Eξι εβδομάδες μετά την εξαπόλυση επίθεσης του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, οι φονικές συγκρούσεις συνεχίζονται, οι αλλεπάλληλες εκεχειρίες καταρρέουν προτού στεγνώσει το μελάνι στο χαρτί των υπογραφών και ο κλοιός γύρω από τους Αρμένιους κλείνει. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ο πρόεδρος της Αρμενίας, δρ Αρμέν Σαρκισιάν, κάνει λόγο για σχέδιο εθνοκάθαρσης εις βάρος των ομοεθνών του και διακηρύσσει ότι ο λαός του δεν θα ανεχθεί μια δεύτερη γενοκτονία, 105 χρόνια ύστερα από το ιστορικό έγκλημα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Υποστηρίζει ότι η Τουρκία έχει ήδη μεταφέρει τζιχαντιστές μισθοφόρους από τα πολεμικά θέατρα της Συρίας και της Λιβύης, του ιδίου φυράματος με τους τρομοκράτες που σφαγιάζουν αθώους στο Παρίσι και στη Βιέννη. Ο δρ Σαρκισιάν τονίζει τις ευθύνες της διεθνούς κοινότητας για το ενδεχόμενο να μετατραπεί η περιοχή του Καυκάσου σε μια «δεύτερη Συρία», κάτι που θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις και στην ενεργειακή ασφάλεια της Δύσης.

Αναφορικά με την πολιτική λύση του προβλήματος, τονίζει ότι η επίθεση που εξαπέλυσε το Μπακού με τη στήριξη της Αγκυρας ήταν η χαριστική βολή στις αυταπάτες ορισμένων δυνάμεων για παροχή αυτονομίας στους Αρμένιους, με την παραμονή του διαφιλονικούμενου θυλάκου στο κράτος του Αζερμπαϊτζάν. Επιπλέον, αποτιμά θετικά τον ρόλο της Ρωσίας ως συμμάχου της χώρας του και έντιμου μεσολαβητή στη σοβούσα κρίση, ενώ τάσσεται υπέρ της στρατηγικής συνεργασίας της Αρμενίας με την Ελλάδα και την Κύπρο, επισημαίνοντας ότι αντιμετωπίζουν απειλές από την ίδια πηγή προέλευσης. Ολόκληρη η συνέντευξη του προέδρου της Αρμενίας έχει ως εξής:
 
– Τις τελευταίες έξι εβδομάδες, η «παγωμένη σύγκρουση» του Ναγκόρνο- Καραμπάχ μετατράπηκε σε πόλεμο χαρακωμάτων. Ποια είναι η κατάσταση στο πεδίο των επιχειρήσεων; Θα μπορούσατε να μας δώσετε μια εικόνα για το τίμημα που πληρώνει ο λαός της Αρμενίας;
– Δεν θα μιλούσα για «παγωμένη σύγκρουση» γιατί οι Αζέροι πάντα προσπαθούσαν να αμφισβητήσουν το στάτους κβο με στρατιωτικά μέσα από τη στιγμή που επετεύχθη η κατάπαυση πυρός του 1994, με μεσολάβηση της Ρωσίας. Αντί να εστιάσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ώστε να επιλυθεί η σύγκρουση των τριών τελευταίων δεκαετιών, όχι μόνο παραβίασαν κατ’ επανάληψη την εκεχειρία σκοτώνοντας Αρμένιους στρατιώτες στην πράσινη γραμμή και αμάχους τόσο στο Ναγκόρνο-Καρμπάχ όσο και στην Αρμενία, αλλά και δαπανούσαν δισ. δολάρια για να αγοράζουν σύγχρονα οπλικά συστήματα, ακόμη και απαγορευμένα, μετατρέποντας την περιοχή σε πυριτιδαποθήκη. Ταυτόχρονα, προετοίμαζαν τον πληθυσμό τους για πόλεμο, ενώ η Αρμενία και ήταν και είναι υπέρμαχος της ειρηνικής λύσης. Μάλιστα, οι αρμενικές ελίτ δέχονταν επικρίσεις από μέρος της αντιπολίτευσης, που πίεζε για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών και σκληρότερη ρητορική.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, το Αζερμπαϊτζάν δεκαπλασίασε τις στρατιωτικές δαπάνες και δεν σταμάτησε την ξενοφοβική, μιλιταριστική ρητορεία. Τώρα βλέπουμε τις διαθέσεις για γενοκτονία σε πλήρη εφαρμογή. Επιπλέον, η απάνθρωπη επίθεση που εξαπέλυσε το αντιδημοκρατικό καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν στις 27 Σεπτεμβρίου υποστηρίζεται στρατιωτικά και πολιτικά από μια άλλη μη δημοκρατική χώρα, την Τουρκία. Οι δικτατορίες δεν ενδιαφέρονται για το πεπρωμένο και την ευημερία του λαού τους, τον σεβασμό της ζωής, των αξιών και της αξιοπρέπειας των απλών ανθρώπων. Ενα αυταρχικό καθεστώς στο Μπακού, στην Αγκυρα ή αλλού χτίζει την «ισχύ» και την «περηφάνια» του πάνω στα δεινά του λαού του και, φυσικά, είναι ακόμη περισσότερο απάνθρωπο απέναντι στα άλλα έθνη. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν είναι απλά σύγκρουση, αλλά αγώνας για την τιμή του αρμενικού έθνους, για την ασφάλεια, την περηφάνια και την αξιοπρέπειά του.

Η κυβέρνησή μας ενημερώνει συστηματικά για το σωρευόμενο τίμημα σε ανθρώπινες ζωές, ενώ οι ιθύνοντες του Αζερμπαϊτζάν κρύβουν από τον λαό τους την αλήθεια. Κάθε ανθρώπινη ζωή μετράει για εμάς, δεν είναι ζήτημα μαθηματικών. Κάθε αρμένικη καρδιά που χτυπάει είναι για εμάς πολύτιμη και για αυτό θέλουμε να σταματήσει η αιματοχυσία.
 
– Ποιος ευθύνεται για τις αλλεπάλληλες παραβιάσεις τριών διαδοχικών συμφωνιών για κατάπαυση του πυρός;
– Και οι τρεις συμφωνίες παραβιάστηκαν σχεδόν αμέσως από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν. Οχι μόνο δεν σταμάτησαν τους βομβαρδισμούς, αλλά έπληξαν και περιοχές της Αρμενίας. Αυτό μπορεί να σας φανεί παράλογο – γιατί υπογράφουν συμφωνία, αφού θα την παραβιάσουν αμέσως μετά; Λοιπόν, η λογική λέει ότι οι Αζέροι, όχι οι Αρμένιοι, εξαπέλυσαν έναν καλά σχεδιασμένο πόλεμο με τη συμμετοχή στρατηγών και ειδικών στρατιωτικών δυνάμεων της Τουρκίας, φονικών drones «Bayratkar», τζιχαντιστών και Σύρων μισθοφόρων, σαν κι αυτούς που σκοτώνουν αθώους στο Παρίσι και τη Βιέννη. Το ίδιο συμβαίνει στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ: επαγγελματίες φονιάδες του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας εναντίον αθώων πολιτών. Γιατί υπέγραψαν συμφωνίες που παραβιάζουν στη συνέχεια; Απλούστατα διότι δεν έχουν ολοκληρώσει την «αποστολή» τους να «απελευθερώσουν» το Ναγκόρνο-Καραμπάχ από τους Αρμένιους που το κατοικούν εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Αυτή η επιχείρηση ονομάζεται εθνοκάθαρση κι αυτός είναι ο τελικός στόχος τους. Το Αζερμπαϊτζάν δεν ενδιαφέρεται να σταματήσει τη γενοκτονία εναντίον αθώων ανθρώπων, αλλά να την ολοκληρώσει. Δεν επιδιώκουν την ειρήνη, αλλά τραγωδίες, εξόντωση αμάχων, καταστροφή εκκλησιών, νοσοκομείων, νηπιαγωγείων, τη διάχυση του τρόμου. Ποιος στην ευχή θα θέλει να ζήσει πλάι σε βάρβαρους τρομοκράτες; Στα 25 χρόνια διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα της Ομάδας του Μινσκ, όπου συμπροεδρεύουν Ρωσία, ΗΠΑ και Γαλλία, το Αζερμπαϊτζάν δεν συμφώνησε σε κανένα από τα σενάρια που συζητήθηκαν. Γιατί το μόνο που ήθελε ήταν ένα Ναγκόρνο-Καραμπάχ χωρίς Αρμένιους. Κάτι τέτοιο συνέβη πριν από 105 χρόνια, με τη γενοκτονία των Αρμενίων από την οθωμανική αυτοκρατορία. Δεν θα επιτρέψουμε μια νέα γενοκτονία, ποτέ! Να περί τίνος πρόκειται στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
 
– Ο Αζέρος πρόεδρος Ιλχάμ Αλίεφ επιμένει ότι μπορεί να πετύχει στρατιωτική λύση. Δεδομένου ότι υπερτερεί σε όπλα και στρατιώτες, πώς θα αποδείξετε ότι σφάλλει;
– Το έθνος μου δεν χρειάζεται να αποδείξει τίποτα. Η ισχύς των ενόπλων δυνάμεων της Αρμενίας και το πνεύμα του έθνους μας επιβεβαιώθηκαν στον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όπου αγωνιστήκαμε για τη ζωή και την ελευθερία μας. Επομένως δεν είναι θέμα απλής αριθμητικής. Αγωνιζόμαστε για τις εστίες μας, την πατρίδα μας, τα παιδιά μας, τη διατήρηση μιας αρμενικής κληρονομιάς χιλιετιών. Αυτό δεν αντιλαμβάνονται ορισμένοι. 

Η σύγκρουση μας επιβλήθηκε επειδή το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κατοικούνταν στη συντριπτική του πλειονότητα από Αρμένιους, οι οποίοι δεν ήθελαν να συνεχίσουν να ζουν αναγκαστικά στο σοβιετικό Αζερμπαϊτζάν και διακήρυξε την ανεξαρτησία του σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους και κανόνες. Εφάρμοσε τους ίδιους κανόνες που χρησιμοποίησε το Αζερμπαϊτζάν για να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Σοβιετική Ενωση. Οι Αζέροι ηγέτες, σαν πραγματικοί δικτάτορες, δεν θέλουν ελευθερίες και δικαιώματα για τον λαό τους και για τους άλλους λαούς. Προσπάθησαν λοιπόν να λύσουν το πρόβλημα των Αρμενίων του Ναγκόρνο-Καραμπάχ με τη στρατιωτική υπεροπλία τους, όπως το θέσατε. Μας κήρυξαν πόλεμο, ηττήθηκαν και υποχώρησαν. Τίποτα και κανένας δεν μπορεί να σταματήσει ένα έθνος που θέλει να ζήσει ελεύθερο, με ασφάλεια.
 
– Είναι αλήθεια ότι ο πρόεδρος Ερντογάν ενθαρρύνει το Μπακού να φανεί αδιάλλακτο; Αν ναι, τι επιδιώκει; 
– Ο ρόλος της Τουρκίας απαιτεί ξεχωριστή προσοχή. Η ευθεία πολιτική και στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στη σύγκρουση τείνει να τη διεθνοποιήσει. Αν και η Αγκυρα το αρνείται, η αποδεδειγμένη εμπλοκή της στις στρατιωτικές επιχειρήσεις κλιμακώνει τη σύγκρουση και αυξάνει δραματικά το εύρος, το μέγεθος και τις επιπτώσεις της επίθεσης των Αζέρων. Η παρουσία φανατικών τζιχαντιστών και μισθοφόρων από τη Συρία και αλλού κάνει ακόμη πιο σύνθετη την εικόνα, απειλώντας να μετατρέψει τον Καύκασο σε καινούργια Συρία.

Η Τουρκία όχι μόνο ενθαρρύνει το Αζερμπαϊτζάν να εξοντώσει τυφλά έναν ειρηνικό λαό και να παραβιάσει την εκεχειρία, αλλά και το κρατάει όμηρο, μετατρέποντάς το σε εργαλείο πολιτικής χειραγώγησης εναντίον της Ρωσίας, της Ε.Ε., των ΗΠΑ και του Ιράν. Εν ολίγοις, το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να απολαμβάνει την τουρκική στήριξη εναντίον του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θα αποτύχει. Μόνο τότε θα αντιληφθεί σε ποια έκταση θα έχει μετατραπεί σε μαριονέτα της Τουρκίας στον Καύκασο, θυσιάζοντας πολιτική και οικονομική ανεξαρτησία. Η Τουρκία είναι περιφερειακός παίχτης με ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες, αλλά με περιορισμένους πόρους και φθίνουσα εκτίμηση στη διεθνή σκηνή. Εχει εμπλακεί σε περιπέτειες, σε Συρία, Λιβύη, Ανατολική Μεσόγειο κ.λπ. Η χρησιμοποίηση του Αζερμπαϊτζάν ήταν το ελάχιστο που μπορούσε να κάνει αυτή τη στιγμή.
 
– Αγκυρα και Μπακού εμφανίζονται ως εγγυητές της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης και ισχυρίζονται ότι η Αρμενία μπορεί να βομβαρδίσει τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή. 
– Πρόκειται για παντελώς ανυπόστατες κατηγορίες, καθαρή προπαγάνδα του Μπακού και των πληρωμένων προπαγανδιστών του στη Δύση και αλλού. Την ακούμε επί δεκαετίες. Οι συστηματικές προσπάθειες να εμφανιστεί η Αρμενία ως καταστροφική δύναμη που δήθεν «θέτει σε κίνδυνο» την ενεργειακή ασφάλεια ήταν και παραμένει η ραχοκοκαλιά της αζερικής προπαγάνδας στο διεθνές ακροατήριο. Με αυτό τον τρόπο αναζητούν ηθική δικαίωση στον πόλεμο που εξαπέλυσαν. Παρά τις πολυάριθμες χαλκευμένες ιστορίες του Αζερμπαϊτζάν, δεν μπορεί να βρει κανείς ούτε μία δήλωση ή υπονοούμενο οποιουδήποτε Αρμένιου αξιωματούχου που να τις στηρίζει. Αντίθετα, μόλις τον περασμένο Ιούλιο, όταν είχαν ξεσπάσει εχθροπραξίες στη γραμμή Ταβούς-Τοβούζ των συνόρων, ο πρωθυπουργός μας Νικόλ Πασινιάν δήλωσε καθαρά ότι η Αρμενία δεν έχει καμία πρόθεση να βλάψει τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Αρμενία παραμένει εποικοδομητική αναφορικά με τις ενεργειακές υποδομές που είναι σημαντικές για τις οικονομίες της Ευρώπης, της Τουρκίας και του Ισραήλ, αναλαμβάνοντας το μερίδιο της ευθύνης που της αναλογεί.
Επιτέλους, αν η Αρμενία ήθελε να βλάψει τις εν λόγω υποδομές, είχε πολλές ευκαιρίες να το κάνει. Αλλά γιατί να το πράξει; Είναι λυπηρό να βλέπουμε, ύστερα από δεκαετίες ψεύδους και κινδυνολογίας του Μπακού, πολιτικούς κύκλους στην Ευρώπη και αλλού να αναπαράγουν παρόμοια, αστήρικτα σενάρια.

Σύμμαχοι

«Η Ελλάδα και οι Ελληνες κατέχουν ξεχωριστή θέση στο μυαλό και στην καρδιά μας. Οι δεσμοί που μας συνδέουν δοκιμάστηκαν επί αιώνες και βασίζονται στη φιλία, στην παρεμφερή νοοτροπία, στο κοινό πεπρωμένο. Αρμενία και Ελλάδα μπορούν να επωφεληθούν από ένα κοινό γεωπολιτικό όραμα, με συντονισμένη περιφερειακή παρουσία. Παράδειγμα, η τριμερής εταιρική σχέση Ελλάδας – Αρμενίας – Κύπρου. Καθώς οι απειλές για την εθνική μας ασφάλεια έρχονται από την ίδια πλευρά, η Ελλάδα, με την ισχυρή θέση της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στο ΝΑΤΟ, μπορεί να ασκήσει πίεση απέναντι στην προκλητική και αναξιόπιστη Τουρκία, να στηρίξει ή, εν ανάγκη, να μιλήσει για λογαριασμό της Αρμενίας. Μπορούμε να συνδυάσουμε τα πολιτικά μας βάρη και να συνεργαστούμε με συμμάχους μας στη Δύση ώστε να λογοδοτήσουν Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν για τις αποσταθεροποιητικές ενέργειές τους». 

Δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ

– Η Ρωσία είναι σύμμαχός σας και έχει υπογράψει μαζί σας συμφωνία αμυντικής συνεργασίας, η οποία δεν καλύπτει, ωστόσο, τη διαφιλονικούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Στην παρούσα σύγκρουση, συμπεριφέρεται ως έντιμος μεσολαβητής. Περιμένατε κάτι περισσότερο;
– Η Ρωσία είναι στρατηγικός σύμμαχός μας και η Μόσχα παραμένει αφοσιωμένη στις συμφωνίες για θέματα ασφαλείας που έχει συνομολογήσει με το Ερεβάν. Ο πρόεδρος Πούτιν κατέστησε σαφές ότι η Ρωσία θα σεβαστεί τις συμφωνίες της και αυτό είναι ένα πολύ σαφές μήνυμα. Σε πρόσφατη συζήτηση δήλωσε ότι, αν και συνολικά οι διμερείς σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας αναπτύσσονται με θετικό τρόπο, τα συμφέροντά τους δεν συμπίπτουν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οι Αρμένιοι έχουν εμπιστοσύνη στον ρόλο της Ρωσίας ως ενεργητικού μεσολαβητή στη σύγκρουση. Η Ρωσία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο και το έδειξε με την αφοσίωσή της στην αναζήτηση ειρηνικής λύσης, που οδήγησε σε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, στις 10 Οκτωβρίου. Ηταν μια θαρραλέα κίνηση, που ήρθε την κατάλληλη στιγμή, παρότι η πλευρά των Αζέρων επέδειξε πείσμονα και καταστροφική συμπεριφορά, για να παραβιάσει την εκεχειρία αμέσως μετά.  

Ερεβάν και Μόσχα μοιράζονται την ίδια ανησυχία για την παρουσία τζιχαντιστών από Συρία, Λιβύη και άλλα μέρη. Σύμφωνα με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, περίπου 2.000 μισθοφόροι βρίσκονται ήδη στην περιοχή. Η περιοχή έχει υποφέρει επί δεκαετίες από τον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Τώρα, έχουμε μια μη κρατική δύναμη μέσα στο Αζερμπαϊτζάν που χρησιμοποιεί την τρομοκρατία ως νέο, απάνθρωπο εργαλείο εναντίον αμάχων. Εναν καταστροφικό παράγοντα περιφερειακής αποσταθεροποίησης, κάτι ασύνηθες για την περιοχή μας, που αντιπροσωπεύει μια σοβαρή πρόκληση όχι μόνο για τις περιφερειακές δυνάμεις, αλλά πρώτα απ’ όλα για τα κράτη του Καυκάσου, καθώς οι τζιχαντιστές μισθοφόροι στο Αζερμπαϊτζάν αυξάνουν τους κινδύνους ασφαλείας για διεθνή σχέδια και ξένες επενδύσεις. Επιπλέον, οι εν λόγω μισθοφόροι αποτελούν κίνδυνο για την ίδια την αζερική κοινωνία.

Η Αρμενία εκτιμά τις προσπάθειες της Μόσχας ως συμμάχου μας, με τον οποίο μας συνδέει συνθήκη ασφαλείας, και έντιμου διαμεσολαβητή ταυτόχρονα, ώστε να σταματήσει ο υβριδικός πόλεμος που μας εξαπέλυσαν Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία. Είμαι βέβαιος ότι η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε θα επιβεβαιώσει και θα ενισχύσει τη στενή, στρατηγική σχέση μεταξύ Αρμενίας και Ρωσίας.
 
– Οι Αζέροι έχουν πετύχει εδαφικά κέρδη και η επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων μοιάζει ανέφικτη. Τι είδους πολιτική λύση θα θεωρούσατε αποδεκτή και ρεαλιστική;
– Επιτρέψτε μου να θέσω το ζήτημα διαφορετικά. Η εντατική φάση του πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ βρίσκεται σε εξέλιξη, επομένως δεν μπορούμε να μιλάμε για εδαφικά κέρδη ή ζημιές όταν πρόκειται γι’ αυτούς ή τους άλλους τακτικούς ελιγμούς. Το καλοκαίρι του 1992 φαινόταν κάποια στιγμή ότι η Αρμενία θα έχανε τον πόλεμο, καθώς προσπαθούσε ακόμη να αποκρούσει την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στον λαό του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αλλά τον Μάιο του 1994 ήταν οι Αζέροι που ζητούσαν απεγνωσμένα εκεχειρία, καθώς η κατάσταση στο πεδίο των μαχών ήταν πολύ διαφορετική.

Οσο για την πολιτική λύση, η βάρβαρη επίθεση που εξαπέλυσε το Αζερμπαϊτζάν με την υποστήριξη της Τουρκίας, τα πολλαπλά εγκλήματα πολέμου και η απάνθρωπη μεταχείριση των αιχμαλώτων διέλυσαν τις αυταπάτες ορισμένων διεθνών παραγόντων για ειρηνική συνύπαρξη των Αρμενίων του Ναγκόρνο- Καραμπάχ και των Αζέρων μέσα στο κράτος του Αζερμπαϊτζάν. Για τους Αρμένιους, επιβεβαιώθηκε ότι η μόνη ρεαλιστική προοπτική είναι η αναγνώριση του δικαιώματός τους να ζουν και να προοδεύουν στην ιστορική κοιτίδα τους, έξω από το Αζερμπαϊτζάν. Οφείλουν όλοι να αναγνωρίσουν ότι το Ναγκόρνο- Καραμπάχ, με την αξιόπιστη εδαφική του σύνδεση με την Αρμενία, δεν θα είναι ποτέ τμήμα του Αζερμπαϊτζάν.

Καθημερινή