Του Andrei Kolesnikov

Αμέσως μετά από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, μια παλιά φωτογραφία άρχισε να κάνει την εμφάνιση της στα ρωσικά social media. Έδειχνε τον Andrei Gromyko, πρόεδρο του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, να χαιρετά τον Joe Biden, τότε Γερουσιαστή, στη διάρκεια της επίσκεψης του τελευταίου στη Μόσχα τον Ιανουάριο του 1988, ως μέρος των διαβουλεύσεων για τη συνθήκη INF.

“Το πρώτο άτομο που συνεχάρη τον Joe Biden για την εκλογική του νίκη ήταν ο Andrei Gromyko”, έγραφε ο τίτλος. Ήταν ασφαλώς ένα ανέκδοτο για την ηλικία του νέο-εκλεγέντα προέδρου: ο Biden γίνεται 78 αυτόν τον μήνα (την ίδια ηλικία με τον Gromyko όταν συναντήθηκαν). Αλλά υπάρχει και κάποια σοβαρή σημασία στη φωτό επίσης.

Οι Σοβιετικοί ηγέτες μιλούσαν με αρκετές προσωπικότητες της αμερικανικής πολιτικής και είχαν σοβαρές και κάποιες εποικοδομητικές συζητήσεις με αυτούς. Αυτό δεν είναι κάτι για το οποίο μπορεί να καμαρώσουν εκπρόσωποι της ρωσικής ελίτ σήμερα. Είναι αμφίβολο εάν υπάρχει έστω και θεωρητικά περίπτωση ο Biden να επισκεφθεί τη Μόσχα ξανά για συζητήσεις αναφορικά με τον έλεγχο των όπλων.

“Πρωθυπουργέ, σας κοιτάζω στα μάτια και δεν νομίζω πως έχετε ψυχή”, ισχυρίζεται ο Biden πως είπε στον Putin σε μία ακόμη επίσκεψη του στη Μόσχα μεταξύ της θητείας του Putin το 2011. Ο Ρώσος ηγέτης φέρεται να απάντησε “καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον”.

Αυτή η στιχομυθία είναι πολύ σημαντική: τίποτα συναισθηματικό, τίποτα προσωπικό, καμία μυστήρια ρωσική ψυχή. Απλώς business. Ίσως αυτή η προσέγγιση να μπορούσε να γίνει η βάση για έναν νέο τύπο σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας, παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις; Ωστόσο η εξωτερική πολιτική εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον φορέα της εξωτερικής πολιτικής, και από αυτή την άποψη, είναι δύσκολο να βρεθούν λόγοι αισιοδοξίας.

Σε ένα δοκίμιό του στο Foreign Affairs που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2020, ο Biden δεν εστιάζει τόσο πολύ στη Ρωσία, αν και αναφέρεται στη ρωσική επιθετικότητα και στην ανάγκη να διατηρηθούν σε υψηλό επίπεδο οι στρατιωτικές ικανότητες του ΝΑΤΟ. Υπάρχει επίσης μια ενθαρρυντική δέσμευση να επιδιώξει νέες ρυθμίσεις ελέγχου των όπλων με τη Ρωσία.

Ο νέος πρόεδρος γράφει ότι “πρέπει να επιβάλουμε πραγματικό κόστος στη Ρωσία για τις παραβιάσεις της στους διεθνείς κανόνες και πρότυπα και να σταθούμε στη ρωσική κοινωνία, η οποία έχει αντιταχθεί γενναία πολλές φορές έναντι του κλεπτοκρατικού απολυταρχικού συστήματος του προέδρου Vladimir Putin”.

Τα σχόλια του Biden είναι πιθανό να ενεργοποιήσουν τουλάχιστον δύο στοιχεία της ρωσικής προπαγάνδας. Πρώτον, η προβλέψιμη επανάληψη της ενεργής συμμετοχής μεταξύ των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών χωρών εντός του ΝΑΤΟ, είναι μια καλή δικαιολογία για τη μηχανή της ρωσικής προπαγάνδας να “πιάσει δουλειά” για το θέμα του πολέμου. Αναπόφευκτα, θα αρχίσει να “πουλάει” στον ρωσικό λαό η απειλή της στρατιωτικής επίθεσης από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της έναντι της Ρωσίας.

Αυτή η απειλή δεν έχει σημαντικές δυνατότητες κινητοποίησης: από το 2018, η εξωτερική πολιτική και η στρατιωτική ατζέντα έχουν αποτύχει ένα ενισχύσουν τις αξιολογήσεις των αρχών. Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι σε ό,τι αφορά στους περισσότερους Ρώσους, η χώρα τους έχει ήδη ανακτήσει τη δύναμή της. Επιπλέον, η αντιλαϊκή κίνηση να αυξήσει ξανά το όριο συνταξιοδότησης το 2018, εστίασε την κοινή γνώμη στην εγχώρια οικονομικό-κοινωνική ατζέντα. Και πάλι, νέα στοιχεία επιθετικότητας των ΗΠΑ, θα βρουν κάποιο αντίκρυσμα στο μέρος της κοινωνίας με αντί-αμερικανική νοοτροπία.

Η άλλη απάντηση της προπαγάνδας, θα αφορά στην κοινωνία των πολιτών. Οποιαδήποτε επιδείνωση των σχέσεων με τη Δύση πάντα έχει μια αρνητική επίδραση στη ρωσική κοινωνία των πολιτών, καθώς το κράτος διπλασιάζει τις πιέσεις σε αυτή. Ακόμη και η προφορική στήριξη από τη μελλοντική κυβέρνηση Biden για τους ρωσικούς οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών, θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες για τον περιορισμό της δραστηριότητάς τους, για να μην αναφέρουμε και αβάσιμες νομικές υποθέσεις εναντίον τους. Μία μόλις εβδομάδα μετά από τις εκλογές στις ΗΠΑ, η ρωσική κυβέρνηση κατέθεσε νομοσχέδιο στη Δούμα το οποίο επιβάλει νέους περιορισμούς στο έργο των ΜΚΟ και δημιουργεί πρόσθετους λόγους για το κλείσιμό τους.

Ίσως να είναι απλώς σύμπτωση, αλλά το νομοσχέδιο στοχεύει στην “ξένη χρηματοδότηση” (μια έννοια που διευρύνεται ακόμη περισσότερο στο πεδίο εφαρμογής), καθώς και τη συνεργασία μη εμπορικών φορέων με “ανεπιθύμητους λογαριασμούς”. Αυτού του είδους νομοθεσίας είναι ήδη τακτικό φαινόμενο στη Ρωσία και τώρα, ως αποτέλεσμα της έμφασης του Biden στην ατζέντα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ρωσική διαχείριση του νόμου και των νομικών τροποποιήσεων θα γίνει ακόμη πιο κατασταλτική, ως απάντηση σε αυτό που εκλαμβάνεται ως παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Ρωσίας, μέσω ΜΚΟ και ατόμων, που χαρακτηρίζονται ως ξένοι πράκτορες.

Μια δημοσκόπηση τον Σεπτέμβριο από το levada Center, έδειξε ότι το 70% των Ρώσων που πιστεύουν ότι η σύγχρονη Ρωσία έχει εχθρούς, ονόμασαν τις ΗΠΑ έναν από αυτούς (καμιά άλλη χώρα δεν βρίσκεται κοντά σε αυτό το ποσοστό). Πολλαπλές ομάδες εστίασης που συγκροτήθηκαν από το κέντρο Levada, το οποίο συνεργάζεται με το Carnegie Moscow Center και κάποιες έρευνες, δείχνουν ότι ο μέσος Ρώσος έχει μια αμφιλεγόμενη στάση απέναντι στις ΗΠΑ, συνδυάζοντας ένα αίσθημα ανωτερότητας με ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας. Σε αντίθεση με τη Ρωσία, οι ΗΠΑ “δεν έχουν ψυχή”. Την ίδια στιγμή ωστόσο, είναι μια οικονομική υπέρ-δύναμη από την οποία μπορούν να μάθουν, επομένως αξίζει να συνεργαστούν.

Εάν η ρωσική προπαγάνδα επιλέξει να εστιάσει στις αρνητικές συνέπειες της νίκης του Biden, θα πυροδοτήσει αντί-αμερικανικό αίσθημα. Η δράση που θα αναλάβουν οι ρωσικές αρχές, εξαρτάται από τις πρώτες ενέργειες και δηλώσεις της κυβέρνησης Biden. Εάν η ομάδα Biden δείξει μια ορθολογική προσέγγιση σε πιθανούς τομείς συνεργασίας, αυτό θα καθυστερήσει κάθε αντί-αμερικανική προπαγανδιστική εκστρατεία μεγάλης κλίμακας. Ένας ήρεμος και πραγματιστικός τόνος στις αρχικές δηλώσεις και επαφές, είναι ικανός να κυριαρχήσει στις νομικές υποθέσεις και σε νομοθετικές πρωτοβουλίες που στοχεύουν τη ρωσική κοινωνία των πολιτών.

Η ιστορία δείχνει πως η κοινή γνώμη μπορεί εύκολα να εστιάσει σε έναν προηγούμενο εχθρό, στην περίπτωση που οι επίσημες σχέσεις των δύο χωρών βελτιωθούν. Αυτό συνέβη στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, κάτι που δεν θα είχε συμβεί χωρίς τη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ να υιοθετούν διαπραγματευτικές θέσεις που ήταν πάνω από όλα, ρεαλιστικές. Στην έκθεση του το 1970 στο Κογκρέσο για την εξωτερική πολιτική, ο πρόεδρος Richard Nixon πρότεινε να υιοθετήσει έναν “δίκαιο και επιχειρηματικού τύπου τρόπο” στις συζητήσεις με τις κομμουνιστικές χώρες, και αναγνώρισε ότι τόσο η Σοβιετική Ένωση όσο και οι ΗΠΑ είχαν “αναγνωρίσει αμοιβαίο ζωτικό συμφέρον στο να σταματήσουν το επικίνδυνο momentum της κούρσας εξοπλισμού με πυρηνικά όπλα”.

Εκείνη την εποχή, άλλες τακτικές που απέδωσαν, περιλάμβαναν άλλες μεθόδους, όπως περιγράφονται λεπτομερώς από τον Henry Kissinger. Κατέστησαν δυνατή την επίτευξη της Συμφωνίας Συνεργασίας στην Εξερεύνηση και Χρήση του Διαστήματος για Ειρηνικούς Σκοπούς, με αποκορύφωμα την κοινή αποστολή των Apollo-Soyuz και τη χειραψία στο διάστημα. Η άμεση ιστορική παρέκταση είναι ασφαλώς εντελώς προσωρινή, αλλά δίνει μια ιδέα πιθανών εργαλείων συνεργασίας, και αποτελεί μαρτυρία για τη θετική επίδραση της ρεαλιστικής συνεργασίας  εν μέσω τεταμένης ατμόσφαιρας στο εσωτερικό.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegie.ru/commentary/83319

capital.gr