Του Leonid Bershidsky

Σημαντικός πρωταγωνιστής δύο πρόσφατων συγκρούσεων – στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ – αναδείχθηκε όχι κάποια προσωπικότητα, αλλά ένα μη επανδρωμένο εναέριο όχημα (UAV), ή drone, το οποίο ονομάζεται Bayraktar TB2 και κατασκευάστηκε από την Baykar, τουρκική εταιρεία στην οποία ο γαμπρός του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, υπηρετεί ως επικεφαλής τεχνικός αξιωματούχος.

Στη Λιβύη to 2019, το TB2 σημείωσε κάποιες επιτυχίες εναντίον ενός πολυθρύλητου ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος, του Pantsir, βοηθώντας την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση του Φαγέζ Αλ Σάρατζ να κρατήσει την Τρίπολη ενάντι της επίθεσης του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος είχε εξοπλιστεί με το συγκεκριμένο ρωσικό σύστημα.

Στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αυτό το φθινόπωρο, το ίδιο drone έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε συντριπτικά πλήγματα κατά των αρμενικών αρμάτων μάχης, του πυροβολικού και – ξανά – εναντίον ορισμένου ρωσικού αντιαεροπορικού εξοπλισμού.

Βοήθησε στην επίτευξη μιας αποφασιστικής νίκης για το Αζερμπαϊτζάν και μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, με τη μεσολάβηση της Μόσχας, μέσω της οποίας επέστρεψε στο Αζερμπαϊτζάν το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που η χώρα είχε απολέσει σε προηγούμενο πόλεμο, τη δεκαετία του 1990.

Ο κομβικός ρόλος των drone

Το ότι τα UAV μπορούν να παίξουν τόσο ορατό ρόλο στους σύγχρονους πολέμους αποτελεί μεγάλο μέρος της ελκυστικότητάς τους. Όπως επισημαίνει η Ουλρίκε Φράνκε του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις Διεθνείς Σχέσεις, της οποίας ο τομέας εμπειρογνωμοσύνης περιλαμβάνει τον πόλεμο με χρήση drone, “το να χρησιμοποιεί κανείς drone είναι σαν να έχει μαζί του ένα συνεργείο κινηματογράφησης”.

Τα πλάνα τα οποία τραβούν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη καθώς επιτίθενται συχνά χρησιμοποιούνται από κυβερνήσεις για προπαγανδιστικούς σκοπούς και είναι πολύ πιο πειστικά σε σχέση με τους συνηθισμένους αντικρουόμενους ισχυρισμούς των εμπολέμων κάθε σύρραξης. Ανεξάρτητοι παρατηρητές τα χρησιμοποιούν προκειμένου να επαληθεύουν τις εκθέσεις τους.

Ένα ακόμη μεγαλύτερο πλεονέκτημα, ωστόσο, προέρχεται από το πώς η Τουρκία και οι σύμμαχοί της – η κυβέρνηση Αλ Σάρατζ και το καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν του προέδρου Ιλχάμ Αλίγεφ – χρησιμοποίησαν τα drone για να διαταράξουν την ισορροπία άμυνας – επίθεσης επί του πεδίου της μάχης.

Είτε συμφωνείτε είτε όχι με τη θεωρία ότι οι πόλεμοι διεξάγονται όταν το κόστος της επίθεσης είναι πολύ χαμηλότερο από το κόστος της άμυνας, είναι τόσο διαισθητικά σαφές όσο και πειραματικά αποδεδειγμένο ότι η απώλεια ενός drone – ή και δύο ή τριών, είναι λιγότερο επώδυνη και έχει χαμηλότερο κόστος από το να χάσει κανείς ένα άρμα μάχης ή ένα επανδρωμένο αεροσκάφος.

Η αποστολή drone στη μάχη μοιάζει αρκετά με παιχνίδι σε υπολογιστή – και πράγματι, οι παίκτες τέτοιων computer games μπορεί να αποδειχθούν καλύτεροι χειριστές UAV σε σχέση με εκπαιδευμένους πιλότους. Και στους δύο πολέμους, της Λιβύης και του Καραμπάχ, οι χειριστές drone αναλάμβαναν πολλούς κινδύνους προκειμένου να ανακαλύψουν τα τρωτά σημεία της αντίπαλης πλευράς, χωρίς να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το εάν θα έχαναν ένα ή δύο UAV κατά τη διαδικασία.

Η αλλαγή της ισορροπίας άμυνας – επίθεσης

Εκτός των σχετικά δαπανηρών TB2 – η τιμή τους κυμαίνεται σε αρκετά εκατομμύρια δολάρια ανά τεμάχιο, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα κόστη των κέντρων ελέγχου – το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε σχεδόν οτιδήποτε μπορούσε να πετάξει, συμπεριλαμβανομένων των παλαιών σοβιετικών αγροτικών αεροπλάνων An-2, με μετατροπή των πάντων σε UAV. Αγόρασε επίσης drone – καμικάζι από το Ισραήλ.

Για τη συνέχεια Capital