REAL TIME |

Weather Icon
ΗΠΑ , Τουρκία 17 Ιανουαρίου 2021

Τι σημαίνουν οι κυρώσεις ΗΠΑ κατά της Τουρκίας

Τι σημαίνουν οι κυρώσεις ΗΠΑ κατά της Τουρκίας
Ανάλυση του Τάκη Χατζηγεωργίου*

Τι ακριβώς σημαίνουν για την Τουρκία οι κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ, με αφορμή την αγορά των S-400; Προσπάθησα να κατανοήσω το βάρος αυτών των κυρώσεων αλλά, απ’ όσα μεταδόθηκαν εδώ, δεν ήταν εύκολο ένα  ασφαλές συμπέρασμα. Γι’ αυτό αποφάσισα να κάνω τη δική μου έρευνα, μελετώντας το θέμα από ένα σύνολο πηγών του εξωτερικού. Μελέτησα αναλύσεις που προέρχονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Bloomberg, το CNN, διεθνών ειδικών, της Hurriyet Daily news και άλλων. Εδώ καταγράφω τα κυριότερα στοιχεία των ευρημάτων μου. 

Ιστορικά, η Τουρκία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους αποδέκτες όπλων των ΗΠΑ, λόγω της ιδιότητάς της ως συμμάχου του ΝΑΤΟ, του μεγάλου στρατού της και της στρατηγικής της θέσης.  Από το 1948, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παράσχει στην Τουρκία συνολική στρατιωτική βοήθεια περίπου 13,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων (περίπου 8,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε επιχορηγήσεις και 5,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια).  Ωστόσο, οι πωλήσεις όπλων των ΗΠΑ στην Τουρκία μειώθηκαν με την πάροδο του χρόνου, δεδομένης της προσπάθειας της Τουρκίας να γίνει πιο αυτοδύναμη, καθώς και ένεκα των πρόσφατων διμερών εντάσεων. 

Η απόφαση για τις κυρώσεις ελήφθη στις 14 Δεκεμβρίου, βάσει του άρθρου 231 του νόμου περί αντιπαράθεσης, γνωστού ως CAATSA. 

Ας θυμηθούμε, όμως, εδώ πως μετά το εμπάργκο όπλων των ΗΠΑ το 1975-1978 ένεκα της χρησιμοποίησης νατοϊκών όπλων κατά την εισβολή στην Κύπρο, η χώρα προσπάθησε και μείωσε την εξάρτησή της από ξένες πηγές, δημιουργώντας εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Με την πάροδο του χρόνου, οι τουρκικές εταιρείες κατάφεραν να συμβάλουν σημαντικά στην ικανοποίηση των αμυντικών αναγκών της Τουρκίας. Παράγουν από μόνοι τους τανκς, καθώς επίσης πλοία έως και αεροσκάφη. Βασικά αντικείμενα που δεν μπορεί να παράγει τα αναζητεί από ξένους προμηθευτές. Όμως, στη μελέτη της Υπηρεσίας Έρευνας του Κογκρέσου (CRS) αναφέρεται πως οι ενέργειες των ΗΠΑ θα επηρεάσουν και τις σχέσεις της χώρας με άλλους εταίρους, που έχουν αγοράσει ή ενδέχεται να αγοράσουν προηγμένα όπλα από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων της Ινδίας, της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ. 

 Οι επιπτώσεις των κυρώσεων μπορεί να είναι δύσκολο να μετρηθούν, γνωρίζουμε όμως ότι μέτρα που θα εμπόδιζαν τις τουρκικές τράπεζες να πραγματοποιούν συναλλαγές σε δολάρια είναι που θα επηρέαζαν ουσιαστικά την τουρκική οικονομία.

 Ενώ όμως οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία της Τουρκίας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εγχώρια πίεση για αλλαγή των τουρκικών πολιτικών, θα μπορούσαν ταυτόχρονα να αυξήσουν τη λαϊκή υποστήριξη προς την Κυβέρνηση. Την ώρα δε που η Τουρκία έχει βαθιά ριζωμένους δεσμούς με τη Δύση, ορισμένες κυρώσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κίνητρα για την Τουρκία να αυξήσει το εμπόριο, τις επενδύσεις και τις συναλλαγές όπλων με μη Δυτικούς παράγοντες. Επιπρόσθετα ο Πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι οι αμερικανικές ενέργειες θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εκδίωξη στρατιωτικού προσωπικού των ΗΠΑ αλλά και σε αποξένωση  περιουσιακών στοιχείων.   

 Ο Charles Forrester, γνωστός σημαντικός αναλυτής σε θέματα άμυνας και στρατηγικής, έγραψε στις 15 Δεκεμβρίου πως η αμυντική βιομηχανική βάση της Τουρκίας θα επηρεαστεί παρά τη σημαντική ώθηση της χώρας προς αυτάρκεια. 

Αφού δε ο SSB (η τουρκική αμυντική βιομηχανία) λειτουργεί ως ο κύριος οργανισμός της χώρας για προμήθειες άμυνας, έρευνας και ανάπτυξης, η  επιβολή κυρώσεων κατά του οργανισμού αυτού θα έχει ευρύτατα αποτελέσματα για τον τουρκικό στρατό. 

Ενώ λοιπόν η Τουρκία έχει σημειώσει πρόοδο στην παραγωγή του αμυντικού εξοπλισμού της, απαιτεί ακόμα ενεργή υποστήριξη από διάφορους διεθνείς προμηθευτές για να καλύψει τις ανάγκες της. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει μηχανές αεροπλάνων αλλά και δυνατότητες τροφοδοσίας των τανκς. Ως εκ τούτου ο τουρκικός στρατός θα αντιμετωπίσει προκλήσεις για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του υπάρχοντος εξοπλισμού, αφού δεν είναι σε θέση να λάβει τις απαιτούμενες εγκρίσεις εξαγωγής από κατασκευαστές αρχικού εξοπλισμού των ΗΠΑ.

 Αυτή λοιπόν η κίνηση των ΗΠΑ μπορεί να σημαίνει ότι ορισμένοι κατασκευαστές πρέπει να επανεξετάσουν τις δεσμεύσεις τους με την Τουρκία  προκειμένου να διασφαλίσουν ότι μπορούν να διατηρήσουν τις ευκαιρίες τους στην αγορά των ΗΠΑ. 

Οι κυρώσεις -υπενθυμίζω- είναι εναντίον χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως χώρες που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ θα μπορούν χωρίς προβλήματα να προχωρήσουν σε ολοκλήρωση των αγορών τους. Χώρες στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική ανησυχούν για το πώς ακριβώς μπορεί να τις επηρεάσουν οι κυρώσεις CAATSA και τι θα μπορούσαν να σημαίνουν για αυτές σε ένα ευρύτερο οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο. 

 Ο Ian J. Lynch, ένας άλλος ανεξάρτητος αναλυτής, ειδικός σε θέματα  Μέσης Ανατολής, Ασίας και Καυκάσου, υπογραμμίζει σε ένα σχόλιό του κάτι τελείως διαφορετικό. Λέει πως αφού οι κυρώσεις δεν θα επηρεάσουν την καθημερινότητα των πολιτών, αυτό θα δώσει ευκαιρία στον Ερντογάν να επιτείνει χωρίς πολιτικό κόστος την αντιδυτική ρητορική του, ενώ την ίδια ώρα το πρόβλημα θα παραμένει ως πρόβλημα του ΝΑΤΟ, πράγμα που μόνο τη Ρωσία θα ωφελήσει. Τον κύριο δηλαδή στόχο των κυρώσεων.

ΜΕΙΩΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ

Ένα περίεργο όμως αποτέλεσμα είναι ότι, βραχυπρόθεσμα, η Τουρκία μπορεί να εξαρτάται περισσότερο από τις ΗΠΑ. Δεν θα βρίσκει εύκολα από αλλού τα αναγκαία. Αυτό χωρίς πολλές αμφιβολίες θα σπρώξει σε περαιτέρω επιτάχυνση τη διαδικασία αυτάρκειας των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. 

Οι κυρώσεις έκοψαν αποτελεσματικά τον οργανισμό προμηθειών άμυνας της Τουρκίας από τράπεζες των ΗΠΑ από στρατιωτικό υλικό και τεχνολογία. Αν και η τουρκική αμυντική βιομηχανία δεν ήταν στο στόχαστρο στο σύνολό της, οι κυρώσεις θα θέσουν σε κίνδυνο τη στρατιωτική επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή της. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι ούτε οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ ούτε τα συστήματα του ΝΑΤΟ θα τεθούν σε κίνδυνο.

Ως ισχυρό μέλος του ΝΑΤΟ με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό, η Τουρκία θα προτιμούσε να αναπτύξει το σύστημα αεροπορικής άμυνας με τους  συμμάχους της, αλλά αυτοί απέτυχαν να κατανοήσουν τα πιεστικά ζητήματα εθνικής ασφάλειας της Τουρκίας, δήλωσε ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας Ιμπραΐμ Καλίν. 

Η Ινδία και άλλες χώρες στράφηκαν στους S400

Τον Νοέμβριο του 2019, ενώ ο Τραμπ αγνόησε τις αποφάσεις του Κογκρέσου, η Ινδία προκατέβαλε 800 εκατομμύρια δολάρια στη Ρωσία για πέντε συστοιχίες S-400. Και εν μέσω των επιπτώσεων από την αεροπορική επίθεση των ΗΠΑ που σκότωσε τον Ιρανό στρατηγό Qassem Soleimani τον Ιανουάριο του 2020 και τις επακόλουθες επιθέσεις ιρανικών πυραύλων στο ιρακινό έδαφος, Ιρακινοί βουλευτές προέτρεψαν τους αξιωματούχους ασφαλείας και άμυνας του Ιράκ να προχωρήσουν στην αγορά των S-400 από τη Ρωσία.

Ακόμα και οι συνεργάτες των ΗΠΑ που έχουν ήδη συγκρίσιμα πυραυλικά συστήματα Patriot των ΗΠΑ έχουν πλέον εκφράσει ενδιαφέρον για τους S-400.  Ενώ λοιπόν οι Patriot που χρησιμοποιούν Σαουδάραβες και τα Εμιράτα  έχουν αναχαιτίσει έναν αριθμό τακτικών βαλλιστικών πυραύλων που εκτοξεύτηκαν από τους Χούτι κατά τη διάρκεια του πολέμου τους στην Υεμένη, τα ίδια αυτά συστήματα δεν αποδείχθηκαν αποτελεσματικά ενάντια στις επιθέσεις πυραύλων του Ιράν που έπληξαν τις μεγάλες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας τον Σεπτέμβριο του 2019. Λίγο μετά την επίθεση αυτή, υπήρξαν πληροφορίες ότι ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας επισκέφθηκε τη Μόσχα και συμφώνησε να αγοράσει S-400.

Επιστρέφοντας όμως στις επιπτώσεις στην Τουρκία υπενθυμίζουμε ότι  περίπου 2 δισ. δολάρια αμυντικών συμβάσεων στις οποίες συμμετέχουν εταιρείες των ΗΠΑ περνούν κάθε χρόνο στη βιομηχανία αυτή της Τουρκίας. Ένα σημαντικό μέρος αυτού του εμπορίου θα συνεχιστεί καθώς οι κυρώσεις δεν ισχύουν αναδρομικά. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον Aaron Stein, διευθυντή στο Ινστιτούτο Έρευνας Εξωτερικής Πολιτικής στην Ουάσινγκτον, θα επηρεαστεί η προμήθεια όπλων από αγορές εκτός των ΗΠΑ. 

Oι Τούρκοι προβάλλουν αμυντική απεξάρτηση

Οι επενδυτές ως συνήθως βρήκαν παρηγοριά στο γεγονός ότι η οικονομία και ο χρηματοπιστωτικός κλάδος της Τουρκίας δεν φαίνεται να επηρεάζονται. Η λίρα επανέκαμψε μετά τις πρώτες  απώλειες από την ανακοίνωση των κυρώσεων. Το νόμισμα έτυχε διαπραγμάτευσης πάνω από 0,3% σε σχέση με την προηγούμενη μέρα και συγκεκριμένα στα 7,8338 ανά δολάριο. Οι μετοχές αυξήθηκαν επίσης, με τον δείκτη αναφοράς Borsa Istanbul 100 να αυξάνεται έως και 0,5%.

Οι κυρώσεις στοχεύουν επίσης άτομα, συμπεριλαμβανομένου του Ismail Demir, επικεφαλής του SSB. Ο οργανισμός απαγορεύεται να λαμβάνει δάνεια από τις ΗΠΑ, είτε από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι ΗΠΑ θα αντιταχθούν επίσης σε οποιαδήποτε επέκταση πίστωσης στον οργανισμό από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και θα απαγορεύσουν τη βοήθεια της Αμερικανικής Τράπεζας Εξαγωγών-Εισαγωγών για εξαγωγές στην SSB.

Πάντως, η Hurriyet Daily News έγραψε στις 15 Δεκεμβρίου ότι η Τουρκία θα επιτύχει μια πλήρως ανεξάρτητη αμυντική βιομηχανία, οι δε κυρώσεις των ΗΠΑ το μόνο που θα πετύχουν είναι την επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας. Τα ίδια δήλωσε και ο Ismail Demir στις 15 Δεκεμβρίου.

Η απόφαση δεν θα επηρεάσει τις δυνατότητες μας, δήλωσε ο Ντεμίρ, σημειώνοντας ότι η χώρα θα βρει λύσεις στο «δικό της περιβάλλον». «Καμία απόφαση που λαμβάνεται στο εξωτερικό για τον εαυτό μου ή τα θεσμικά μας όργανα δεν θα αλλάξει τη θέση μου ή της ομάδας μου», έγραψε ο Demir μετά την ανακοίνωση των κυρώσεων. Οι κυρώσεις δεν θα είναι σε θέση να εμποδίσουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία με κανέναν τρόπο, πρόσθεσε. «Δεν μας απασχολεί και δεν υπάρχει ανάγκη να ανησυχεί και το κοινό» είπε.

Σύμφωνα όμως με το Reuters σε ανάλυση του στις  15 Δεκεμβρίου συνοψίζει τα εξής:

*Ο επικεφαλής της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στην οποία έχουν επιβληθεί οι κυρώσεις αναμένει ότι οι δεσμοί με τις ΗΠΑ θα επιβιώσουν. Θα αντέξουν. 

* Οι κυρώσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν συμβάσεις αξίας 1,5- 2,3 δισ. δολαρίων, περίπου το 5% του εμπορίου ΗΠΑ-Τουρκίας.

* Οι επιπτώσεις στη λίρα είναι ασήμαντες, ενώ οι κυρώσεις αποφεύγουν να χτυπήσουν την τουρκική οικονομία γενικά.

* Η απόφαση των ΗΠΑ στοχεύει στην αποτροπή στρατιωτικών συμφωνιών με τη Ρωσία.

* Πρώτη φορά η Ουάσινγκτον στοχεύει σε σύμμαχο του ΝΑΤΟ, και 

* Δεν ακυρώνουν υπάρχουσες συμβάσεις συμπεριλαμβανομένων ανταλλακτικών για το αμερικανικό μαχητικό F-35 stealth που εξακολουθεί να παράγεται στην Τουρκία.

Επιπλέον, υπάρχει μια ανάλυση του Kadri Tasta στο γερμανικό πρακτορείο Marshall με θέμα τον αντίκτυπο που θα έχει η εκλογή Μπάιντεν στις σχέσεις με την Τουρκία. Οι ΗΠΑ θα εξακολουθήσουν να θεωρούν την Κίνα ως την κύρια πρόκληση εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως θα εγκαταλείψει την παραδοσιακή εστίαση στην ασφάλεια και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Από την άποψη αυτή, η ΕΕ θα μπορούσε να αναμένει μια πιο ενεργή συμμετοχή των ΗΠΑ στη γειτονιά της ΕΕ και επομένως, σε πολλούς τομείς όπου εμπλέκεται και η Τουρκία, όπως η Συρία, η Λιβύη και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η κυβέρνηση Μπάιντεν αναμένεται να επιστρέψει στην εξισορρόπηση δύναμης και επιρροής απέναντι στη Ρωσία, η οποία διαδραματίζει επίσης κρίσιμο ρόλο σε αυτούς τους τομείς. 

Αλλά και ο  Soner Cagaptay στο Ινστιτούτο της Ουάσινγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής αναφέρει: Ο Μπάιντεν δεν πρέπει να περιμένει από τον Ερντογάν να εγκαταλείψει τον Πούτιν και να περπατήσει στα αχνάρια της Αμερικής. Το πρώτο που πρέπει να αφομοιώσει ο Πρόεδρος Μπάιντεν σχετικά με τον Τούρκο ομόλογό του, είναι ότι ο Ερντογάν, είναι ένας μεσσιανικός πολιτικός παντός καιρού και πως ο Ερντογάν έχει μια σχέση εξουσίας με τον Πούτιν, ο οποίος ξέρει να διαχειρίζεται καλά τους πολιτικούς φόβους του Τούρκου ηγέτη.

H Τουρκία φοβάται ένα μεγάλο Κουρδιστάν

Τελικό μου συμπέρασμα είναι πως οι κυρώσεις αυτές πάρα πολύ δύσκολα μπορούν να μεταφραστούν σε οικονομικούς δείκτες. Παρόλα αυτά είναι βέβαιο πως το ζήτημα είναι μεν οικονομικό σε μια του πλευρά αλλά κατά την κρίση μου παραμένει βαθιά πολιτικό. Όλα θα εξαρτηθούν από το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις της χώρας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, πώς και με πoιον τρόπο θα επιχειρήσει ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ να επαναφέρει την Τουρκία σε νατοϊκή τροχιά. Άποψή μου είναι πως η Τουρκία έχει ήδη περάσει σε μια εποχή που μπορεί να νομίζει ή και να θεωρεί τον εαυτό της όχι πια ως μια σημαντική περιφερειακή δύναμη αλλά ως μια δύναμη με ευρύτερο εκτόπισμα. Είναι διατεθειμένες οι ΗΠΑ ή η ίδια η Ρωσία να αποδεχτούν μια νέα πραγματικότητα που λέει πως εκτός των ιδίων, της ΕΕ, της Κίνας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου προστίθεται στην οικογένεια αυτή και η Τουρκία; Δεν το νομίζω. Όμως για να μη γίνει αυτό θα πρέπει να δουλέψουν συλλογικά. Είναι αυτό εφικτό; Δύσκολο να το φανταστώ. Αν όμως πραγματικά θέλουν να κρατήσουν την Τουρκία έξω από τη δική τους «οικογένεια», έχουν μόνο έναν τρόπο να το κάνουν. Να δουν προς την πλευρά των Κούρδων.  Δεν θέλω να επεκταθώ επ’ αυτού γιατί άλλος είναι ο σκοπός αυτής της μελέτης. Όμως ένα μόνο πράγμα φοβάται η Τουρκία: Μήπως και κάποιοι ξένοι έχουν κατά νου ένα μεγαλύτερο Κουρδιστάν. 

*πρώην ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ

Φιλελεύθερος

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube