• Θέλουν χρονοδιαγράμματα οι Τούρκοι για να προχωρήσουν σε νέα τετελεσμένα

• Πάμε σε συνομιλίες με τρεις τουρκικές θέσεις…

• Τα ΜΟΕ και οι θέσεις του Προέδρου προς τον ΓΓ του ΟΗΕ

Οι οικοδόμοι… του ανακοινωθέντος

Αυτά τα γνωρίζει, όπως είναι φυσιολογικό, η Ειδική Σύμβουλος του ΓΓ των Ην. Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ, η οποία ήρθε μεν στην Κύπρο, αλλά δεν κατόρθωσε να καταρτίσει ένα κοινό ανακοινωθέν επί τη νέας διαδικασίας. Τώρα, η κ. Λουτ αναλαμβάνει μαζί με τον κ. Γκουτέρες τον ρόλο των οικοδόμων του κοινού ανακοινωθέντος για τη διαδικασία και την ουσία, έτσι ώστε να περάσουν τα εμπλεκόμενα μέρη από την Πενταμερή σε μια νέα διαδικασία τύπου Κραν Μοντανά. Η ατζέντα είναι ανοικτή, αφού ούτε η κ. Λουτ ούτε ο ΓΓ των Ην. Εθνών έχουν απορρίψει τις τουρκικές θέσεις και ιδέες για συνομοσπονδία στη βάση των δύο κρατών και στην εφαρμογή της εκ περιτροπής Προεδρίας, η οποία, όπως αποκαλύπτουν τα βρετανικά έγγραφα, ήταν τουρκική θέση από το 1992, η οποία είχε γίνει δεκτή για συζήτηση από τον Πρόεδρο Βασιλείου και εν συνεχεία το ’96 από τον Πρόεδρο Κληρίδη, προτού αρχίσει η τότε προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Διπλωματικές πηγές τονίζουν ότι «είναι πάντα ανοικτό το ενδεχόμενο να φορέσουν οι τουρκικές θέσεις το καπέλο των Ην. Εθνών. Ή, τουλάχιστον, κάποιες από αυτές, αφού σε τέτοιες περιπτώσεις δίνεις και παίρνεις».

Δέσμη, Σχέδιο Ανάν, σημερινή λύση…

Εκείνη η νέα προσπάθεια του ’96 στηριζόταν, σύμφωνα με τους Βρετανούς, στη Δέσμη Ιδεών Γκάλι, την οποία είχε απορρίψει ο Πρόεδρος Κληρίδης κατά την προεκλογική περίοδο του 1993. Εξ ου και η εκλογή του στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Και, όμως, όπως λένε οι Βρετανοί, από τα στοιχεία της Δέσμης θα έγραφαν το νέο Σύνταγμα της λύσης, που είχε ως κατάληξη το Σχέδιο Ανάν, από το οποίο έχουμε σήμερα το λεγόμενο κεκτημένο των υφιστάμενων συνομιλιών. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που έγινε δεκτή η τουρκική θέση για το κατάλοιπο εξουσίας, το οποίο οι Τούρκοι θεωρούν ως προϋπόθεση για τη χαλαρή ομοσπονδία, που ήταν τότε δική τους θέση, όπως αναφέρει σχετικά έγγραφο της 17ης Ιουνίου του 1996. Σε άλλο συναφές βρετανικό έγγραφο της 20ής Σεπτεμβρίου του 1996 αναφέρονται τα εξής: «Έχει πολλάκις λεχθεί ότι τα περισσότερα στοιχεία για τη λύση στο κυπριακό πρόβλημα είναι ήδη στο τραπέζι. Αυτό είναι το θέμα μας. Η Δέσμη Ιδεών των Ην. Εθνών, που σχεδόν καρποφόρησε το 1992, παραμένει καλή πηγή συμφωνίας, ή οιονεί συμφωνίας και υλικό από το οποίο θα φτιαχθεί το νέο σύνταγμα μιας διζωνικής ομόσπονδης Κύπρου».

Η ομοσπονδία των Βρετανών και η εκ Περιτροπής Προεδρία

Αφού, λοιπόν, οι Τούρκοι κατοχύρωσαν πολλά στοιχεία της χαλαρής ομοσπονδίας πριν από το Κραν Μοντανά, τώρα κινούνται ένα βήμα μπροστά, θέτοντας στο τραπέζι τη λύση της συνομοσπονδίας. Και με τον τρόπο αυτό μάς στέλνουν στην Πενταμερή με ένα δικό τους νομικό πλαίσιο. Δηλαδή από τη μια έχουμε την ομοσπονδία και τη χαλαρή ομοσπονδία και από την άλλη τη συνομοσπονδία. Οι τρεις όψεις του ίδιου τουρκικού νομίσματος. Σε απόρρητο βρετανικό έγγραφο της 24ης Δεκεμβρίου του 1974 τονίζεται ότι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία είχε τεθεί στις ελληνοτουρκικές συνομιλίες του 1958. Όπως επισημαίνεται, παρότι τώρα, δηλαδή μετά την τουρκική εισβολή, το γεωγραφικό στοιχείο για την επιβολή της ΔΔΟ υπήρχε (γεωγραφικός διαχωρισμός), αυτό το οποίο τελούσε, σύμφωνα με τους Βρετανούς, εν αμφιβόλω, είναι η βιωσιμότητά της. Διότι, σύμφωνα με το έγγραφο, οι Ελληνοκύπριοι θεωρούν την ομοσπονδία ως διχοτόμηση και ότι «η δομή της ομοσπονδίας επιτρέπει επιρροή της τουρκικής Κυβέρνησης επί του νησιού». Έπεσαν έξω οι Βρετανοί στο εξής: Η ελληνοκυπριακή πολιτική ηγεσία όχι μόνο την ομοσπονδία δέχθηκε αλλά και τη χαλαρή ομοσπονδία και το κατάλοιπο εξουσίας και πάντα είχε στο πίσω μέρος του εγκεφάλου της να δεχθεί ακόμη και την εκ περιτροπής Προεδρία, μια παραλλαγή της οποίας υπήρχε στο Σχέδιο Ανάν. Σύμφωνα με βρετανικό έγγραφο της 19ης Ιουνίου, ο τότε Πρόεδρος Γλαύκος Κληρίδης, μιλώντας με τον Βρετανό Πρωθυπουργό, δεν είχε απλώς αποδεχθεί τη Δέσμη Ιδεών Γκάλι, την οποία έλεγε στον κόσμο ότι απέρριπτε ως βάση καταρτισμού του νέου ομοσπονδιακού συντάγματος, αλλά αναφερόταν και σε συζητήσεις για την εκ Περιτροπής Προεδρία, την οποία επίσης απέρριπτε ενώπιον του λαού! Αφού ο Πρόεδρος Κληρίδης αναφέρθηκε στις συμφωνίες Κορυφής του ’77 και ’79 για ΔΔΟ, της οποίας η Κυβέρνηση θα έχει επαρκείς εξουσίες για να διατηρήσει την «εθνική ενότητα», τονίζει προς τον Βρετανό Πρωθυπουργό τα ακόλουθα: «Όμως, από τότε οι δυο πλευρές έχουν καταφέρει να έρθουν σε διάφορες πτυχές πιο κοντά: κυριαρχία, συμμετοχή στην ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, τρόπους στην λήψη αποφάσεων, Εκ Περιτροπής Προεδρία, αποστρατιωτικοποίηση/απόσυρση τουρκικών στρατευμάτων και Συνθήκη Εγγυήσεων». Στην επόμενη, δε, τοποθέτηση αναφέρεται στην πρόοδο που είχε γίνει το 1992 σε όλους τους ανωτέρω τομείς, επί Προεδρίας Βασιλείου, τον οποίο κέρδισε με οριακή διαφορά στις Προεδρικές του 1993, αφορίζοντας τότε ό,τι εκθείαζε τρία χρόνια αργότερα! Τις παραμονές μάλιστα του δεύτερου γύρου των Προεδρικών Εκλογών, μιλώντας ο Κληρίδης στον τηλεοπτικό σταθμό «Ο Λόγος», άφηνε ανοικτή ακόμη και την καταγγελία της ομοσπονδίας…

Μέσω ΟΗΕ… και ο ρεαλισμός

Πάμε λοιπόν σε μια Πενταμερή για να εκδοθεί ένα κοινό ανακοινωθέν που θα καθορίζει την τελευταία, όπως προσδοκάται, πορεία του Κυπριακού, η οποία είχε εμπνευστές Τούρκους και Βρετανούς, και οικοδόμους, τα Ην. Έθνη. Όσο, δε, για την ελληνοκυπριακή ηγεσία, κινείται από ψέμα σε ψέμα προς τον λαό. Αυτά που ισχυρίζεται ότι κατά καιρούς απορρίπτει ως απαράδεκτα, μετά την πάροδο χρονικού διαστήματος τα υιοθετεί στο παρασκήνιο, αποδέχεται τις προηγούμενες τουρκικές θέσεις και τις εμφανίζει εν συνεχεία δημόσια ως δικές μας και πατριωτικές και ρεαλιστικές. Εξ ου και ο «νέος πατριωτικός ή μη ρεαλισμός». Με τη μόνη διαφορά ότι δεν είναι αυτός ο ρεαλισμός των διεθνών σχέσεων. Ο λεγόμενος πατριωτικός και μη ρεαλισμός της κυπριακής πολιτικής ηγεσίας είναι αυτό που οι επιστήμες των Διεθνών Σχέσεων χαρακτηρίζουν ως εξευμενισμό στον ηγεμόνα, που οδηγεί είτε σε αιματηρή είτε σε αναίμακτη υποταγή. Ποιο είναι σήμερα το επιχείρημα του Προέδρου και των κομμάτων που στηρίζουν την Πενταμερή; Πάμε στην Πενταμερή αναγνωρίζοντας, όπως είπε ο Πρόεδρος στο Εθνικό, τους κινδύνους, αλλά δεν μπορεί να μη μεταβούμε, διότι θα πληρώσουμε κόστος και η τουρκική πλευρά θα προχωρήσει σε νέα τετελεσμένα λόγω της δικής της ισχύος. Και λόγω της δικής μας συνειδητής αδυναμίας. Ερώτημα: Εάν ο Πρόεδρος δεν δεχθεί τις συνομοσπονδιακές θέσεις της Άγκυρας, δεν θα καταλήξει άραγε στο ίδιο αποτέλεσμα; Δηλαδή δεν θα προχωρήσει η Άγκυρα σε τετελεσμένα; Ή μήπως, τελικά, θα γίνει αυτό που θέλουν οι Τούρκοι στην Πενταμερή επί τη βάσει της win – win situation: Δηλαδή, όπως και στο παρελθόν, να γίνουν οι τουρκικές αξιώσεις, θέσεις των Ην. Εθνών! Αυτός είναι ένας σοβαρός κίνδυνος, που δεν αναγνωρίζουν μόνο ξένοι διπλωμάτες, αλλά και στελέχη της Κυβέρνησης. Είναι, δε, γνωστό ότι πρόκειται για επιδίωξη της τουρκικής πλευράς. Και τότε τι θα πράξει ο Πρόεδρος; Συνεργάτες του λένε ότι οι Τούρκοι θα επιδιώξουν να περάσουν τις συνομοσπονδιακές τους θέσεις με διπλωματικό τρόπο και με το γάντι…

Λογική χρονοδιαγραμμάτων

Οι Τούρκοι, πάντως, θέλουν να καθοριστεί χρονοδιάγραμμα και προφανώς διατύπωση ότι, εάν η διαδικασία δεν ευοδωθεί, θα μπορούν να προχωρήσουν στα δέοντα… Ότι, δηλαδή, εάν δεν γίνουν δεκτές στις συνομιλίες οι αξιώσεις τους από την ελληνοκυπριακή πλευρά, θα έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε μονομερείς ενέργειες χωρίς να διαμαρτυρηθεί η διεθνής κοινότητα και ο ΟΗΕ. Είτε αυτό αφορά στην Αμμόχωστο είτε στην Τύμπου είτε στην αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Πρώτο επίπεδο θέσεων Προέδρου

Για να αποφύγει τα χειρότερα, ο Πρόεδρος θα πρέπει να είναι από το δείπνο της πρώτης ημέρας σαφής προς τον ΓΓ του ΟΗΕ, τον οποίο λογικό είναι να καλέσει όπως ξεκαθαρίσει το σκηνικό: Ο ίδιος ο κ. Γκουτέρες θα πρέπει να διευκρινίσει προς την τουρκική πλευρά ότι η βάση της λύσης δεν μπορεί να στηρίζεται στη συνομοσπονδία δυο κρατών, διότι: 1) Δεν είναι αυτή η εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας. 2. Υπάρχουν ψηφίσματα του Σ. Ασφαλείας, όπως είναι το 551 και το 540, που καθορίζουν ρητώς ότι δεν αναγνωρίζεται το ψευδοκράτος διότι είναι προϊόν βίας και χρήσης όπλων. Το γεγονός αυτό απαγορεύεται από το άρθρο 2, παράγραφος 4, του Χάρτη των Ην. Εθνών. 3. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος-μέλος της ΕΕ και έχει ενταχθεί με βάση το Πρωτόκολλο 10 ολόκληρη, με αναστολή του κεκτημένου στο βόρειο τμήμα της Κύπρου λόγω κατοχής. Το κεκτημένο δεν μπορεί να εφαρμοστεί στον βορρά εκτός και αν ληφθεί ομόφωνη απόφαση από το Συμβούλιο, που σημαίνει ότι χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη της Κυπριακής Δημοκρατίας. 4. Η Τουρκία πρέπει να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία διότι αυτή είναι βασική προϋπόθεση για την ενταξιακή της διαδικασία.

Σήμερα έχουμε την εξής κατάσταση: Αντί η Τουρκία να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, θέλει την αυτοδιάλυσή της πριν από τη λύση και την αναγνώριση του ψευδοκράτους. Πώς αλλιώς θα πάμε στη λογική των δύο κρατών; Μέσω της αποδοχής του “acknowledgement”, που σημαίνει ότι στον βορρά υπάρχει χωριστή οντότητα.

Το μοντέλο της Πρίστινα και εμπάργκο

Οι ανωτέρω θέσεις, εάν εκφραστούν από τον Πρόεδρο, θα συνιστούν το πρώτο επίπεδο δράσης. Το δεύτερο αφορά στα ΜΟΕ. Και της Τύμπου και της Αμμοχώστου, που συνδέονται με το άνοιγμα των τουρκικών λιμανιών και αεροδρομίων της Τουρκίας στα πλοία και τα αεροσκάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προσοχή, όμως, στο μοντέλο της Πρίστινα, του Κοσσυφοπεδίου. Εκεί το αεροδρόμιο τέθηκε μετά την επιχείρηση των ΝΑΤΟϊκών κάτω από τα Ην. Έθνη, αλλά η Σερβία, τότε Νέα Γιουγκοσλαβία, μετά δηλαδή τον πόλεμο του ’99, δεν ασκούσε εξουσία στον έλεγχο του αεροδρομίου. Σταδιακά, δε, ο έλεγχος πέρασε στους Κοσοβάρους. Συνεπώς, η πρόταση του Προέδρου δεν θα πρέπει να ανοίγει την πύλη του αεροδρομίου της Τύμπου στην αναγνώριση του ψευδοκράτους αλλά στην επανενσωμάτωση της Τύμπου στην Κυπριακή Δημοκρατία και στο Διεθνές Δίκαιο. Διότι, μόνο η Κυπριακή Δημοκρατία είναι υποκείμενο του Διεθνούς Δικαίου και μόνο αυτή μπορεί να ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα επί της επικρατείας της και να συμβάλλεται με τον ICAO. Αυτό αναφέρει και το Διεθνές Δίκαιο και το κεκτημένο και οι σχετικές γνωματεύσεις της ΕΕ, καθώς και η συμφωνία για το Brexit μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ην. Βασιλείου, που ενσωματώθηκε στη σχετική Συνθήκη Εξόδου. Συνεπώς, εάν θα ανοίξει η Τύμπου και το λιμάνι στης Αμμοχώστου, η μεν Τύμπου θα λειτουργεί υπό τον ΟΗΕ αλλά μέσω του Κέντρου Εναέριας Κυκλοφορίας της Λευκωσίας με ένα και μόνο FIR. Όσο, δε, για το λιμάνι της Αμμοχώστου, η εξουσιοδότηση προς τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που θα έχει τη διαχείριση, θα πρέπει να δοθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία και μόνο. Οι θέσεις του Προέδρου περιλαμβάνουν και την άρση του εμπάργκο σε βάρος των πλοίων και των αεροσκαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι δηλαδή ενταγμένες στη λογική της άρσης του λεγόμενου εμπάργκο, στο οποίο ισχυρίζονται ότι βρίσκονται (παρότι αυτό ισχύει λόγω κατοχής) και αυτού που επιβάλλει η Τουρκία σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και αποτελεί παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και του κοινοτικού κεκτημένου. Και δη της τελωνειακής ένωσης.

Επιταγή εννόμου τάξεως

Αυτά επιτάσσει η διεθνής έννομος τάξη, της οποίας ο ΓΓ είναι θεματοφύλακας. Αν ο Πρόεδρος θέσει τις προτάσεις αυτές και η Τουρκία τις απορρίψει, θα αποδειχθεί το αυτονόητο. Ότι δηλαδή δεν θέλει λύση αλλά διάλυση, διχοτόμηση και τουρκοποίηση. Και τότε, ο Πρόεδρος θα πρέπει να ζητήσει από τον ΓΓ του ΟΗΕ να καταγράψει τι συνέβη, για να αναλάβει η Τουρκία τις ευθύνες της και κατ’ ελάχιστον να μη χρεωθεί αδιαλλαξία επειδή δεν δέχθηκε τις απαράδεκτες τουρκικές θέσεις. Δεν πιστεύουμε σε θαύματα, αλλά έχουμε δικαίωμα στην ελπίδα!

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

Σημερινή