Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Αρχίζει και μαζεύεται ο Ταγίπ Ερντογάν γιατί η πολιτική που θα ακολουθήσει απέναντί του προσωπικά ο νέος Αμερικανός πρόεδρος παραμένει αίνιγμα, με πολλές λύσεις όμως. Μία από αυτές θα ήταν για παράδειγμα ένα εμπάργκο σε στρατιωτικές προμήθειες. Παρόμοιες κινήσεις θα μπορούσαν να είναι ένα προειδοποιητικό μήνυμα για τον Τούρκο πρόεδρο, ότι οι «τσαμπουκάδες» και τα αυτοκρατορικά «οράματα» έχουν ως φυσικό όριό τους την πραγματικότητα.

Ως γνωστόν, στην παρούσα φάση των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων, οι οποίες ειρήσθω εν παρόδων είναι εξαιρετικά βαθιές, πρώτη προτεραιότητα της Τουρκίας είναι να διασφαλίσει πώς η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν δεν θα επιβάλει κυρώσεις για την αγορά και δοκιμή του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400. Η χρήση του πυραυλικού συστήματος από την Τουρκία υπήρξε ένα από τα βασικά «αγκάθια» στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας τα τελευταία χρόνια, καθώς δείχνει την απομάκρυνση του τουρκικού στρατού από το NATO και τους δυτικούς συμμάχους, και τη στροφή προς τη Ρωσία.

Οι βουλευτές των ΗΠΑ κινήθηκαν για να επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία στο πλαίσιο της Πράξης CAATSA το 2019, αλλά ο Λευκός Οίκος δεν τις έχει επιβάλει ακόμα. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, ωστόσο, μπορεί να είναι πιο πρόθυμη να προχωρήσει σε τέτοιες κυρώσεις, δεδομένης της λιγότερο φιλικής σχέσης του Μπάιντεν με την Άγκυρα και τις νέες πολιτικές πιέσεις που πιθανόν θα αντιμετωπίσει για να δοθεί ένα «μάθημα» στην Τουρκία.

Παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις από τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους του NATO, η Τουρκία συνεχίζει να δοκιμάζει επανειλημμένως το σύστημα S-400, δείχνοντας έτσι την πρόθεσή της να το χρησιμοποιήσει. 

Οι ΗΠΑ όμως, έχουν αποβάλει την Τουρκία από το πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35 και έχουν απειλήσει να της επιβάλουν κυρώσεις για τη χρήση του συστήματος S-400, αλλά ακόμα δεν έχουν εφαρμόσει τις κυρώσεις στο πλαίσιο της CAATSA. 

Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα που ενδέχεται να χαλάσει τα σχέδια Ερντογάν και να του κόψει τη φόρα και τους λεονταρισμούς είναι το ενεργειακό. Οι ΗΠΑ έχουν απαιτήσει από την Τουρκία να σταματήσει τις έρευνες για πετρέλαια και φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο. Επί προεδρίας του ο Τραμπ, τις απαιτήσεις αυτές τις πέταξε στο καλάθι των αχρήστων. Ο δε απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος υποστήριξε ότι το ζήτημα αυτό έχει περισσότερη σημασία για το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε., παρά για την Αμερική. Άρα ο Ερντογάν μπορούσε να κάνει ό,τι θέλει και ας τα έβρισκε με τους άλλους. Να όμως που η θεσμική Ουάσιγκτον έχει ταχθεί σθεναρά στο πλευρό της Ελλάδας και της Κύπρου ως προς την παρανομία ορισμένων ερευνητικών δραστηριοτήτων της Τουρκίας για πετρέλαιο και αέριο στην περιοχή. Γεγονός που δίνει διπλωματική βαρύτητα στις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία, επισημαίνουν διπλωματικοί κύκλοι. Τονίζουν δε ότι όλο και περισσότερο πλέον η Τουρκία έχει πιο λίγους «φίλους» στους κόλπους της Ε.Ε., η οποία αργά αλλά σταθερά συνειδητοποιεί τα παιχνίδια του Ερντογάν. 

Ένα άλλο θέμα που έρχεται ολοταχώς στο προσκήνιο και που αφορά εκ νέου τις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις είναι αυτό της «ιρανο-τουρκικής φιλίας» και των προεκτάσεών της. Όπως επισημαίνει το καλά πληροφορημένο δίκτυο… Stratfo «η Τουρκία, αναφέρει, θα προσπαθήσει να κάνει λόμπινγκ στην κυβέρνηση Μπάιντεν για να μην προχωρήσει τις υπάρχουσες νομικές υποθέσεις που σχετίζονται με τις κυρώσεις στο Ιράν. Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει απαγγείλει κατηγορίες στην κρατική τουρκική τράπεζα Halkbank, η οποία έχει προσωπικούς δεσμούς με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για ξέπλυμα δισεκατομμυρίων ιρανικών δολαρίων προκειμένου να βοηθήσει την Τεχεράνη να αποφύγει τις κυρώσεις.

Η Ουάσιγκτον δεν έχει ακόμα επιβάλει ποινή στην τουρκική κυβέρνηση για την εμπλοκή της στο ξέπλυμα χρήματος. Αλλά η εισερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν είναι απίθανο να δώσει τόσο μεγάλο περιθώριο όταν η υπόθεση της Halkbank εκδικαστεί και πάλι στις αρχές του 2021, κάτι που θα αναζωπυρώσει τη συζήτηση και θα αυξήσει τις εντάσεις μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Άγκυρας.

Οι «New York Times» και άλλες πηγές έχουν αποκαλύψει πως υπό την κυβέρνηση Τραμπ το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ επιδίωξε να εμποδίσει το ενδεχόμενο η υπόθεση της Halkbank να μετατραπεί σε σοβαρές οικονομικές ποινές για την Τουρκία.

Αν σε όσα προηγούνται προσθέσουμε τις «φιλοδοξίες» της Τουρκίας για έναν κυρίαρχο ρόλο στον σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο και τις θεωρίες της περί «γαλάζιας πατρίδας», τότε γίνεται ορατό το «παζλ» που η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα έχει μπροστά της. Ένα «παζλ» με κρίσιμο το ρόλο της Ελλάδας, ο οποίος από τώρα θα πρέπει να διατυπωθεί σαφέστατα και προς κάθε κατεύθυνση.

Ναυτεμπορική