REAL TIME |

Weather Icon

Η σύγκρουση Ελλάδας – Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο από γαλλική οπτική

Η σύγκρουση Ελλάδας – Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο από γαλλική οπτική

Πηγή φωτογραφίας: Σκάι

Σήμερα η περιοχή της Αν. Μεσογείου αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία λόγω των αυξημένων εντάσεων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας σχετικά με τις αξιώσεις τους για τις θαλάσσιες περιοχές. Η διαφορά μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας σχεδόν έφτασε σε σημείο σύγκρουσης τον Αύγουστο 2020, καθώς οι δύο χώρες απέφυγαν τελευταία στιγμή μια ναυτική σύγκρουση.

του Γιασίν Φακίντ

Οι πρόσφατες εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν μπορούν να περιγραφούν απλώς ως ένα άλλο επεισόδιο κυμαινόμενων τουρκο-ελληνικών σχέσεων. Είναι μια πολυδιάστατη σύγκρουση με ευρείες περιφερειακές επιπτώσεις. Η πρόσφατη σχεδόν στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας σχετικά με τα πιθανά πεδία φυσικού αερίου που βρίσκονται στα ύδατα της Ανατολικης Μεσογείου συνδέεται με μια περίπλοκη ιστορική και πολιτισμικη σύγκρουση μεταξύ των δύο εθνών, τόσο κοντά γεωγραφικά, αλλά και τόσο απομακρυσμένα πολιτισμικά και πολιτικά.

Μερικά σημεία κατανόησης της ισορροπίας δύναμεων

Η σύγκρουση στην ανατολική Μεσόγειο οφείλεται κυρίως σε διαμάχη μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Τρεις πτυχές αυτής της ισορροπίας ισχύος σχηματίζουν εκρηκτικό μείγμα στην ανατολική Μεσόγειο:

– Η σύγκρουση οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν συμφωνημένα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Οι δύο χώρες αμφισβητούν τους αμοιβαίους ισχυρισμούς τους σε θαλάσσια εδάφη και, ως εκ τούτου, αμφισβητούν τα αντίστοιχα δικαιώματά τους για αναζήτηση ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος.

– Η ερεύνα από διεθνείς εταιρείες εντατικοποιήθηκε από το 2011 με σημαντικές ανακαλύψεις.

– Η πολιτική της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, βοήθησε να προσελκύσει άλλες δυνάμεις σε θαλάσσιες αψιμαχίες.

Το χάσμα μεταξύ της Τουρκίας και των γειτόνων της στην ανατολική Μεσογείο αφορά κυρίως την Κύπρο. Ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίζεται διεθνώς ως κυρίαρχο κράτος, η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα από την ίδρυσή της το 1983.

Η Τουρκία έχει μακροχρόνιες αντιρρήσεις για τις άδειες ερεύνων που διδονται από τη Κύπρο σε διεθνείς εταιρείες ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ENI (Ιταλία) και Total (Γαλλία). Αυτές οι άδειες αφορούν κυρίως τα νότια και νοτιοδυτικά του νησιού. Αυτές οι περιοχές περιλαμβάνονται στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου, αλλά η οποία, σύμφωνα με την Άγκυρα, παραβιάζει την υφαλοκρηπίδα της καθώς και τα χωρικά ύδατα που ανήκουν στην ΤΔΒΚ.

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1982 για το Δίκαιο της θάλασσας ορίζει ότι τα παράκτια έθνη και τα νησια έχουν δικαίωμα σε αποκλειστική οικονομική ζώνη 200 μιλίων, όπου μπορούν να διεκδικήσουν δικαιώματα αλιείας, εξόρυξης και γεώτρησης. Η θέση της Τουρκίας προσθέτει περαιτέρω πολυπλοκότητα σε ένα ήδη νομικό αίνιγμα. Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών και υπερασπίζεται μια διαφορετική ερμηνεία των δικαιωμάτων, υποστηρίζοντας ότι τα νερά που γειτνιάζουν με την ελληνοκυπριακή διοίκηση παραμένουν αναπόσπαστο τμήμα της υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας.

Το στρατηγικό παιχνίδι των ενδιαφερομένων

Η συμφωνία της 27ης Νοεμβρίου 2019 που υπεγράφη μεταξύ του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του πρωθυπουργού της Λιβύης Φαγιέζ αλ-Σαρράζ καθόρισε θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο υπογραφόντων. Το κείμενο οριοθετεί μια γραμμή 35 χιλιομέτρων από τη νοτιοδυτική ακτή της Τουρκίας έως τη βόρεια Λιβύη και διασχίζει τις περιοχές της ΑΟΖ που διεκδικει η Ελλάδα. Γέρνει την ισορροπία ισχύος στην ανατολική Μεσόγειο υπέρ της Τουρκίας.

Αυτό διαταράσσει την προγραμματισμένη διαδρομή του αγωγού φυσικού αερίου East Med 1.900 χιλιομέτρων που θα μεταφέρει αέριο από το Ισραήλ μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας στη νότια Ευρώπη. Η Ελλάδα κάλεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και το ΝΑΤΟ να καταδικάσουν τη θαλάσσια συμφωνία της Τουρκίας και απέλασε τον πρέσβη της Λιβύης στην Ελλάδα. Ως αντίμετρο στις τακτικές της Τουρκίας, το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα ενώθηκαν για να προωθήσουν τον αγωγό της Ανατολικής Μεσογείου.

Πρέπει να ειπωθεί ότι η Άγκυρα έχει τη φιλοδοξία να γινει ενεργειακός κόμβος για την Ευρώπη και να απελευθερώσει την Τουρκία από την εξάρτησή της από τον ρωσικό εφοδιασμό με φυσικό αέριο. Ο Ερντογάν έστειλε τα δικά του τρυπάνια στα αμφισβητούμενα νερά στα βορειοανατολικά και δυτικά της Κύπρου, καθώς και στα νότια του Καστελόριζου.

Η Τουρκία φοβάται ότι θα αποκοπεί από το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου και ως εκ τούτου από μεγάλες θαλάσσιες διαδρομές εάν η Ελλάδα επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά της ύδατα και δημιουργήσει νέες περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Ο Ερντογάν απάντησε λαμβάνοντας μια πιο αποφασιστική γραμμή με πιο επιθετική ρητορική. Η τουρκική κυβέρνηση λέει ότι όσο οι συνομιλίες για θαλάσσιες διαφορές παραμένουν σε αναμονή και η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία συνεχίζουν να εκδιδουν άδειες για έρευνες η Άγκυρα θα το κάνει επίσης.  Οι Έλληνες ανησυχούν όλο και περισσότερο για την ασφάλεια δεκάδων νησιών που βρίσκονται πολύ πιο κοντά στην Τουρκία.

Οθωμανικός νεοϊμπεριαλισμός

Για να επιστρέψουμε σε μια ιστορική ανάλυση, αν κοιτάξουμε τον χάρτη της στρατιωτικής και οικονομικής παρουσίας της Τουρκίας εκτός της χώρας, δεν είναι δύσκολο να παρατηρήσουμε ότι η Άγκυρα εφαρμόζει συνεχώς τον ‘Ιερό όρκο’ που ψηφισαν οι βουλευτες του τελευταιου οθωμανικού κοινοβουλίου.

O χάρτης του “Εθνικού Όρκου”

Πράγματι, στις 12 Φεβρουαρίου 1920, το Κοινοβούλιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δημοσίευσε μία από τις τελευταίες αποφάσεις του, που ονομάστηκε Mîsâkı ı Millî – Εθνικό Σύμφωνο. Το 100χρονο έγγραφο μπορεί να εξηγήσει τέλεια την τρέχουσα στρατηγική της Τουρκίας.

Η Τουρκία έχει ακολουθήσει μια επιθετική και επεκτατική πολιτική στην περιοχή κατά την τελευταία δεκαετία.  Αυτή η προσέγγιση της τουρκικής κυβέρνησης εδράζεται στον νεο-οθωμανισμό και τον παν-ισλαμικό. Βρίσκουμε σε αυτήν την προσέγγιση τις συνέπειες μιας πολύ παλαιότερης σχολής οθωμανικής ιμπεριαλιστικής σκέψης.

Αν πάρουμε το παράδειγμα της Λιβύης, ένας από τους στόχους της Τουρκίας στη Λιβύη είναι ο πλήρης έλεγχος της αγοράς της χώρας και η εδραίωση της οικονομικής εξάρτησης από την Τουρκία. Πρέπει να προστεθεί ότι η Τουρκία έχει υπογράψει δύο μνημόνια με τη Κυβερνηση της Τρίπολης, το ένα για στρατιωτική υποστήριξη και το άλλο για οριοθέτηση ΑΟΖ. Η Άγκυρα σκοπεύει να εκμεταλλευτεί τυχόν αποθέματα φυσικού αέριου στις ακτές της Λιβύης. Πράγματι, σε αντάλλαγμα για στρατιωτική υποστήριξη, η Άγκυρα επέβαλε συνθήκη στην Τρίπολη με στόχο την κατάληψη ενός σημαντικού μέρους του πλούτου σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο της χώρας και ανάγκασε τον Fayez Sarraj να υποστηρίξει τις εδαφικές αξιώσεις της Τουρκίας σε γειτονικές της χώρες. Αυτό είναι ένα κλασικό παράδειγμα της τουρκικής ιμπεριαλιστικής πολιτικής.

Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει εμπλακεί τα τελευταία δύο χρόνια σε μια αξιοσημείωτη σειρά ενεργών γεωπολιτικών εξωτερικών παρεμβάσεων από τη Συρία στη Λιβύη μέσω Κύπρου και πιο πρόσφατα μαζί με το Αζερμπαϊτζάν. Κάποιοι το ονόμασαν το

Η Οικονομία

Μέχρι σήμερα, το 2020, η αξία της λίρας έχει μειωθεί κατα 34% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και κατα 70% τα τελευταία πέντε χρόνια. Ορισμένοι πιστεύαν ότι θα ενίσχυε τις εξαγωγές εμπορευμάτων της Τουρκίας, αλλά αυτό που συμβαινει είναι να εκθέτει ολόκληρο το τουρκικό τραπεζικό σύστημα και την οικονομία σε μια κολοσσιαία έκρηξη χρέους. Οι επεμβάσεις σε ξενες χωρες του καθεστωτος Ερντογάν έχουν αντιμετωπίσει ελάχιστες σοβαρές κυρώσεις από την ΕΕ.

Ένας προφανής λόγος είναι η υψηλή έκθεση των τραπεζών της ΕΕ σε τουρκικά δάνεια. Ισπανικές, γαλλικές, βρετανικές και γερμανικές τράπεζες έχουν επενδύσει περισσότερα από εκατό δισεκατομμύρια δολάρια στην Τουρκία. Η Ισπανία είναι η πιο εκτεθειμένη με 62 δισεκατομμύρια δολάρια, ακολουθούμενη από τη Γαλλία με 29 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ βρισκεται σε απολυτη συγχηση, απρόθυμη να ρίξει περισσότερα χρήματα στην Τουρκία, αλλά απρόθυμη και να προκαλέσει κατάρρευση των οικονομικών κυρώσεων.

Η ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας

Όλα ξεκίνησαν με την Noble Energy (με έδρα το Τέξας) να ανακοινώνει την ανακάλυψη του  Tamar στα ανοικτά των ισραηλινών ακτών το 2009, με εκτιμώμενη χωρητικότητα 280 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Σε διάστημα δύο ετών, η Noble Energy ανακοίνωσε δύο επιπλέον ανακαλύψεις: το Leviathan, επίσης στο Ισραήλ, το 2010 και το Aphrodite, στα κυπριακά ύδατα, το 2011.

Η Αμερικανική Γεωλογική Έρευνα (USGS) το 2010 υπολόγισε την παρουσία σχεδόν 9,8 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων τεχνικά ανακτήσιμου αερίου και περισσότερων από 3,4 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου στην περιοχή.

Ωστόσο, η πραγματική αλλαγή στο γεωπολιτικο παιχνίδι ήρθε το 2015 όταν η Ιταλία Eni ανακοίνωσε την ανακάλυψη του γιγαντιαίου οικοπεδου φυσικού αερίου Zohr στα ανοικτά της Αιγύπτου.  Με 850 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικου αεριου, το αιγυπτιακό υπεράκτιο οικοπεδο είναι το μεγαλύτερο που ανακαλύφθηκε ποτέ στη Μεσόγειο.

Η παρουσία φυσικού αερίου έχει γίνει άξονας συνεργασίας και αντιπαλότητας στην περιοχή. Αναμφισβήτητα, το αέριο είναι το κύριο κίνητρο πίσω από τους ελιγμούς του Ερντογάν. Πράγματι, η μοναδική γεωπολιτική κατάσταση της Τουρκίας πηγάζει από το γεγονός ότι είναι φτωχή σε αποθέματα υδρογονανθράκων, ενώ η γειτονιά της διαθέτει άφθονους πόρους. Είναι επομένως επιτακτική ανάγκη για την Άγκυρα να διατηρήσει σταθερούς ενεργειακούς δεσμούς με κοντινές χώρες ή περιοχές πλούσιες σε ενέργεια. Σύμφωνα με την ολοένα αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση της Τουρκίας, οι προσπάθειες εστίασης στην ενεργειακή ασφάλεια έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της εξωτερικής πολιτικής της χώρας τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η αναζήτηση των υδρογονανθράκων, ιδίως του φυσικού αερίου, έχει καταστεί βασικός γεωπολιτικός και γεωοικονομικός στόχος για τη χώρα.

Η ελληνοτουρκική κρίση ενδέχεται να επηρεάσει τη μετατόπιση του ισοζυγίου ισχύος στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι πιθανό ότι με την πάροδο του χρόνου οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μεταφέρουν τη στρατιωτική τους βάση από το Ίντσιρλικ σε μια από τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα. Η Αθήνα επιθυμεί να εκσυγχρονίσει και να ενισχύσει το στρατό και το ναυτικό της για να συγκρατήσει την Άγκυρα.

Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Γαλλία αλλά και οι περιφερειακοί παίκτες όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ δεν συμφωνούν με το μνημόνιο Λιβύης-Τουρκίας και είναι δυνατόν να συνδυαστούν οι προσπάθειες αυτών των χωρών στον στρατιωτικό-πολιτικό τομέα προκειμένου να περιοριστεί η τουρκική δραστηριότητα στην ανατολική Μεσόγειο.

* O Γιασίν Φακίντ ειναι ερευνητής της Σχολής Οικονιμικού Πολέμου στο Παρίσι

Μετάφραση: ΠΙΚΩ

Πηγή: www.ege.fr

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube