Μάριος Ευρυβιάδης

Η Αθήνα μπορεί αλλά αρνείται να εξισορρόπησει ενεργητικά την Τουρκία. Ό,τι πράττει προς αυτή την κατεύθυνση το πράττει αμυντικά. Αλλά η αποτροπή χρειάζεται, εξ´ορισμου, κάτι περισσότερο για να είναι αποτελεσματική. Η Κύπρος δεν μπορεί, αντικειμενικά, από μόνη της να εξισορροπήσει την Τουρκία. Και τα δυο κράτη μπορούν, αλλά η Αθήνα και πάλι αρνείται να λάβει τις απαιτούμενες πρωτοβουλίες και τις συνεπαγόμενες δεσμεύσεις. Εδώ πρέπει να τεθεί τελεία σε σχετικά σενάρια φαντασίας. Δεν υπάρχει βούληση.

Συνεπώς η στρατηγική που μπορούν και ωφείλουν να ακολουθήσουν Αθήνα και Λευκωσία, μαζί και ξεχωριστά, είναι να περιορίσουν τις επιλογές τις Άγκυρας σε τέτοιο βαθμό ώστε αυτές να μηδενιστούν ή να ελαχιστοποιηθούν. Έτσι η Άγκυρα δεν θα είναι σε θέσει να υλοποιήσει τις οποιεσδήποτε ηγεμονικές της βλέψεις και ορέξεις.

Στην Ανατολική Μεσόγειο δυο μόνο κράτη μπορούν και έχουν την βούληση, όχι μόνο να εξορροπίσουν την Τουρκία αλλά και να την πειθανάγκασουν, εκ των πραγμάτων, να μην συμπεριφέρεται ηγεμονικά και αυθαίρετα. Είναι η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Μπορούν να το πράξουν και ατομικά και σε συνεργασία. Το πράττουν σε συνεργασία. Και οικοδομούν μια αναμεταξύ τους μη ανατρέψιμη σχέση που εμπλέκει Κάιρο και Ισραήλ στρατηγικα και οικονομικά, με την ενεργειακή συνεργασία να λειτουργεί ως καταλύτης.

Εδώ υπογραμμίζεται πως από το 2008 και μετά, το Ισραήλ χωρίς να παραγνωρίζει τα οικονομικά του συμφέροντα αποφάσισε να δώσει, στα ενεργειακά, πολιτικά το πάνω χέρι στο Κάιρο. Οι πιο πρόσφατες κοινές αποφάσεις των δυο κρατών ενισχύουν αυτή την άποψη. Και αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό σε εμάς είναι πως η θέση αυτή του Ισραήλ είναι πολιτική και όχι οικονομική. Προέχει η ασφάλεια του και όχι το βαλάντιο του. (Το Ισραήλ δεν θα ζημειώνεται οικονομικά. Απλά θα κερδίζει περισσότερα η Αίγυπτος).

Ανεξάρτητα του παράγοντα Τουρκία, Κάιρο και Ιερουσαλήμ έχουν εδώ και δεκαετίες, από το 1979, συνασπισθεί με συνθήκη ειρήνης. Από τότε οι σχέσεις των δυο κρατών έχουν επανειλλημένα δοκιμαστεί. Αλλά η αναμεταξύ τους συνθήκη ειρήνης παραμένει σταθερή. Ακόμη και επί ημερών των Αδελφών Μουσουλμάνων, ο ηγέτης τους και Πρόεδρος Μόρσι δεν αποτόλμησε να θέσει θέμα σχέσεων ανάμεσα στις δυο χώρες.

Εδώ έχουμε την κλασική περίπτωση μιας πολύ καλά θεμελειωμένης σχέσης που δεν είναι πλέον ανατρέψιμη. Και η μή ανατρέψιμη αυτή σχέση αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα και καταλύτη για να αναπτυχθούν οι σχέσεις του Ισραήλ με τον υπόλοιπο Αραβικό κόσμο. Οι τελευταίες βρίσκονται σήμερα σε ένα πρωτοφανές στάδιο ανάπτυξης. Είναι βέβαια νωρίς, αλλά οδεύουν και αυτές σε μια μή ανατρέψιμη κατάσταση στον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής. Την εξέλιξη αυτή η Τουρκία μάχεται με νύχια και με δόντια. Γιατί; Διότι περιορίζει τις επιλογές της. Γιαυτο! Και αυτό είναι το μείζον στρατηγικό ζήτημα που πρέπει όχι μόνο να γίνει από εμάς κατανοητό, αλλά πάνω στη βάση του οποίου ωφείλουμε οικοδομησουμε και την δίκη μας (“παρακατιανή”) στρατηγική.

Αυτό δηλαδή που ηθελημένα Αθήνα (κυρίως) και Λευκωσία αρνούνται να υλοποιήσουν, τους προσφέρεται ως “παράπλευρο” κέρδος από τη μη ανατρέψιμη συμμαχία Αιγύπτου- Ισραήλ και τις στρατηγικές της συνέπειες.

Όμως, όπως λέει και η λαϊκή σοφία δεν μπορείς να έχεις και το σκύλο χορτασμένο και τα λουκάνικα άθικτα. Αθήνα και Λευκωσία πρέπει να συμβιβαστούν με την “ευμενή ηγεμονία” των δυο αυτών μεσανατολικών κρατών στην Ανατολική Μεσόγειο, αφού αρνούνται πεισματικά και επίμονα να ορθώσουν ανάστημα και να διεκδικήσουν ισότιμη μεταχείριση. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να δεχθούν ένα δευτερεύοντα και συμληρωμστικό ρόλο σε ένα σύμπλοκο Αιγύπτου – Ισραήλ – Αθήνας – Κύπρου. Διότι πολύ περισσότερο από το Ισραήλ – που στο τέλος της ημέρας θα υπερασπιστεί μόνο του τον εαυτό του – το δικό μας κυρίαρχο πρόβλημα είναι υπαρξιακό που καθημερινά αποδεικνύεται πως δεν μπορούμε να διαχειριστούμε μόνοι μας.

Για να περιορισθούν, ακόμη και για να εκμηδενιστούν οι επιλογές της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει η Αίγυπτος να καταστεί ο ενεργειακός ομφαλός της Μεσογείου – σε πρώτο στάδιο. Και με την δική μας αρωγή ως μέτοχοι. Αλλά οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν πως οι προχωρημένοι Αιγυπτιακοί ενεργειακοί σχεδιασμοί – συνεπικουρούμενοι και από τις μεγάλες ενεργειακές εταιρίες- στοχεύουν σε παγκόσμιο ρόλο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Μια τέτοια σταδιακή εξέλιξη θα παράξει μη ανατρέψιμα για την Τουρκία δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο. Θα μηδενίσει τις επιλογές της. Θα παράξει, ταυτόχρονα, και ειρήνη στην περιοχή.