Ο Δεκέμβριος σηματοδότησε την 30η επέτειος του Φοιτητικού Κινήματος στην Αλβανία που πυροδότησε την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, ενός από τα πιο σταλινικά και κλειστά καθεστώτα στον κόσμο.

Για περίπου μισό αιώνα, αυτό το βάναυσο καθεστώς δημιούργησε την περίφημη Sigurimi, μια από τις πιο καταπιεστικές κρατικές ασφάλειες στον κόσμο, η οποία εκτιμάται ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1980 είχε προσλάβει επισήμως δέκα χιλιάδες ανθρώπους, ενώ πάνω από το 1/3 του πληθυσμού της χώρας ήταν μέρος του δικτύου πληροφοριών της. Εκτιμάται ότι, υπο την καθοδήγηση της κομμουνιστικής ελίτ, αυτός ο τρομοκρατικός μηχανισμός εκτέλεσε περισσότερα από 6.000 άτομα, ενώ, ανακρίθηκαν, διώχθηκαν και φυλακίστηκαν σε απάνθρωπες φυλακές και στρατόπεδα χιλιάδες άνθρωποι, σκορπώντας φόβο και τρόμο σε κάθε γωνιά της Αλβανίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Αλβανία είχε όλα τα πολιτικά και ιστορικά εχέγγυα να ακολουθήσει ένα ριζοσπαστικό και μετασχηματιστικό μοντέλο για την αντιμετώπιση του Χοτζικού εγκληματικού παρελθόντος. Η καταδίκη των εγκλημάτων των ολοκληρωτικών καθεστώτων, η καθιέρωση δικαιοσύνης, η αποκάλυψη της αλήθειας και η αναγνώριση των καταχρήσεων του παρελθόντος αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις για τη συμφιλίωση και την ταχεία μετάβαση μιας μετα- ολοκληρωτικής κοινωνίας προς τη δημοκρατία.

Καθώς συμπληρώνεται η τρίτη δεκαετία από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος του Χότζα, παρά τις προσδοκίες φοιτητών και πολιτών που βγήκαν στους δρόμους των Τιράνων τις κρύες μέρες του Δεκέμβρη του 1990, η Αλβανία είναι η μόνη χώρα πίσω από το πρώην Σιδηρούν Παραπέτασμα στην Ευρώπη που δεν κατάφερε να ξεφύγει από τις καταχρήσεις του κομμουνιστικού παρελθόντος. Σε αντίθεση με τις πρώην κομμουνιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, αν και η Αλβανία έχει ξεκινήσει διάφορα νομικά μέτρα με στόχο την αποκάλυψη και τιμωρία των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, απέτυχε να τα εφαρμόσει. Η Αλβανία είναι η μόνη χώρα στην πρώην κομμουνιστική Ανατολική Ευρώπη που έχει νόμους στα χαρτιά, αλλά απέτυχε να τους εφαρμόσει.

Αυτό οφείλεται σε συνδυασμό πολλαπλών παραγόντων.

Ο σημαντικότερος, έχει να κάνει με τον τρόπο που έγινε η μετάβαση της Αλβανίας από το δικτατορικό καθεστώς του Χότζα στον πολιτικό πλουραλισμό. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η Αλβανία ήταν η μόνη χώρα στο πρώην Ανατολικό μπλόκ που δεν είχε οργανωμένη και πραγματική πολιτική διαφωνία. Αυτό οφειλόταν κυρίως στο γεγονός ότι το καθεστώς Χότζα σκότωσε ή φυλάκισε ισόβια την πνευματική ελίτ της χώρας. Το ίδιο και οι θρησκευτικοί ηγέτες, είτε φυλακίστηκαν είτε κρατήθηκαν σε απάνθρωπα στρατόπεδα εργασίας.
Επομένως, όταν η αντικομμουνιστική επανάσταση σάρωσε την Ανατολική Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του 1980, στην Αλβανία ήταν σχεδόν αδύνατο να ανατραπεί εντελώς από την εξουσία η κομμουνιστική ελίτ. Ως αποτέλεσμα, η νέα πολιτική ελίτ της δεκαετίας του ’90 αναγκάστηκε να συνυπάρξει και να μοιραστεί την εξουσία της με την προηγούμενη, του καθεστώτος, στη δημόσια διοίκηση, τη δικαστική εξουσία, αλλά και στην εκτελεστική εξουσία και πολιτικό προσωπικό της χώρας. Αυτή ακριβώς η συνύπαρξη εμπόδισε την Αλβανία να διακόψει τους δεσμούς της με το παρελθόν.

Το δικτατορικό παρελθόν δεν είναι απλώς ανέγγιχτο, αλλά συνεχίζει να στοιχειώνει την αλβανική κοινωνία. Η μη εκκαθάριση των κρατικών θεσμών από εκφραστές που υπηρέτησαν τον καταπιεστικό μηχανισμό του καθεστώτος Χότζα έχει καταστήσει τμήματα της μετα-κομμουνιστικής πολιτικής και διοικητικής ελίτ απλώς μια συνέχεια του ολοκληρωτικού καθεστώτος. Ακόμη και σήμερα, ορισμένοι από τους υψηλότερους πολιτικούς και νομικούς θεσμούς διευθύνονται από εκφραστές του καθεστώτος Χότζα με αμφίβολο παρελθόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο σημερινός πρόεδρος της βουλής.

Επιπλέον, η αδυναμία της Αλβανίας να εκθέσει τις καταχρήσεις και παραβιάσεις του προηγούμενου καθεστώτος της και να θεσπίσει δικαιοσύνη οδήγησε στη διαιώνιση της παραμορφωμένης αφήγησης του καθεστώτος, η οποία συνεχίζει να απεικονίζει τη σοσιαλιστική Αλβανία σε σχολικά βιβλία ως προοδευτικό κράτος, το οποίο εξασφάλισε την ηλεκτροδότηση της χώρας, παρείχε δωρεάν υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση καθώς και καθολική ψηφοφορία (για να ψηφίσει κανείς μόνο το Εργατικό Κόμμα φυσικά), επισκιάζοντας έτσι τα εγκλήματά του, την οικονομική, κοινωνική και πολιτική δυστυχία που προκάλεσε στην Αλβανία. Η διατήρηση αυτής της αφήγησης ζωντανής κατέστησε αδύνατη την οικοδόμηση μιας ενιαίας συλλογικής μνήμης απέναντι στο καθεστώς Χότζα

Έτσι, 30 χρόνια μετά, η Αλβανία συνεχίζει να επιπλέει σε μια παρατεταμένη μετάβαση στο πουθενά. Τρεις δεκαετίες μετά, η Αλβανία συνεχίζει να κρατείται όμηρος από τα φαντάσματα του κομμουνιστικού παρελθόντος.

ΠΗΓΗ: apenadi.blogspot.com