Ιστορία - Πολιτισμός
Η Κομνήνεια περίοδος: Η πνευματική παλινόρθωση του Βυζαντίου (1081-1185 μ.Χ.)

Του Θεοχάρη Χατζημανώλη,
Μέχρι το 1081, oπότε και ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός καταλαμβάνει το βυζαντινό θρόνο, η βυζαντινή αυτοκρατορία βρίσκεται εν μέσω σοβαρής πολιτικής κρίσης. Οι αυτοκράτορες εναλλάσσονται συνεχώς και η αριστοκρατία φαίνεται να περιορίζει όλο και περισσότερο την αυτοκρατορική εξουσία. Παράλληλα οι στρατιωτικές δαπάνες ελαττώνονται σημαντικά, ο θεματικός στρατός αποσαθρώνεται και η όλη κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα αρκετές καίριες εδαφικές απώλειες. Οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι μέσα στην αυτοκρατορία επαναστατούν, οι Άραβες συνεχίζουν τις επιδρομές, οι Ρώσοι πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη, ενώ μετά το 1040 οι νεοεμφανισθέντες εχθροί αποδυναμώνουν σχεδόν απορρυθμιστικά το στρατιωτικό μηχανισμό. Πρόκειται για τους Σελτζούκους Τούρκους που κυριεύουν μεγάλο μέρος της Ανατολής μετά τη μάχη στο Ματζικέρτ (1071) και έπειτα σχεδόν όλη τη Μικρά Ασία, τους Νορμανδούς που καταλαμβάνουν την Κάτω Ιταλία και τους Πετσενέγγους και Ούγγρους που οργανώνουν επιδρομές στο βορειοανατολικό και βορειοδυτικό σύνορο αντίστοιχα. Επιπρόσθετα, μετά την δεκαετία του 1070 η αυτοκρατορία μαστίζεται από δημοσιονομική κρίση, στην οποία η αξία των νομισμάτων της υποβαθμίζεται συνεχώς.
Η έλευση του Αλέξιου του Α΄ και της δυναστείας των Κομνηνών, σηματοδοτεί μία νέα εποχή για τα βυζαντινά πράγματα. Οι μεταρρυθμίσεις της περιόδου αυτής όμως δεν είναι απόρροια προοδευτικής ανασυγκρότησης, αλλά προσαρμογής σε μία παραπαίουσα κατάσταση κατά την οποία το βυζαντινό κράτος πασχίζει να συντηρηθεί. Παρ’όλα αυτά οι Κομνηνοί προσφέρουν μία αναγκαία παλινόρθωση, η οποία συνίσταται στην διεύρυνση των συνόρων στην Μικρά Ασία, την σταθεροποίηση των συνόρων της αυτοκρατορίας και της αμυντικής γραμμής τους, αποκαθιστούν την θέση της αυτοκρατορίας στην εξωτερική πολιτική (τουλάχιστον όσον αφορά το γόητρό της), ενώ παράλληλα επιφέρουν μία σειρά μεταρρυθμίσεων που καθίστανται ανάχωμα στην οικονομική κρίση και την εσωτερική αστάθεια. Η νέα κατάσταση σε συνδυασμό με τις παρελθούσες κοινωνικές μεταστροφές οδηγεί σε μία καινούργια και πλούσια πνευματική παραγωγή.

Όσον αφορά την ίδια αυτή την παραγωγή, αξίζει να αναφέρουμε τις βυζαντινές πολιτιστικές καταβολές. Το βυζαντινό πνεύμα συνίστατο σε ένα αμάλγαμα εκκλησιαστικής θεολογικής παράδοσης και αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής γραμματείας. Οι τελευταίες είχαν συνδεθεί σε μεγάλο βαθμό με την θεολογία και ιδιαίτερα, έως την εποχή εκείνη, ο αριστοτελισμός. Η δε εκκλησιαστική παράδοση, που κυριαρχεί στον τρόπο σκέψης, στην εν λόγω περίοδο είναι βασισμένη στις παγιωμένες αρχές των Πατέρων της Εκκλησίας, που διαμορφώνουν τον Κανόνα της χριστιανικής ορθοδοξίας. Παρ’όλα αυτά και παρά τις διάφορες, ανά καιρούς επιθέσεις που είχε δεχθεί η αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία και γραμματολογία, επί της ουσίας ποτέ δεν διακόπηκε. Οι λόγιοι ήταν γνώστες της ελληνικής κοινής γλώσσας και κατά την Κομνήνεια περίοδο άρχισαν να επιδίδονται συστηματικότερα στην μελέτη των αρχαίων ελληνικών κειμένων, αλλά και των λατινικών, που πλέον συνιστούσε ξένη γλώσσα για τους βυζαντινούς. Άξιο αναφοράς είναι πως στην Κομνήνεια περίοδο συναντούμε για πρώτη φορά την διάθεση μεταστροφής της έννοιας «Έλληνας» από «ειδωλολάτρης-επαναστάτης-αιρετικός» σε «φυλετικά ή και εθνικά Έλληνας».
Πρόδρομος αυτής της «αναγέννησης» είναι ο Μιχαήλ Ψελλός, ο οποίος δραστηριοποιείται στις αρχές του 11ου αι. Χαρισματικός και πολυμαθής ο Ψελλός αναδείχθηκε γρήγορα στα ανώτατα πνευματικά κλιμάκια και κατέλαβε αξιώματα. Μετά το 1045 έλαβε πρώτος τον τίτλο «ύπατος των φιλοσόφων», ενώ ήδη δίδασκε σε πολύ μεγάλο ακροατήριο. Ως λόγιος ασχολήθηκε με την ιστοριογραφία, την ρητορική και την φιλοσοφία, προοδεύοντας πάνω σε όλους τους τομείς. Το ιστορικό έργο του «Χρονογραφία» αποτελεί ένα παραστατικό του απομνημόνευμα ή και ένας πολιτικός του απολογισμός. Ως φιλόσοφος επανέφερε τον πλατωνισμό στο προσκήνιο, καθώς έκρινε πως η «θεωρία των ιδεών» του Πλάτωνα, βοηθάει περισσότερο στην κατανόηση του θεϊκού στοιχείου και στην μέθεξη της Θείας αϊδιότητας.
Λίγο αργότερα στο χώρο της ιστοριογραφίας κινούνται οι Μιχαήλ Ατταλειάτης και Ιωάννης Σκυλίτζης. Ο Σκυλίτζης καταπιάνεται με την χρονογραφική αφήγηση των γεγονότων, αλλά ο Ατταλειάτης επιλέγει να αποκηρύξει τους τύπους της παραδεδεγμένης αφήγησης και να αναζητήσει αιτιοκρατικά τη φύση της ιστορίας και να αναζητήσει κατά κάποιον προδρομικό θετικό τρόπο τις βάσεις της ρωμαϊκής μεγαλειώδους παράδοσης. Η ίδια η επίκληση του στο θεϊκό στοιχείο τοποθετείται αόριστα (εκτός των δογματικών επιταγών) και ερμηνεύεται περισσότερο σαν μία αναζήτηση της νομοτέλειας στην τύχη.
Μετά την ενθρόνισή του, ο ίδιος ο Αλέξιος θεραπεύει τον πολιτισμό γράφοντας λογοτεχνία – ένα έμμετρο συμβουλευτικό έργο. Η κόρη του, Άννα Κομνηνή, συνιστά από μόνη της ένα κεφάλαιο στην ιστορία. Ίσως υπήρξε η πρώτη γυναίκα ιστορικός. Είχε λάβει την καλύτερη δυνατή γνώση της εποχής και γνώριζε άψογα την Αγία Γραφή και την αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία. Στο έργο της «Αλεξιάς», όπου αναφέρεται στην πολιτική δραστηριότητα κατά την περίοδο βασιλείας του πατέρα της, αναδεικνύει την ευρυμάθεια της, το λογοτεχνικό της ταλέντο και το αττικίζον βυζαντινό στυλ. Είναι σίγουρα μία δεσπόζουσα μορφή της περιόδου και η παρουσία της είναι καταλυτική για την ιστορία της βυζαντινής γραμματείας.

Μαζί με την Άννα Κομνηνή το φάσμα της πνευματικής άνθισης στον 12ο αιώνα καταλαμβάνουν σημαντικές φιγούρες, οι οποίες προσφέρουν, ξεχωριστά η καθεμία, την δική της ψηφίδα πολιτισμού. Ονόματα όπως ο ιστορικός Νικηφόρος Βρυέννιος, ο ιστορικός Ιωάννης Κίνναμος, ο χρονογράφος και θεολόγος Ιωάννης Ζωναράς, ο χρονογράφος και ποιητής Κωνσταντίνος Μανασσής, ο ποιητής Θεόδωρος πρόδρομος είναι μόνον μερικά παραδείγματα της αναδυόμενης δραστηριότητας των λογίων, οι οποίοι καλύπτουν με τις αφηγήσεις τους τα ιστορικά συμβάντα, εξασκούν και ανανεώνουν την ρητορική τεχνοτροπία και προσπαθούν να συγχρωτίσουν την θεολογία με την σύγχρονή τους επιστημονική αντίληψη και πρόσληψη των φαινομένων. Στην θεολογία σημαντικές μορφές είναι ο μοναχός Ευθύμιος Ζιγαβηνός, ο οποίος συνοψίζει τις θέσεις του χριστιανορθοδόξου δόγματος και την αντιρρητική ρητορική του κατά των αιρέσεων, αλλά και ο κληρικός Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, που συνέβαλε στην ιστοριογραφία και τις αρχαιοελληνικές φιλολογικές σπουδές, αλλά και στην «εφαρμοσμένη» θεολογική θεώρηση.
Στις εικαστικές τέχνες οι πολιτιστικές καταβολές του Βυζαντίου είναι περίπου παρόμοιες. Ρωμαϊκοί αρχιτεκτονικοί τύποι συνυφασμένοι με την χριστιανική υποβλητική φόρμα της ζωγραφικής εικόνας με αξιολογική προοπτική, όπου δεσπόζουν φυσικά οι θρησκευτικές παραστάσεις. Παρ’όλα αυτά σε όλη την επικράτεια είχαν παραμείνει πολλά έργα της αρχαίας ελληνικής και της ρωμαϊκής περιόδου, ενώ το Βυζάντιο σημείωσε πραγματική πρόοδο στην ναοδομία και τα ψηφιδωτά. Κατά την Κομνήνεια περίοδο οι ζωγραφικές εικόνες αποκτούν περισσότερο χρώμα και ρεαλιστική ένταση. Όπως συμβαίνει και στα γράμματα, οι καλλιτέχνες αξιοποιούν την προϋπάρχουσα παράδοση κατά έναν τρόπο εκλεκτιστικό, που σημαίνει πως η τάση της εποχής επιλέγει τα αρτιότερα και συμμετρικότερα στοιχεία της έκφρασης και τα αναδιατυπώνει σε νέες παραστάσεις. Χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου υπάρχουν τόσο στον κυρίως βυζαντινό πυρήνα (λ.χ ψηφιδωτά της Μονής Δαφνίου στην Αθήνα και της Μονής Λατόμου στην Θεσσαλονίκη) στην επαρχία, ακόμη και επιρροές εκτός επικράτειας.

Όσον αφορά τον λόγο και την προφορική παράδοση και εκεί η Κομνήνεια περίοδος έχει πολλά να προσφέρει. Οι γλωσσικές εκφάνσεις της βυζαντινής γλώσσας φαίνονται πιο καθαρά στους μελετητές και έχουμε μία τάση έκφρασης όπως εκείνη των αρχαίων αττικών συγγραφέων (ατθίδα γλώσσα), την κοινή ελληνική (επίσημη γλώσσα στην οποία αναγιγνώσκεται το Ευαγγέλιο) και τα πρώτα γνωστά ψήγματα της δημώδους ελληνικής γλώσσας, της πρώτης νεοελληνικής. Οι λόγιοι εκφράζονται στην αττικίζουσα γλώσσα ή στην κοινή, αλλά δεν πρέπει να υποβαθμιστεί ο ρόλος της δημώδους παράδοσης στην οποία εκφέρονται δημοτικά τραγούδια, παροιμίες και καταγράφονται ποιήματα, όπως τα λεγόμενα «πτωχοπροδρομικά». Εκείνη την εποχή εικάζεται πως καταγράφεται για πρώτη φορά το έπος του «Διγενή Ακρίτη», σημαντικότατο βυζαντινό έργο με μεγάλη προφορική παράδοση.
Η πνευματική ανόρθωση της δυναστείας των Κομνηνών υπήρξε η εκτόνωση του βυζαντινού πνεύματος στις τέχνες και τα γράμματα, σε μία εποχή νευραλγικών κοινωνικοπολιτικών ανακατατάξεων. Ίσως ήταν η αποδιοπομπή των Βυζαντινών από τα ελώδη εγκόσμια στα ιδανικά υπερβατικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Michel Kaplan, Γιατί το Βυζάντιο; Μια Αυτοκρατορία Έντεκα Αιώνων (Μεταίχμιο,2016)
- Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους Τόμος δεύτερος (Ιστορικές εκδόσεις Στέφανος Βασιλόπουλος,1979)
- Herbert Hunger, Βυζαντινή λογοτεχνία, η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών (ΜΙΕΤ – Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης,1992)
- Charles Delvoye, Βυζαντινή Τέχνη (Δημ. Ν. Παπαδήμα, 2010) offlinepost.gr

Ιστορία - Πολιτισμός
Αποκαλυπτήρια μνημείου και ταφή του πεσόντος Χαράλαμπου Σαμλιάν στην Κεραμωτή Καβάλας
Tην Πέμπτη 13 Ιουνίου στην Κεραμωτή Καβάλας πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου προς τιμή των Ελλαδιτών οπλιτών και αξιωματικών που υπηρέτησαν στην Κύπρο, καθώς και η τελετή ταφής των οστών του πεσόντος ήρωα Χαράλαμπου Σαμλιάν. Ο Σαμλιάν έπεσε μαχόμενος στις 19 Ιουλίου 1964 στην Κύπρο, και τα οστά του επαναπατρίστηκαν ώστε να ταφούν στη γενέτειρά του.

Tην Πέμπτη 13 Ιουνίου στην Κεραμωτή Καβάλας πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου προς τιμή των Ελλαδιτών οπλιτών και αξιωματικών που υπηρέτησαν στην Κύπρο, καθώς και η τελετή ταφής των οστών του πεσόντος ήρωα Χαράλαμπου Σαμλιάν. Ο Σαμλιάν έπεσε μαχόμενος στις 19 Ιουλίου 1964 στην Κύπρο, και τα οστά του επαναπατρίστηκαν ώστε να ταφούν στη γενέτειρά του.
Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου (ΕΤΥΚ) και τον Δήμο Νέστου, παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, και του Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας, Θανάση Δαβάκη.
Στον χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης υπογράμμισε τη διαχρονική αξία των αγώνων των Ελλαδιτών στρατιωτών, τονίζοντας ότι «η αυθεντικότητα και ο γνήσιος πατριωτισμός των στρατιωτών της ΕΛΔΥΚ αποτελούν ιστορική παρακαταθήκη για τον ελληνισμό της Κύπρου». Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «το παρόν Μνημείο θα μαρτυρεί εσαεί την προσφορά της Ελλάδας στους αγώνες της Κύπρου και θα εκπέμπει ισχυρό μήνυμα ενότητας, σύμπνοιας και κοινού οράματος».
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στη μεταφορά και ταφή των λειψάνων του στρατιώτη Χαράλαμπου Σαμλιάν, σημειώνοντας πως η πράξη αυτή, μαζί με την ανέγερση του Μνημείου, επιβεβαιώνει «το ὅμαιμον, το ὁμόγλωσσον, το ὁμόθρησκον και το ὁμότροπον» που ενώνει Ελλάδα και Κύπρο.
Αναφερόμενος στο Κυπριακό, ο κ. Χριστοδουλίδης τόνισε ότι βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία και συνεννόηση με την Ελληνική Κυβέρνηση, επισημαίνοντας πως «έχει ήδη δημιουργηθεί μια νέα κινητικότητα, με την ελπίδα να οδηγηθούμε σε θετικά αποτελέσματα».
Τέλος, ευχαρίστησε θερμά την ΕΤΥΚ για την κάλυψη των εξόδων επαναπατρισμού και ταφής του ήρωα, καθώς και για τη φιλοτέχνηση του Μνημείου και την ανάπλαση της πλατείας, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της εθνικής συνείδησης.
Ιστορία - Πολιτισμός
Επαναπατρίστηκαν τα οστά του Χαράλαμπου Σαρλιάν που έχασε τη ζωή του στα γεγονότα του 1964 στην Κύπρο
Επέστρεψε σήμερα στην πατρίδα του στο Νέστο (από την Κύπρο) μετά από 61 Χρόνια!

Συγκινητική τελετή επαναπατρισμού οστών σήμερα, πεσόντος στην Κύπρο με καταγωγή από την ΚΕΡΑΜΩΤΗ Χαράλαμπου Σαρλιάν!
Κανένας δεν ξεχνά, κανένας δεν ξεχνιέται!
Ο Στρατιώτης Σαρλιάν Χαράλαμπος από την Κεραμωτή Νέστου έχασε τη ζωή του στα γεγονότα του 1963-64 όπου και τα οστά του ταυτοποιήθηκαν πρόσφατα.
Επέστρεψε σήμερα στην πατρίδα του στο Νέστο (από την Κύπρο) μετά από 61 Χρόνια!
Ιστορικό..
Ο Χαράλαμπος Σαρλιάν του Αρτίνη από την Κεραμωτή Νέστου σκοτώθηκε από έκρηξη τορπίλων στον Άγιο Νικόλαο Κακοπετριάς τον Ιούλιο του 1964.
Η τελετή, η οποία διοργανώνεται από την ΕΤΥΚ (Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου) και τον Δήμο Νέστου, θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 13 Ιουνίου 2025 στις 10:00 πμ στο Μνημείο των Ελλαδιτών -οι οποίοι υπηρέτησαν στην Κύπρο- στην Κεραμωτή .
Τα αποκαλυπτήρια του θα τελέσει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ιστορία - Πολιτισμός
Νίκαια 1700 χρόνια μετά: Το Φανάρι «αναβιώνει» την Α’ Οικουμενική Σύνοδο με τη δύναμη της εικόνας
Η δημοσιογράφος Μελικέ Τσαπάν πίσω από τη σύνοδο που έθεσε τις βάσεις της χριστιανικής πίστης

Μνήμη, έρευνα και σύγχρονη Χριστιανική συνείδηση συνομιλούν σε ένα ντοκιμαντέρ που ανατέμνει τη σημασία της Α’ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας, 1.700 χρόνια μετά τη σύγκλησή της.
Γράφει η Μαρία Ζαχαράκη, Ethnos.gr
Με αφορμή την ιστορική επέτειο, παρουσιάστηκε στην ιστορική Μαράσλειο Σχολή στο Φανάρι, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, ένα ντοκιμαντέρ με ξεχωριστό πνευματικό και πολιτισμικό βάρος.
Το ντοκιμαντέρ φωτίζει τις καθοριστικές πτυχές μιας Συνόδου που υπήρξε όχι μόνο κορυφαίο θρησκευτικό γεγονός, αλλά και ιστορικό σημείο καμπής: Εκεί διαμορφώθηκε το Σύμβολο της Πίστεως (το “Πιστεύω”), εκεί καθορίστηκε ο τρόπος υπολογισμού του Πάσχα — να εορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία, δηλαδή μετά τις 21 Μαρτίου, όταν η μέρα και η νύχτα έχουν ίση διάρκεια.
«Σε κάθε Θεία Λειτουργία, η οποία είναι ένα από τα ιερά μυστήρια για εμάς, απαγγέλλουμε το Σύμβολο της Πίστεως της Νίκαιας, το οποίο αρχίζει με την ομολογία της πίστης. Πρόκειται για μια απόφαση που ελήφθη στη Σύνοδο της Νίκαιας», όπως υπογράμμισε στο ντοκιμαντέρ ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας, Μακάριος.
Η προβολή συγκέντρωσε όχι μόνο πλήθος Χριστιανών, αλλά και μουσουλμάνους και ανθρώπους άλλων δογμάτων, σε ένα εμβληματικό μήνυμα συνύπαρξης.
Δημιουργός του ντοκιμαντέρ η έγκριτη Τουρκάλα δημοσιογράφος Μελικέ Τσαπάν, με μεγάλη γνώση των θρησκευτικών και μειονοτικών θεμάτων της Τουρκίας, η οποία κατάφερε να αναδείξει την παγκόσμια σημασία της Συνόδου, όχι μόνο ως θρησκευτικό, αλλά και ως ιστορικό και πολιτικό γεγονός.
Α’ Οικουμενική Σύνοδος, το θεμέλιο της χριστιανικής πίστης
Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη σύναξη της Εκκλησίας, που συγκάλεσε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας, ανοίγοντας το δρόμο για την ενοποίηση της πίστης μέσα από κοινές αποφάσεις, γι’ αυτό και θεωρείται θεμέλιο της πίστης τόσο για την Ορθοδοξία όσο και για τον Καθολικισμό.
Καθόρισε ότι ο Ιησούς Χριστός είναι “ομοούσιος” με τον Πατέρα, απορρίπτοντας την αιρετική άποψη ενός ιερέα από την Αλεξάνδρεια, του Αρείου, που υποστήριζε ότι ο Θεός (Πατέρας) και ο Ιησούς Χριστός (Υιός) ήταν δύο διαφορετικά όντα, και συνεπώς, μέσα σε ένα μονοθεϊστικό πλαίσιο, ο Χριστός δεν μπορούσε να είναι Θεός.
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος αποφάσισε λοιπόν να επιλύσει τη θρησκευτική διαμάχη, που είχε προκαλέσει μεγάλο διχασμό στον Χριστιανισμό και εξαπλωνόταν ταχύτατα στα εδάφη της αυτοκρατορίας.

«Έστειλε μήνυμα σε όλες τις εκκλησίες και τους πνευματικούς ηγέτες του κόσμου. Τους προσκάλεσε στη Νίκαια», αναφέρει ο Πατριαρχικός Επίτροπος της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Γιουσούφ Τσετίν.
Προσκλήθηκαν 315 επίσκοποι από Ανατολή και Δύση. Ανάμεσά τους και ο αιρετικός Άρειος, ο Αθανάσιος, αλλά και ο Άγιος Νικόλαος των Μύρων (ο γνωστός Άγιος Βασίλειος).
«Εκεί θα αντιμετωπίζονταν όλα τα ζητήματα και θα επιλύονταν μια για πάντα», προσθέτει ο Τούρκος ιστορικός, Κουτλού Ακαλίν.
Μέγας Κωνσταντίνος: ο ηγέτης πίσω από την ενότητα Εκκλησίας και Αυτοκρατορίας
Η απόφαση για τη Σύνοδο είχε διαθρησκειακό, αλλά και πολιτικό υπόβαθρο: η ενοποίηση της Εκκλησίας συνέπιπτε με την ανάγκη ενότητας της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας στάθηκε στο πρόσωπο του Μεγάλου Κωνσταντίνου ως του κοσμικού προστάτη της Εκκλησίας και του συντονιστή της Α’ Συνόδου.
«Το ντοκιμαντέρ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, διότι μας υπενθυμίζει τη σπουδαιότητα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και φέρνει ενώπιόν μας μια μεγάλη προσωπικότητα που είναι ο Μέγας Κωνσταντίνος», ανέφερε.
«Το πρώτο διάταγμα που υπέγραψε ως αυτοκράτορας ήταν να καταργήσει τη λατρεία στον αυτοκράτορα… Αυτό σημαίνει ότι μέσα του, ενδόμυχα, ήξερε ότι ξεκινούσε ένα μακρύ ταξίδι με προορισμό τον Χριστιανισμό», σημείωσε, τονίζοντας τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραμάτισε η μητέρα του Κωνσταντίνου στη διαμόρφωση της πνευματικής του ταυτότητας. Πέρα από την πολιτική ιδιοφυΐα του αυτοκράτορα, η μητρική επίδραση υπήρξε καθοριστική για την εσωτερική του στροφή προς τη νέα πίστη, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια ιστορική στροφή όχι μόνο στην προσωπική του διαδρομή, αλλά και στην πορεία ολόκληρης της Αυτοκρατορίας.
«Ο Μέγας Κωνσταντίνος ανατράφηκε ως χριστιανός. Αυτό συνέβη επειδή είχε μια αγία μητέρα, που ονομαζόταν Αγία Ελένη», είπε, ενώ την προσωπική επιρροή της μητέρας του στη θρησκευτική ταυτότητα του Κωνσταντίνου επισήμανε κι ο Αρμένιος Πατριάρχης στην Τουρκία, Σαχάκ Μασαλιάν.
«Όπως θα έκανε κάθε μητέρα, τού εξήγησε τις αρχές του χριστιανισμού και του μίλησε για τον Ιησού».
Μάλιστα, υπογραμμίζει πως μετά το διάταγμα των Μεδιολάνων, «ανέλαβε το ρόλο του υπερασπιστή του χριστιανισμού», επιδιώκοντας να τον χρησιμοποιήσει «ως τσιμέντο για την αυτοκρατορία του», όπως είπε χαρακτηριστικά ο Αρμένιος Πατριάρχης.
Άλλωστε, ήταν και η κοινωνική συγκυρία που επέταξε μια τέτοια πρωτοβουλία από έναν πολιτικό ηγέτη. Όπως παρατηρεί ο Μητροπολίτης Δημητριάδος, Χρυσόστομος Καλαϊτζής «οι άνθρωποι στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχαν κουραστεί από τον παγανισμό».
Η κρίσιμη σύνοδος
Η σύνοδος διήρκεσε από το Μάιο έως τον Ιούλιο του 325 μ.Χ. και η απόφαση του αυτοκράτορα να τη συγκαλέσει δεν ήταν χωρίς αντιδράσεις. Κατά τη διάρκεια της συνόδου υπήρξαν έντονες διαφωνίες και συγκρούσεις, σύμφωνα με τον Μασιμιλιάνο Παλινούρο, επίσκοπο της Ιταλικής Καθολικής Εκκλησίας, ενώ, όπως εξηγεί η Τουρκάλα ιστορικός Ελίφ Τοκάι από το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης, ο Κωνσταντίνος επικρίθηκε από τα μέλη της συγκλήτου, ακόμη και γιατί χρησιμοποίησε τις μεταφορές και ταχυδρομικές υπηρεσίες του κράτους για την εκκλησία.

Ο βυζαντινός αυτοκράτορας «ήξερε, ωστόσο, από την αρχή πού πήγαινε», σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, και η παρέμβασή του αποδείχθηκε τελικά κρίσιμη για την ενότητα της χριστιανικής πίστης.
Συγκεντρώθηκαν 315 επίσκοποι από όλο τον κόσμο, αλλά μόνο δύο πήραν το μέρος του Άρειου. Οι απόψεις του απορρίφθηκαν και η θεϊκή φύση του Ιησού ως «Υιού του Θεού» έγινε αποδεκτή. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε τη βάση της χριστιανικής πίστης από εκείνη την ημερομηνία και μετά.
Οι αποφάσεις που σφράγισαν την ιστορία της Εκκλησίας
Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας έλαβε μια σειρά από θεμελιώδεις αποφάσεις που αποτέλεσαν τη βάση για τη θεσμοποίηση του Χριστιανισμού:
- Υιοθετήθηκε το Σύμβολο της Πίστεως (το «Πιστεύω»), που καθόρισε τη βάση της πίστης.
- Καταδικάστηκε ο Αρειανισμός, δηλαδή η άρνηση της θεότητας του Ιησού Χριστού.
- Συζητήθηκε η κοινή ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα για όλη την Εκκλησία.
- Τέθηκαν οι πρώτες βάσεις για την εκκλησιαστική διοίκηση και την ιεραρχία.
- Καθιερώθηκε η πρακτική της σύγκλησης Συνόδων για την επίλυση δογματικών και εκκλησιαστικών θεμάτων.
- Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ήταν ουσιαστική για την ιστορία της εκκλησίας, θα πει ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Μακάριος.
«Διότι μας έδειξε τον τρόπο και τον τρόπο λήψης αποφάσεων. Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένες εκκλησίες έλαβαν τις δικές τους αποφάσεις και επέλεξαν το δικό τους δρόμο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ενότητα, τουλάχιστον μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία».
Το θεμέλιο της πενταμερούς εκκλησίας, η αποκαλούμενη πενταρχία, τέθηκε επίσης στη Σύνοδο της Νίκαιας, όπως υπογράμμισε η ιστορικός στο πανεπιστήμιο Μαρμαρά, Σιρέν Τσελίκ.
Επίσκεψη Πάπα Λέοντος το Νοέμβριο στο Φανάρι
Από τον Μέγα Κωνσταντίνο ως τον Πάπα και τον Οικουμενικό Πατριάρχη, όλοι σήμερα αναγνωρίζουν σε αυτή τη σύνοδο το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίστηκε η εκκλησιαστική και θεολογική ταυτότητα του χριστιανικού κόσμου.
Δεν είναι τυχαίο πως Ορθόδοξοι και Καθολικοί αναγνωρίζουν τη Σύνοδο αυτή ως ακρογωνιαίο λίθο του Χριστιανισμού – ούτε ότι ο Πάπας Φραγκίσκος σχεδίαζε να παραστεί στις επετειακές εκδηλώσεις μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, πριν εκδημήσει. Ο νέος Πάπας Λέων, υλοποιώντας την παρακαταθήκη του προκατόχου του, αναμένεται να τιμήσει την επέτειο με μια ιστορική επίσκεψη στο Φανάρι τον προσεχή Νοέμβριο, ανήμερα της θρονικής εορτής του Αγίου Ανδρέα.
Ντοκουμέντο για το μέλλον
Όπως επισημάνθηκε και στο ντοκιμαντέρ, η ιστορία της Συνόδου δεν αφορά μόνο τους θεολόγους ή τους πιστούς? είναι κομμάτι του κοινού παγκόσμιου πολιτισμού. Μια συνάντηση που επηρέασε τη θρησκεία, την πολιτική και την ίδια τη δομή της κοινωνίας σε Ανατολή και Δύση.
Η δημοσιογράφος και σκηνοθέτις του ντοκιμαντέρ, Μελικέ Τσαπάν, περιγράφει την προσωπική της διαδρομή με αυτό το έργο ως «επιστροφή στο πεδίο». Παρότι μη Χριστιανή η ίδια, κατανόησε τη σημασία της Συνόδου ως μίας διατοπικής και διαθρησκευτικής ιστορικής τομής.
«Όταν μου προτάθηκε να κάνω αυτό το ντοκιμαντέρ, δεν ήμουν σίγουρη γι’ αυτό. Αλλά όταν ξεκίνησα, συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν είναι μόνο για την ιστορία του Χριστιανισμού, αλλά και ένα θέμα που είναι συνυφασμένο με την πολιτική ιστορία, την ιστορία των πόλεων και των θρησκειών», θα πει στο Ethnos.gr.
«Πιστεύω ότι αφήσαμε στο μέλλον ένα πολύ καλό ντοκουμέντο για ένα ελάχιστα γνωστό θέμα», προσθέτει.
H υποχρέωση της μνήμης
Ο Άρχοντας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Λάκης Βίγκας, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στην παραγωγή του ντοκιμαντέρ, υπογράμμισε, με τη σειρά του, τη σημασία της Συνόδου όχι μόνο στο χριστιανικό κοινό, αλλά στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
«Είναι η Οικουμενική Σύνοδος που έβαλε τις βάσεις στη χριστιανική πίστη και νομίζω ότι δεν είναι γνωστό σε όλους, όσο θα έπρεπε τουλάχιστον… Οφείλαμε να το κάνουμε γνωστό και κατανοητό. Είναι ένα ντοκιμαντέρ που ερευνά, μελετάει, και ακούγονται διαφορετικές φωνές. Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί άλλων δογμάτων, συνδυάζοντας την ιστορία της εποχής», ανέφερε στην ομιλία του.
Το ντοκιμαντέρ αυτό, καρπός πρωτοβουλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου με αφορμή τα 1700 χρόνια από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, αυτό ακριβώς επιδιώκει να φωτίσει: τη Νίκαια όχι απλώς ως έναν σταθμό της ιστορίας, αλλά ως ένα σημείο συνάντησης πολιτισμών και θρησκειών, σε μια εποχή που κυριαρχείται από θρησκευτικές και εκκλησιαστικές συγκρούσεις, ανάδειξη της διαφορετικότητας και απομάκρυνση από την πίστη. Μέσα από τον φακό της Μελικέ Τσαπάν, το έργο ανοίγει το διάλογο για την ιστορική συνείδηση, πέρα από δόγματα, σύνορα και εποχές.
-
Πολιτική2 μήνες πριν
Ομολογία αποτυχίας! Οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τη “Γαλάζια Πατρίδα” δια στόματος του εμπνευστή της
-
Αναλύσεις3 μήνες πριν
Μάικλ Ρούμπιν στη Hellas Journal: Η σύλληψη Ιμάμογλου σηματοδοτεί ότι ο Ερντογάν θα απελευθερώσει τον Οτζαλάν μέσα σε νεκροσακούλα!
-
Πολιτική3 εβδομάδες πριν
Ανατροπή στην ανατροπή! Ο Σίσι βάζει τα πράγματα στη θέση τους για το Σινά – Καμία προσβολή της μοναδικής και ιερής θρησκευτικής θέσης της Μονής -Δεν αλλάζει πουθενά το καθεστώς
-
Πολιτική2 μήνες πριν
Τούρκοι εισέβαλαν στην Καβάλα για να δείξουν «απειλητική» πινακίδα της ματωμένης Κύπρου! (video)
-
Απόψεις2 ημέρες πριν
Γι’αυτό οι Τούρκοι τρέμουν το μένος του Ισραήλ! Η προφητεία του μέντορα του Ερντογάν που “στοιχειώνει” την Άγκυρα
-
Άμυνα1 μήνα πριν
Χειρουργική επιχείρηση! Η Ινδία χτύπησε το Πακιστάν με SCALP και HAMMER που εκτοξεύτηκαν από Rafale
-
Διεθνή1 μήνα πριν
Ινδός στρατηγός απειλεί με πυρηνικό αφανισμό την Τουρκία
-
Διεθνή2 μήνες πριν
Με την ουρά στα σκέλια! Φιντάν: Η Τουρκία δεν επιθυμεί καμία αντιπαράθεση με το Ισραήλ στη Συρία