιώκει μια επιθετική τακτική, αλλά χωρίς να αναλάβει σημαντικούς κινδύνους, εκτός εάν είναι σίγουρη για την επιτυχή έκβαση των ενεργειών της, καθώς είχε προετοιμάσει τα πράγματα στην Κύπρο το 1974 ή με τη Συρία υπό αποσύνθεση τώρα. Η Τουρκία συμπεριφέρεται επιθετικά απέναντι στην Ελλάδα (Θράκη, Αιγαίο, Κύπρος), την Αρμενία και το Ιράκ, όπου φαίνεται να εποφθαλμιά τους πετρελαϊκούς πόρους στο Κιρκούκ, ίσως δημιουργώντας ένα προτεκτοράτο, ένα τουρκοκυπριακό κράτος-«συνοριακό φυλάκιο», «prison post», όπως τα ονόμασε ο καθ. Βασίλης Φούσκας στο βιβλίο του «Zones of Conflict».

Πρόβλημα για το ΝΑΤΟ ο επιθετικός «αλυτρωτισμός» του Ερντογάν;

Όπως και στην ανάλυση του ακαδημαϊκού ιστορικού, πιο πάνω, φαίνεται ότι ο επιθετικός αλυτρωτισμός του Ερντογάν έχει ήδη δημιουργήσει ανησυχίες στους ΝΑΤΟϊκούς κύκλους που βλέπουν τον κατάλογο των προβλημάτων που έχει προκαλέσει η Τουρκία του Ερντογάν για το ΝΑΤΟ από το 2002 να είναι μακρύς και περίπλοκος. Διαβάζουμε σε ένα τέτοιο κείμενο προβληματισμού, στο έγκυρο Γαλλικό Πρακτορείο AFP, ότι «ενώ η Τουρκία κάποτε ακολουθούσε μια συνετή εξωτερική πολιτική αποφεύγοντας σε μεγάλο βαθμό τον στρατιωτικό περιπετειώδη χαρακτήρα στην περιοχή, η χώρα υπό την ηγεσία του Ερντογάν φαίνεται πολύ διαφορετική σήμερα».

Οι τουρκικές δυνάμεις καταλαμβάνουν μεγάλα τμήματα της βόρειας Συρίας, πραγματοποιούν τακτικά πλήγματα στο βόρειο Ιράκ (παρά τις διαμαρτυρίες της Βαγδάτης), στέλνουν χιλιάδες μισθοφόρους στη Λιβύη και συμβουλεύουν και βοηθούν πολιτικούς που συνδέονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Υεμένη. Στις ομιλίες του ο Ερντογάν επικρίνει όλο και περισσότερο την Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 και τα σταθερά σύνορα που αυτή δημιούργησε, υποστηρίζοντας ότι η Μοσούλη και τα νησιά του Αιγαίου είχαν κλαπεί από την Τουρκία.

Τα τουρκικά μέσα μαζικής ενημέρωσης (τα οποία ελέγχονται κατά πολύ από τις κυβερνήσεις αυτές τις μέρες), συχνά δείχνουν χάρτες της Τουρκίας που απεικονίζουν τα ελληνικά νησιά, όλη την Κύπρο, τμήματα της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Βουλγαρίας, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Συρίας και του Ιράκ ως μέρος της Τουρκίας. Το αέριο διαστέλλεται, η «φούσκα» Ερντογάν θέλει να μεγαλώσει… Θα έχουμε την τόλμη να είμαστε η βελόνα που θα την σκάσει;

Ο κατευνασμός ενθαρρύνει, δεν κατευνάζει

Έναντι των αφιονιστικών υλακών του Ερντογάν, οι πολιτικοί της Ελλάδας δείχνουν μια ψοφοδεή στάση «κατευνασμού». «Καταιονισμός» από την Τουρκία, «κατευνασμός» από την Ελλάδα. Πολεμοχαρείς μέχρι ωμότητας δηλώσεις για «πνιγμό» των Ελλήνων στο Αιγαίο και χρωματισμός του μισού Αιγαίου με το κόκκινο της τουρκικής σημαίας και στα πιο σοβαρά έως επίσημα τουρκικά ΜΜΕ, ενώ το «Τσεσμέ» ήδη διχοτομεί το Αιγαίο με τις έρευνές του στην καρδιά του Αιγαίου, αφού ανακοίνωσε την πραγματοποίηση υδρογραφικών ερευνών από τις 25 Φεβρουαρίου έως τις 2 Μαρτίου στα διεθνή ύδατα στη δεσμευμένη με παράτυπη NAVTEX θαλάσσια περιοχή ανάμεσα σε Λήμνο, Σκύρο, Λέσβο.

Η επιλογή της περιοχής αυτής ερευνών συνιστά και προειδοποιητική βολή κατά της επέκτασης των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στα 12 μίλια, νόμιμο μεν δικαίωμά της, αλλά που δεν τόλμησε να πραγματοποιήσει, μετά το τουρκικό προκλητικό casus belli. Συνέχισε μια δεύτερη τουρκικής πρόκλησης κρίση με την μεγάλη ναυτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα» του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, με συμμετοχή 87 σκαφών, αεροπορίας, βατραχανθρώπων και αποβατικών δυνάμεων. Την ίδια ώρα, με χαρακτηριστική αναίδεια στο ψεύδος, οι Τούρκοι με τον στωμύλο Ακάρ διαμαρτυρήθηκαν ότι το «Τσεσμέ» παρενοχλήθηκε από την πτήση ενός F 16. Η Τουρκία συνεχίζει λοιπόν τη δοκιμασμένη συνταγή τής δημιουργίας προκλήσεων που ακολουθούν κάθε απόπειρα άσκησης των νομίμων δικαιωμάτων της Ελλάδας στα χωρικά της ύδατα, τακτική που ξεκίνησε το 1973, με την έξοδο του Χόρα, όταν η Ελλάδα άρχισε την άντληση πετρελαίου από το κοίτασμα του Πρίνου. Η αντίδραση της Ελλάδας οδήγησε σε αλλεπάλληλες συναντήσεις, στο Παρίσι και στη Βέρνη, μεταξύ Καραμανλή και Ντεμιρέλ.
Ακολούθησε μια σταθερή ακολουθία τουρκικών προκλήσεων που έφερνε την Ελλάδα ξανά και ξανά σε συνομιλίες διαφορετικών επιπέδων, σε Μαδρίτη, Παρίσι και γύρω-γύρω από την Χάγη, αναγνωρίζοντας στην Τουρκία ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο για να φτάσει, έτσι, η Ελλάδα μέχρι την Συμφωνία του Ελσίνκι (1999). Εν τω μεταξύ, σταθερά και μόνιμα, σαν το κατούρημα του σκύλου, με τις προκλήσεις της στο Αιγαίο, όπως εξηγεί ο διδάκτωρ γεωπολιτικής και καθηγητής γεωστρατηγικής στην Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ), Δρ Γιώργος Φίλης, «η Τουρκία ολοκληρώνει το μαρκάρισμα των περιοχών που αμφισβητεί».
Τώρα, υποδεικνύει εμφατικά ο Σάββας Καλεντερίδης, η Τουρκία προκαλεί, μαζεύοντας πόντους από τις λανθασμένες αντιδράσεις της Ελλάδας. Συνεπικουρούμενη από το ύπουλο σιγοντάρισμα της Τουρκίας από την Γερμανία, η Τουρκία κατορθώνει με το «ξεπάγωμα» των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας να «πνίγει» ουσιαστικά τις όποιες επιδιώξεις της Ελλάδας και της Κύπρου στην ερχόμενη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου, όπου έχει παραπεμφθεί το θέμα των κυρώσεων έναντι της Τουρκίας, κερδίζοντας κι από την λάθος τακτική ης Ελλάδας και της Κύπρου να μην τεθούν αυστηροί όροι. «Είναι προφανές ότι η Τουρκία στέλνει το μήνυμα πως δεν αναγνωρίζει στην Ελλάδα την επέκταση των χωρικών υδάτων πέρα από τα 6 ναυτικά μίλια», σημειώνει ο Σάββας Καλεντερίδης αναφορικά με το «Τσεσμέ». Το δραματικό έναυσμα για αλλαγή της τουρκικής πολιτικής, σε αναφορά με την προσέγγιση προς την Ευρώπη, καταλήγει ο Σάββας Καλεντερίδης, είναι οι πραγματικά πολύ σημαντικές εξελίξεις που είχαμε στην περιοχή της Αραβικής Χερσονήσου, στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο», καθώς οι συμμαχίες Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας γύρω από τον East Med έδειξαν στην Τουρκία πόσο απομονωμένη είναι, εξηγώντας γιατί ξεκίνησε η Τουρκία να προσεγγίζει εκ νέου το Ισραήλ και την Ευρώπη.

Για άλλη μια φορά, ο κατευναστικός μας υποχωρητισμός επιτρέπει, έτσι, στην Τουρκία να κάνει τις πολιτικές της πιρουέτες αβρόχοις ποσί, χωρίς ούτε να πληρώσει.

*Φιλόσοφος, συγγραφέας

Σημερινή