Δεν είναι λίγοι εκείνοι που φοβούνται ότι η Τουρκία θα αποκτήσει πυρηνικά από το Πακιστάν!

by Jonathan Spyer
The Jerusalem Post

Κοινή άσκηση τουρκικών και πακιστανικών δυνάμεων πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στην περιοχή Khyber Pakhtunkhwa, στα σύνορα Πακιστάν-Αφγανιστάν. Η άσκηση, με όνομα “Ataturk XI-2021”, είχε ως αντικείμενο εκπαίδευσης τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Είναι το πιο πρόσφατο δείγμα της αναδυόμενης στρατηγικής συμμαχίας αυτών των δύο χωρών, με σημαντικές επιπτώσεις, τόσο για τη Μέση Ανατολή, όσο και για τη Νότια Ασία.   

Η στενή συνεργασία Τουρκίας-Πακιστάν έχει βαθιές ρίζες. Πρόκειται για δύο χώρες που ακολουθούν παρόμοια στρατηγική. Και τα δύο κράτη ήταν σημαντικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ και της Δύσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ωστόσο και τα δύο απομακρύνονται από την Ουάσιγκτον ολοένα και περισσότερο τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Η Τουρκία και το Πακιστάν είναι δύο μεσαίου μεγέθους δυνάμεις, οι οποίες κυβερνώνται σήμερα από διοικήσεις Ισλαμικής, εθνικιστικής ιδεολογίας, αλλά, πάνω απ’ όλα, είναι δύο κράτη που αναζητούν εναλλακτικές ως προς τις σχέσεις τους με τη Δύση, σε μια εποχή που η αυξανόμενη παγκόσμια πόλωση οδηγεί την Άγκυρα και το Ισλαμαμπάντ πιο κοντά στην Κίνα.

Οπότε τι μορφή έχει αυτή η σχέση;

Η αγορά όπλων είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Η Τουρκία είναι πλέον ο τέταρτος μεγαλύτερος πάροχος οπλικών συστημάτων για το Πακιστάν, αφού το Ισλαμαμπάντ αναζητεί εναλλακτικές πηγές όπλων πέρα από τη Δύση (ο βασικός εξαγωγέας όπλων προς το Πακιστάν είναι πλέον η Κίνα).

Το Πακιστάν ετοιμάζεται να ολοκληρώσει την αγορά τεσσάρων, τουρκικής κατασκευής, κορβέτων ‏MILGEM από την κρατική AFSAT. Επίσης, έχει παραγγείλει 30 ελικόπτερα τύπου Τ-129 ΑΤΑΚ. Το συνολικό κόστος της παραγγελίας του Πακιστάν για την αγορά τουρκικών οπλικών συστημάτων έχει ξεπεράσει τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια· ωστόσο η σημασία της σχέσης αυτής διευρύνεται και πέρα από οικονομικούς και εμπορικούς παράγοντες. Τόσο η Τουρκία, όσο και το Πακιστάν, έχουν δικαιολογημένες ανησυχίες για την πιθανότητα να τους επιβληθούν δυτικές κυρώσεις, ως αποτέλεσμα της πολιτικής κατεύθυνσης που έχουν επιλέξει. Ο περιορισμός της εξάρτησής τους από Δυτικά οπλικά συστήματα είναι ένας τρόπος διεύρυνσης επιλογών.

Η ανάπτυξη στενών δεσμών αντικατοπτρίζεται και στο διπλωματικό επίπεδο. Πακιστανοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει τη στήριξή τους στην Τουρκία, στο θέμα εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Τον περασμένο χρόνο πραγματοποιήθηκε σωρεία κοινών ασκήσεων των ναυτικών των δύο χωρών στη Μεσόγειο, κατά τη διάρκεια των οποίων παραβιάστηκαν κυπριακά και ελλαδικά χωρικά ύδατα και εθνικός εναέριος χώρος. Παρόμοιες ασκήσεις πραγματοποιήθηκαν και στον Ινδικό Ωκεανό.

Η Τουρκία από την πλευρά της προκαλεί προβληματισμό στο Νέο Δελχί, καθώς στηρίζει τις Πακιστανικές διεκδικήσεις στην περιοχή του Κασμίρ. Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δήλωσε τον Φεβρουάριο του 2020 ότι το ζήτημα έχει την ίδια βαρύτητα για την Τουρκία όση και για το ίδιο το Πακιστάν. Αναφερόμενος στα γεγονότα του τουρκικού πολέμου της ανεξαρτησίας, ο Ερντογάν είπε: «Αισθανόμαστε το ίδιο για το Κασμίρ σήμερα. Χθες ήταν το Τσανάκκαλε (Δαρδανέλια) και σήμερα το Κασμίρ. Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο». Η Τουρκία έθιξε το ζήτημα του Κασμίρ στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2019, αλλάζοντας έτσι μια πολιτική μη-παρέμβασης σχετικά με ένα θέμα, το οποίο η Ινδία αντιλαμβάνεται ως εσωτερικό ζήτημα.

Μάλιστα, περιφερειακά μέσα (Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Hawar News) υπονοούν ότι η Τουρκία παρατάσσει Συριακές Ισλαμιστικές δυνάμεις μισθοφόρων στο Κασμίρ· κάτι που προκαλεί ανησυχία παρά την απουσία αποδείξεων.

Η στρατηγική συνεργασία Άγκυρας-Ισλαμαμπάντ προκαλεί πονοκέφαλο και στον «πυρηνικό κόσμο». Το Πακιστάν είναι μια πυρηνική δύναμη με 160 κεφαλές στη διάθεσή του. Ο Ερντογάν, τον Σεπτέμβριο του 2019, σε ομιλία του είπε:

«Κάποια κράτη έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές και όχι μια-δυο. Ωστόσο, μας λένε ότι εμείς δεν μπορούμε να έχουμε. Αυτό δεν μπορώ να το δεχτώ».

«Το Ισραήλ είναι κοντά μας, είναι σχεδόν γείτονές μας. Τρομάζουν άλλα κράτη με τα πυρηνικά που κατέχουν. Κανένας δε μπορεί να τους ακουμπήσει», συμπλήρωσε.

Η Τουρκία έχει στη διάθεσή της σήμερα 2 πυρηνικούς αντιδραστήρες, τους Tr-1 and Tr-2, των οποίων τη διαχείριση και συντήρηση έχει αναλάβει η Τουρκική Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Η χώρα έχει επίσης στην κατοχή της αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου, οπότε διαθέτει τη θέληση αλλά και τις πρώτες ύλες για να αναπτύξει ένα πυρηνικό πρόγραμμα. Το μόνο που της λείπει είναι η τεχνογνωσία. Το Πακιστάν, το οποίο δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη συνθήκη μη-διάδοσης πυρηνικών όπλων, διαθέτει αυτή την τεχνογνωσία. Παρόλο που δεν υπάρχουν απτά στοιχεία για την ενεργοποίηση κάποιας συνεργασίας σε αυτό το επίπεδο, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η Τουρκία ήταν ένα «υπόγειο κρησφύγετο» για τη δράση του Πακιστανού πυρηνικού επιστήμονα Abdul Qadeer Khan, 20 χρόνια πριν.

Η συμμαχία Τουρκίας-Πακιστάν εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο στρατηγικό τοπίο. Η παλιός στρατηγικός σχεδιασμός (υπό την ηγεσία των ΗΠΑ) που ίσχυε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες σχεδιάστηκε, δεν ισχύουν σήμερα. Στα σημαντικά γεγονότα της περιοχής, δηλαδή τον Συριακό εμφύλιο, την επανάσταση/αντεπανάσταση στην Αίγυπτο και τη μάχη για τα ενεργειακά αποθέματα στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ουάσιγκτον ήταν παντελώς απούσα, καθώς επαναπροσδιόρισε τις προτεραιότητες της και τους τρόπους εμπλοκής στα γεγονότα αυτά.

Αποτέλεσμα αυτής της απουσίας είναι η δημιουργία νέων σχέσεων και η ανάδυση νέων πηγών ισχύος. Από αυτή την άποψη, η συμπόρευση δύο μεσαίου μεγέθους κρατών που ασπάζονται το σουνιτικό πολιτικό Ισλάμ και έχουν αναθεωρητικές τάσεις για τις αντίστοιχες περιοχές τους και την ισορροπία ισχύος σε αυτές, είναι απολύτως λογική.

Τόσο η Τουρκία όσο και το Πακιστάν, φαίνονται διατεθειμένοι να συνδέσουν τις φιλοδοξίες τους με τη στρατηγική επέλαση της Κίνας. Η Τουρκία έχει τεράστια σημασία για το Πεκίνο, όντας δίαυλος μεταφορών προς τη Μεσόγειο και την Ευρώπη, και ελκυστικός προορισμός για επενδύσεις στον κατασκευαστικό τομέα. Η Τουρκία είναι κράτος-παρατηρητής στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σανγκάης. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, παρόλη την προσπάθεια του Ερντογάν να παρουσιαστεί ως ο προστάτης όλων των μουσουλμάνων και όλων των φύλων που πρόσκεινται στους Τούρκους, δεν εξέφρασε καμία αλληλεγγύη στους Ουιγούρους Μουσουλμάνους της Κίνας, των οποίων η τραγική μοίρα έχει αποσιωπηθεί.

Το Πακιστάν έχει στενούς δεσμούς με την Κίνα, οι οποίοι ισχυροποιούνται και από την κοινή γεωπολιτική διαμάχη που έχουν τα δύο κράτη απέναντι στην Ινδία. Το Πακιστάν έγινε δέκτης επενδύσεων ύψους 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων στα πλαίσια του σχεδίου «Belt and Road»· πόροι που χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας. Επιπλέον, γίνεται μια προσπάθεια να ενεργοποιηθεί εκ νέου το σχέδιο για τη δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου από την Κίνα μέχρι την Τουρκία, μέσω Πακιστάν και Ιράν. Έτσι, το έργο με όνομα ΙΤΙ (Istanbul, Tehran, Islamabad) θα γίνει η πρώτη σιδηροδρομική σύνδεση Κίνας-Τουρκίας και αναμένεται να λειτουργήσει το 2026, σύμφωνα με δημοσίευση του Nikkei Asia.

Με κοινό ανακοινωθέν τους, οι Υπουργοί Εξωτερικών Τουρκίας, Πακιστάν και Αζερμπαϊτζάν (υπογεγραμμένο στις 13/1 στο Ισλαμαμπάντ), αναφέρουν την κοινή τους στάση στα θέματα του Κασμίρ, του Αιγαίου, της Κύπρου και της σύγκρουσης στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Το έγγραφο αυτό συνοψίζει την πραγματικότητα αναφορικά με τη συνεργασία Τουρκίας-Πακιστάν. Ο άξονας των δύο αυτών κρατών φαίνεται έτοιμος να αποτελέσει μια δυνατή παρουσία στην πολύπλοκη γεωπολιτική σκακιέρα της Δυτικής και Νότιας Ασίας.

Πηγή: meforum.org