Γράφει ο  Αντρέας Πιμπίσιης 

Η σύγκληση μιας άτυπης πενταμερούς διάσκεψης διαδικαστικού χαρακτήρα θα πρέπει να θεωρείται μονόδρομος προκειμένου να προχωρήσει κάτι στο Κυπριακό μέσα στο επόμενο διάστημα. Η πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών στις 3 Νοεμβρίου έδειξε πως για να καταστεί δυνατή μια ουσιαστική  διαπραγμάτευση για το Κυπριακό θα πρέπει να βρίσκεται στο τραπέζι και η Τουρκία. 

Τα δεδομένα είναι άκρως αρνητικά σ’ ότι αφορά τη συνέχεια και τα Ηνωμένα Έθνη θα χρειαστεί να κάνουν αρκετές ασκήσεις επί χάρτου πριν καλέσουν την επόμενη συνάντηση για το Κυπριακό. Διπλωματικοί κύκλοι στη Λευκωσία εκτιμούν ότι ο επόμενος σταθμός μπορεί να είναι η σύγκληση μιας συνάντησης σε φόρμα  5+1 (δηλαδή οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων, οι υπουργοί Εξωτερικών των τριών εγγυητριών δυνάμεων και τα Ηνωμένα Έθνη) προκειμένου να συζητηθούν τα διαδικαστικά θέματα. 

Η εκτίμηση αυτή πηγάζει από το γεγονός η πραγματοποίηση της διαδικαστικής διάσκεψης είναι το ζητούμενο αυτή τη στιγμή και ο ΓΓ ΟΗΕ ενδεχομένως να επιχειρήσει να πάει απευθείας σ’ αυτή τη φάση χωρίς να προηγηθούν άλλου είδους εκ του σύνεγγυς επαφές με τα εμπλεκόμενα μέρα. Η αποστολή της Τζέιν Χολ Λουτ, η οποία το προηγούμενο διάστημα, εκτιμούσαν όλοι ότι θα ήταν η επόμενη κίνηση του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ίσως να παρακαμφθεί.

Σύμφωνα με πληροφορίες από τη Νέα Υόρκη ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν έδειξε ακόμα ποια θα είναι η επόμενη του κίνηση του στο Κυπριακό. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται στο γεγονός ότι ακόμα δεν έχει ενώπιόν του το αποτέλεσμα της πρώτης συνάντησης των δύο ηγετών και όλες τις σχετικές πληροφορίες. Δεδομένα τα οποία θα καταγράψει και θα λάβει τις αποφάσεις του για τα επόμενα βήματα. 

Κλειδί θα αποτελέσει η αξιολόγηση που θα γίνει σ’ ότι αφορά τον νέο ηγέτη των Τουρκοκυπρίων ως προς το θέμα της διαπραγμάτευσης. Μέχρι στιγμής από πλευράς Ερσίν Τατάρ καταγράφονται αρκετές αδυναμίες στο να χειριστεί και τα βασικά στο Κυπριακό, δείχνοντας άγνοια ακόμα και για θέσεις των προκατόχων του στην τουρκοκυπριακή ηγεσία. 

Στο μήνυμα που έστειλε προς τους δύο ηγέτες προ της συναντήσεως της 3ης Νοεμβρίου ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών ήταν αρκούντως σαφής ως προς την κατεύθυνση στην οποία προτίθεται να κινηθεί:  «Δράττομαι της ευκαιρίας να επαναλάβω τη διάθεση των καλών μου υπηρεσιών για την επανέναρξη των συνομιλιών, οικοδομώντας πάνω στην εργασία που έχει ήδη επιτευχθεί (existing body of work)».

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών είχε διαμηνύσει προς του δύο ηγέτες ότι περιμένει να ακούσει από αυτούς κάποια συμφωνία ως προς τα επόμενα βήματα που θα γίνουν ώστε την κατάλληλη στιγμή να πραγματοποιηθεί μια άτυπη συνάντηση 5+1. «Εύχομαι αυτή η πρώτη άτυπη επαφή να ανοίξει τον δρόμο για καρποφόρες συζητήσεις και επαναλαμβάνω τη δέσμευση μου να διερευνήσω μαζί σας και τον κ. Τατάρ, όπως επίσης και με τις εγγυήτριες δυνάμεις, την πιθανότητα να ξεκινήσει μια άτυπη πενταμερής συν τα ΗΕ, συνάντηση, στο κατάλληλο στάδιο», έγραφε προς τον Νίκο Αναστασιάδη ο Αντόνιο Γκουτέρες.

Ο ΓΓ ΟΗΕ μέσα από τις αναφορές του υποδείκνυε πως και η νέα του πρωτοβουλία θα είναι συνέχεια των προηγούμενων προσπαθειών στο Κυπριακό και ως εκ τούτου ισχύουν τα όσα είχαν έως τώρα συμφωνηθεί. Συμπεριλαμβανομένης και αυτής της βάσης των συνομιλιών. Για τον Αντόνιο Γκουτέρες σημείο αναφοράς – κάτι που φροντίζει να επαναλαμβάνει συνεχώς – αποτελεί η συνάντηση και τα όσα συμφωνήθηκαν στο Βερολίνο πριν από ένα χρόνο. 

Στη δήλωση που εξέδωσε στις 25 Νοεμβρίου 2019 ο Γενικός Γραμματέας σημειώνει ότι οι δύο ηγέτες «επαναβεβαίωσαν στον ίδιο τη δέσμευσή τους και την αποφασιστικότητά τους να επιτύχουν μια λύση στη βάση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, με πολιτική ισότητα όπως προβλέπεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, περιλαμβανομένης της παραγράφου 4 του ψηφίσματος 716 του 1991». Για να προσθέσει στη συνέχεια πως «οι δύο ηγέτες επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους στην Κοινή Διακήρυξη της 11ης Φεβρουαρίου 2014, τις προηγούμενες συγκλίσεις και στο πλαίσιο έξι σημείων που παρουσίασε ο ΓΓ του ΟΗΕ στις 30 Ιουνίου 2017 με στόχο την επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας που θα ανοίξει το δρόμο για μια συνολική διευθέτηση».

Στη δήλωσή του της 25ης Νοεμβρίου 2019 ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών έλεγε και τα εξής: «Ενόψει αυτών των συζητήσεων, δεσμεύτηκα να επεκτείνω τις προσπάθειές μου για την επίτευξη των όρων αναφοράς που θα χρησιμεύσουν ως σημείο εκκίνησης συναίνεσης για σταδιακές, ουσιαστικές και προσανατολισμένες στην επίτευξη αποτελεσμάτων διαπραγματεύσεις, το συντομότερο δυνατόν». Και καταλήγει με λέγοντας: «Από αυτή την άποψη δεσμεύτηκα να διερευνήσω μαζί με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη και τον Ελληνοκύπριο ηγέτη και με τις εγγυήτριες δυνάμεις τη δυνατότητα να συγκαλέσω μια άτυπη συνάντηση με τη συμμετοχή των πέντε μερών συν τα Ηνωμένα Έθνη σε κατάλληλη στιγμή». 

Η συνάντηση της 3ης Νοεμβρίου 2020 κάλυψε μερικώς αυτό που επιδιώκει ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, που ήταν η δήλωση ετοιμότητας από τους δύο ηγέτες στην Κύπρο να προσέλθουν σε μια άτυπη πενταμερή διάσκεψη διαδικαστικού χαρακτήρα. Όπως και πριν από ένα χρόνο έτσι και τώρα ο Αντόνιο Γκουτέρες επιμένει να επαναλαμβάνει και αναφέρεται ότι θα συγκαλέσει μια άτυπη συνάντηση 5+1 την κατάλληλη στιγμή. Κι αυτό δεν γίνεται τυχαία γιατί εμφανώς δεν θέλει να παρασυρθεί, όπως συνέβηκε προ τριετίας στο Κραν Μοντάνα, όπου αποδείχθηκε ότι δεν υπήρξε επαρκής και σωστή προετοιμασία πριν από τη διάσκεψη γεγονός που οδήγησε σε αρνητικό αποτέλεσμα. 

Βεβαίως η κατάλληλη στιγμή δεν μπορεί να βρίσκεται κάπου στο μακρινό μέλλον αλλά θα πρέπει να θεωρείται θέμα κάποιων εβδομάδων. Εξάλλου ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών γνωρίζει πολύ καλά πως από την ώρα που θα συγκαλέσει μια συνάντηση τα εμπλεκόμενα μέρη δεν έχουν παρά την αποδεχθούν. Και απ’ εκεί και πέρα το βάρος των αποφάσεων θα πάει στους πέντε που θα καθίσουν στο τραπέζι των συνομιλιών. 

Η εμπειρία της Ελβετίας και οι μετέπειτα επαφές που έγιναν επί του θέματος έδειξαν και προς τον Αντόνιο Γκουτέρες ότι αυτός που μιλά εκ μέρους της τουρκικής πλευράς στο τραπέζι των συνομιλιών είναι η Τουρκία. Εάν οι πληροφόρηση που θα έχει το επόμενο διάστημα από τους συνεργάτες του είναι πως η όποια περαιτέρω συζήτηση στο Κυπριακό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την Τουρκία παρούσα, τότε δεν αποκλείεται ο ΓΓ ΟΗΕ να προχωρήσει απευθείας σε σύγκληση μιας άτυπης διάσκεψης για την Κύπρο. Μια μια διάσκεψη η οποία θα έχει ως βασικό στόχο να συζητήσει την διαδικασία και να αποφανθεί πότε και σε ποια βάση θα προχωρήσουν τα εμπλεκόμενα μέρη στη συζήτηση και κατάληξη σε συμφωνία για λύση του Κυπριακού. 

Το ερώτημα που προκύπτει είναι το τι θα κάνει ο οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών και ο Αντόνιο Γκουτέρες στο πολύ πιθανό σενάριο να ζητήσει η τουρκική πλευρά αλλαγή της βάσης των συνομιλιών. Ο ίδιος ξεκαθάρισε, μέχρι τώρα ότι δεν τίθεται θέμα αλλαγής της βάσης. Εάν όμως τεθεί από τη μια εκ των δύο πλευρών, γεννάται η απορία κατά πόσο ο ΓΓ ΟΗΕ θα προχωρήσει σε κήρυξη αδιεξόδου φορτώνοντας την ευθύνη στην πλευρά που ευθύνεται ή θα ακολουθήσει την πεπατημένη αποφεύγοντας την επίρριψη ευθυνών προκειμένου να κρατήσει τον διάλογο ζωντανό. 

H παρουσία Μπαρμπαρός στην ΑΟΖ

Την περασμένη Πέμπτη ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αποδεχόμενος τα διαπιστευτήρια ξένων πρέσβεων διαμήνυσε πως οι έκνομες και προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας όχι μόνο επηρεάζουν δυσμενώς τις προσπάθειες επανέναρξης της ειρηνευτικής διαδικασίας στο Κυπριακό αλλά δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για τη δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων, ώστε να συμμετάσχουν όλα τα μέρη σε ένα διάλογο, προσανατολισμένο σε αποτέλεσμα. 

Η Λευκωσία έχει κατ’ επανάληψη στείλει ανάλογα μηνύματα σ’ ότι αφορά τις αρνητικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τις τουρκικές ενέργειες. Αλλά και την ίδια ώρα η Τουρκία κατ’ επανάληψη έχει κινηθεί χωρίς να λαμβάνει κανένα υπόψη της.

Είναι εμφανές ότι οι επόμενες κινήσεις στο Κυπριακό θα γίνουν την ώρα που το Μπαρμπαρός θα πλέει ανενόχλητο εντός της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Η Τουρκία έχει ανακοινώσει ότι το σκάφος της θα παραμείνει στην περιοχή μέχρι και τα μέσα Φεβρουαρίου. Στο διάστημα αυτό θα έχουμε, όπως όλα δείχνουν εξελίξεις στο Κυπριακό, με πιο πιθανή τη σύγκληση άτυπης πενταμερούς. 

Είναι καλά γνωστό ότι η Λευκωσία δεν έχει θέσει κάποιο όρο και ούτε ζήτησε την αποχώρηση του Μπαρμπαρός για να πάει σε άτυπη διάσκεψη. Αυτό που τονίζει συνεχώς και υποδεικνύει ότι οι ενέργειες της Τουρκίας «επηρεάζουν δυσμενώς» αφορά τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις και ότι τη διαδικαστική συζήτηση. Δηλαδή τις συνομιλίες που θα πραγματοποιηθούν σε κάποιο κατοπινό στάδιο. Άγνωστο πότε. 

Εκτός βεβαίως εάν η τουρκική πλευρά με την απόφασή της να κρατήσει το Μπαρμπαρός στην Κυπριακή ΑΟΖ μέχρι και τις 16 Φεβρουαρίου θέλει να στείλει το μήνυμα ότι ως και εκείνη την ημερομηνία δεν αναμένεται η σύγκληση Διάσκεψης για την Κύπρο. 

Η κατάσταση στις ΗΠΑ επηρεάζει 

Το Κυπριακό διαχρονικά δεν επηρεάζεται μόνο εκ των έσω αλλά και από το διεθνές περιβάλλον. Τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τις εκλογές της περασμένης Τρίτης αναμένεται ότι θα έχουν το αποτύπωμα τους και στις εξελίξεις στο Κυπριακό. 

Ξεκινώντας από το γεγονός ότι η Τουρκία όχι μόνο σ’ αυτή τη φάση αλλά και στο παρελθόν προσπαθούσε να εκμεταλλευθεί τα κενά που εμφανίζονται αμέσως μετά από μια εκλογική διαδικασία στις ΗΠΑ και το διάστημα που μεσολαβεί μέχρι να υπάρξει ανάληψη νέας κυβέρνησης. 

Από δικής της πλευράς η κυπριακή κυβέρνηση αναμένει το ξεκαθάρισμα του πολιτικού σκηνικού στις ΗΠΑ πριν αποφασίσει τις  επόμενες κινήσεις της. Οι όποιες κινήσεις θα στοχεύουν πρώτα και κύρια στη διατήρηση του μομέντουμ που υπάρχει αυτή τη στιγμή στις κυπροαμερικανικές σχέσεις και να δοθεί μια συνέχεια. 

Εκτιμάται ότι είναι σχετικά δύσκολο να υπάρξει ολική ανατροπή των όσων επιτευχθεί έως τώρα στις διμερείς σχέσεις Κύπρου-ΗΠΑ. 

ΠΗΓΗ: Φιλελεύθερος