Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας διακρίνονται εδώ και αρκετό καιρό από αυξανόμενη ένταση

Πολλές από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η σχέση των δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ, ξεπεράστηκαν χάρη στη φιλική σχέση του απερχόμενου Προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ και του Προέδρου Ερντογάν.

Αναμένοντας την άνοδο του Τζο Μπάιντεν στην εξουσία, διαφαίνεται ότι η ένταση θα ανέβει· ωστόσο υπάρχει ακόμα περιθώριο για εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών. Ανεξάρτητα από την έκβαση που θα έχουν οι διμερείς σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον, φαίνεται ότι  η επόμενη τετραετία δεν θα έχει καμία σχέση με τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια.

«Το μόνο στοιχείο που κράτησε αυτή τη σχέση «ζωντανή», ήταν η προσωπική σχέση Τραμπ-Ερντογάν», δήλωσε στο CNBC ο πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου και ερευνητής του American Enterprise Institute, Μάικλ Ρούμπιν. «Με τον Τραμπ εκτός Λευκού Οίκου, ο Ερντογάν θα πρέπει να ανησυχεί». Ο λόγος είναι τα πολλά σημεία διαφωνίας μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον· σημεία που αποκαλύπτουν τη διαφορετική αντίληψη των δύο χωρών για τη γεωπολιτική, τις συμμαχίες και τη διακυβέρνηση. Ανάμεσα στα σημεία αυτά, είναι η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, κάτι το οποίο οι Δημοκρατικοί έχουν ήδη καταδικάσει, η αγορά του ρωσικού συστήματος S-400, γεγονός που προκάλεσε την οργή των συμμάχων του ΝΑΤΟ και οδήγησε στην επιβολή κυρώσεων από την Ουάσιγκτον, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στη Συρία εναντίον των Κούρδων συμμάχων των ΗΠΑ και η στήριξη που παρέχει η Άγκυρα σε ομάδες τρομοκρατών.

Επιπλέον, υπάρχει η τουρκική επιθετικότητα κατά της Ελλάδας και της Κύπρου για τον έλεγχο των ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, η βοήθεια που παρείχε η Τουρκία στο Ιράν ώστε το δεύτερο να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις και η ύπαρξη της κοινής βάσης του Ιντσιρλίκ, όπου η Τουρκία φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό Αμερικανών στρατιωτών, αεροσκαφών και περίπου 50 πυρηνικών κεφαλών.

Πρόκειται για πολλά ζητήματα. Τι άποψη έχει ο Μπάιντεν για κάποια από αυτά;

Ανταλλαγές χαρακτηρισμών και απειλών

Βάσει των προηγούμενων δηλώσεων του Μπάιντεν, φαίνεται ότι η Ουάσιγκτον θα υιοθετήσει μια πιο σκληρή γραμμή. Σε συνέντευξή του τον περασμένο Ιανουάριο, ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ αποκάλεσε τον Ερντογάν αυταρχικό, κατέκρινε τις πράξεις του εναντίον των Κούρδων και είπε ότι ο Τούρκος Πρόεδρος «πρέπει να πληρώσει το τίμημα».  Επίσης, πρότεινε οι ΗΠΑ να υποστηρίξουν τους ηγέτες της τουρκικής αντιπολίτευσης, ώστε να μπορέσουν να νικήσουν τον Ερντογάν, συμπληρώνοντας ότι αυτό θα έπρεπε να γίνει μέσω εκλογικής διαδικασίας και όχι μέσω πραξικοπήματος.

 «Οι ΗΠΑ θα πυροβολούσαν τον εαυτό τους στο πόδι… Εάν η Ουάσιγκτον επέβαλε σκληρότερες κυρώσεις, τότε η Τουρκία θα ανέπτυσσε ακόμα βαθύτερους δεσμούς με τη Ρωσία και το Ιράν»  ~Agathe Demarais~

Ο Μπάιντεν υποσχέθηκε να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων· ένα επίμαχο θέμα για την Τουρκία και κάτι το οποίο οι προηγούμενοι Αμερικανοί πρόεδροι απέφυγαν για έναν αιώνα. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 1.5 εκατομμύρια Αρμένιοι σκοτώθηκαν ή εκδιώχθηκαν από την τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία. Καμία τουρκική κυβέρνηση δεν αναγνώρισε το γεγονός αυτό ως γενοκτονία, ενώ Τουρκία και Αρμενία δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις.

Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι νομοθέτες τάχθηκαν υπέρ των κυρώσεων κατά της Άγκυρας, με αφορμή τις επιθέσεις κατά των Κούρδων, τους οποίους η Τουρκία αποκαλεί τρομοκράτες, και λόγω της αγοράς και δοκιμής των πυραύλων S-400. Οι κυρώσεις αυτές θα ήταν ένα μεγάλο πλήγμα στην ήδη παραπαίουσα τουρκική οικονομία.

Η Τουρκία από την πλευρά της απειλεί με αντίποινα την Ουάσιγκτον, σε περίπτωση κυρώσεων, μέσω της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ. Ο Ερντογάν κατηγόρησε προηγουμένως τον Μπάιντεν για παρεμβολή στα εσωτερικά θέματα της Τουρκίας.

Παρόλα αυτά, ο εκπρόσωπος του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, δήλωσε την περασμένη Τετάρτη ότι «η Τουρκία πιστεύει ότι μπορεί να έχει μια καλή και θετική συνεργασία με τη διοίκηση Μπάιντεν». Επίσης είπε ότι οποιαδήποτε τιμωρία λόγω της απόκτησης των S-400 είναι αντιπαραγωγική.

Ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση

«Οι διεθνείς παρεμβάσεις και η εριστική συμπεριφορά του Ερντογάν απέναντι σε συμμάχους και εχθρούς, έχουν αρχίσει να ενοχλούν ολοένα και περισσότερο, τόσο τις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη», λέει η διευθύντρια παγκοσμίων προβλέψεων του Economist, Agathe Demarais.

«Είναι ένα επικίνδυνο μονοπάτι. Είναι πολύ πιθανό η άνοδος του Μπάιντεν στην εξουσία να οδηγήσει σε μια πολύ πιο σκληρή στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Τουρκία, συγκριτικά με την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ», συμπληρώνει.

Αυτή η στάση ωστόσο εμπεριέχει το δικό της βαθμό ρίσκου, κυρίως διότι, τιμωρώντας ένα σύμμαχο όπως η Τουρκία, απλά θα την ωθήσει στην αγκαλιά της Μόσχας.

 «Οι ΗΠΑ θα πυροβολούσαν τον εαυτό τους στο πόδι… Εάν η Ουάσιγκτον επέβαλε σκληρότερες κυρώσεις, τότε η Τουρκία θα ανέπτυσσε ακόμα βαθύτερους δεσμούς με τη Ρωσία και το Ιράν».

Πολλοί στην Ουάσιγκτον πιστεύουν ότι η Τουρκία είναι μία σύμμαχος την οποία οι ΗΠΑ δεν έχουν περιθώριο να χάσουν και να τη δουν να μετατρέπεται σε αντίπαλο, καθώς αποτελεί το 2^ο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ και είναι σημαντικό κομμάτι στρατηγικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.

Υπάρχουν πιθανότητες για μια έκβαση win-win;

Κάποιοι βλέπουν μια διαφορετική κατάληξη στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.

«Η Τουρκία έχει τεράστια στρατηγική σημασία για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Για το λόγο αυτό περιμένω να δω μια μεγάλη προσπάθεια του Μπάιντεν να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Άγκυρα και να την κάνει να επιστρέψει με το μέρος της Δύσης», τονίζει ο στρατηγικός αναλυτής αναπτυσσόμενων αγορών της Bluebay Asset Management, Timothy Ash.

«Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι δύο μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τις ΗΠΑ είναι η Κίνα και η Ρωσία. Θα ήταν τεράστια νίκη για τον Μπάιντεν να επαναφέρει την Τουρκία στη Δύση και πιστεύω ότι θα επικεντρωθεί σε αυτό», συμπληρώνει ο Ash.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι σχέσεις των δυο χωρών δεν ήταν ρόδινες ούτε και κατά την περίοδο διακυβέρνησης Τραμπ. Τον Αύγουστο του 2018, ο Τραμπ απείλησε την Τουρκία με κυρώσεις λόγω της κράτησης του πάστορα Brunson· μια απειλή που οδήγησε τη λίρα σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα κι έριξε την Τουρκία σε ακόμα βαθύτερη οικονομική κρίση.

Σήμερα, με την ισοτιμία να σπάει αρνητικό ρεκόρ, τον υψηλό πληθωρισμό και την ανεργία να αυξάνονται ραγδαία λόγω της πανδημίας, οποιαδήποτε διένεξη με τις ΗΠΑ που δημιουργεί ενδεχόμενο κυρώσεων, μπορεί να αποβεί καταστροφική για την τουρκική οικονομία.

Επενδυτές και περιφερειακοί αναλυτές θα παρακολουθούν τη δυναμική της σχέσης Μπάιντεν-Ερντογάν τους επόμενους μήνες, ώστε να διαπιστώσουν εάν ισχύουν τα λεγόμενα του Τούρκου ακαδημαϊκού Ahmed Alioglu, ο οποίος είχε κάνει λόγο για τα «4 δύσκολα χρόνια που έρχονται για την Τουρκία».

Μετάφραση: Νίκος Χριστοφορίδης

cnbc.com