Κάθε σπιθαμή της γης μας και μια ιστορία, κάθε τόπος και μια αήττητη διαχρονικότητα. Και μέσα σε όλα αυτά, στέκει η Δερβιτσάνη. Δυστυχώς το μόνο χωριό που διατηρεί ακόμη άσβεστη τη φλόγα της δυναμικής ελληνικής παρουσίας στην πολύπαθη Βόρειο Ήπειρο. Η αρχιτεκτονική μας με την πάροδο των ετών έχει “θαμπώσει”, οδηγώντας πολλά αξιόλογα σημεία στην απώλεια της πρότερης καλαισθησίας τους. Μολαταύτα, ακόμη υπάρχουν γραφικά στέκια και σοκάκια όπου μπορείς να διακρίνεις την όμορφη Ήπειρο της πέτρας και της καθάριας φύσης.

Γράφει ο εκπαιδευτικός Γιώργος Γκοτζιάς

Καθώς προχωράμε από την κεντρική πλατεία του χωριού μας, προς την Εκκλησιά, θα συναντήσουμε έναν επιβλητικό πλάτανο, ο οποίος (κατά τα λεγόμενα των γερόντων μας) είναι φυτεμένος ήδη από τον 18ο αιώνα στην αυλή όπου βρίσκονταν το περιώνυμο Χάνι της Δερβιτσάνης. Γίνεται λόγος για το γνωστό πανδοχείο, όπου έμποροι και οδοιπόροι έβρισκαν ένα προσωρινό κατάλυμα, μέχρις ότου συνεχίσουν την πορεία τους για πιο αλαργινά λημέρια του τόπου μας.

Όπως διηγούνται οι προγενέστεροι, κάθε Σαββατόβραδο, έρχονταν άνθρωποι απ’ όλα τα χωριά της Δερόπολης (Γλύνα, Βραχογοραντζή κ.α.), άπλωναν την πραμάτεια τους η οποία αφορούσε κυρίως διάφορα οπωροκηπευτικά προϊόντα, πωλούσαν ό,τι χρειάζονταν οι Δερβιτσιώτες, διέμεναν το βράδυ στο χωριό και την Κυριακή το πρωί συνέχιζαν το δρόμο τους για το Αργυρόκαστρο. Έπειτα ξεκουράζονταν στο λεγόμενο “Χάνι του Σταύρου” της εν λόγω πόλης.

Επίσης, εκεί μπορούσες να κοιμηθείς, να αφήσεις το άλογό σου να ξεκουραστεί, να πιεις και να φας, να ηρεμήσεις. Κατά το γνωστό Δερβιτσιώτη διπλωμάτη και συγγραφέα Γεώργιο Παπαδόπουλου, το χωριό μας διατηρούσε για αιώνες μια συγκεκριμένη χωροταξική διαρρύθμιση. Εκκλησιά, Κοιμητήριο, Σχολειό, Κοινοτικό Κέντρο, Χοροστάσι, Αναγνωστήριο και Χάνι. Με αυτή τη σειρά και τάξη όλα ήταν σε άμεση επαφή με τον άνθρωπο. Κι έτσι, ακόμη και στις δύσκολες στιγμές, οι άνθρωποι γύρω από αυτά τα κτήρια – θεσμούς συσπειρώνονταν και οργάνωναν την εκάστοτε αντίστασή τους.

Ειδικά το Χάνι και ο Γεροπλάτανος ήταν τα καίρια σημεία για ποικίλες εθνικές συζητήσεις και συνεννοήσεις των εντόπιων κατοίκων μας. Εκεί λάμβαναν αποφάσεις όπως η μεγάλη ελληνική μας αντίσταση κατά της κατάργησης των Ελληνικών Σχολείων σε όλη τη Βόρειο Ήπειρο. (Η επονομαζόμενη “Νέα Φιλική Εταιρεία”) Άνθρωποι με σθένος, λες και αντλούσαν απαράμιλλο θάρρος από τα τρίσβαθα της γης, μέσω των ριζωμάτων αυτού του προγονικού μας δέντρου.

Και τα χρόνια πέρασαν, το Χάνι μετατράπηκε από το δικτατορικό καθεστώς σε δημόσιο ξυλουργείο. Κι όμως το όνομά του δε χάθηκε. Παράλληλα και το κοινοτικό μας καφενείο πλησίον του και η αυλή του γεμάτη παιδιά και γέλια, αλλά και έντονους εγχώριους τσακωμούς που έδιναν στο μεγαλοχώρι μας την αίσθηση μιας άλλη μικρής και δυναμικής Ελλάδας, απομονωμένη από τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη της εποχής.

Εν συνεχεία το καφενείο γίνεται χώρος ενοριακός και στεγάζει παιδικές φωνές, μελωδίες και δωρεάν μαθήματα που αφορούν την τέχνη της αγιογραφίας. Πάνω από πενήντα παιδιά εντρύφησαν σε αυτή την όμορφη και θεάρεστη ενασχόληση, μαθαίνοντας επίσης και τα βασικά της βυζαντινής μουσικής, για να πλαισιώσουν με τη σειρά τους το αναλόγιο που τόσο πολύ το έχει ανάγκη ετούτο το χριστιανικό μετερίζι. Και τα χρόνια κυλούν, μαζί με αυτά και οι σελίδες της ιστορίας ισοσταθμίζουν τη θνητότητα και την αθανασία, το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον…

Κι εμείς συνεχίζουμε να ευχόμαστε για μια ευλογημένη ζωή στον ένδοξο τόπο μας!

Δείτε νοσταλγικά φωτογραφικά πλάνα στο dervitsani.gr