γράφει η Φανούλα Αργυρού*

Η ειδική σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής συζητείται έντονα αυτές τις μέρες.

Η ειδική αυτή σχέση (Special Relationship)  καθιερώθηκε  μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, από μια ομιλία του τότε βρετανού Πρωθυπουργού Winston Churchill το 1946. Ο  οποίος τόνισε τις στενές συμμαχικές σχέσεις των δύο χωρών που συνεχίστηκαν έκτοτε και στη πράξη προϋπήρξαν του 1946…

Η σχέση καλύπτει πολλές πτυχές όπως πολιτικές, στρατιωτικές, μυστικών υπηρεσιών, διπλωματικές και οικονομικές διασαλεύθηκε κατά περιόδους αλλά επανήλθε στην «ομαλότητα».  Ορισμένες περιπτώσεις ήσαν (από πλευράς ΗΒ)  η επίθεση το 1955 στο Σουέζ δίχως την γνώση των ΗΠΑ  όταν ο βρετανός Πρωθυπουργός  Anthony Eden είπε ψέματα στη Βουλή των Κοινοτήτων για την μυστική του συμφωνία με τη Γαλλία και το Ισραήλ με αποτέλεσμα να παραιτηθεί της θέσεως του.   Από πλευράς ΗΠΑ η εισβολή στην πρώην βρετανική αποικία Γρενάδα (Grenada)  το 1983 επί βρετανίδας Πρωθυπουργού Margaret Thatcher  όταν είχαν κυριολεκτικά σπάσει τα κόκκινα τηλέφωνα μέχρι που o αμερικανός Πρόεδρος Ronald Reagan  απολογήθηκε. Η πιο πρόσφατη ήταν τον Μάιο του 2017 όταν η αμερικανική εφημερίδα «New York Times» διέρρευσε  απόρρητες πληροφορίες που είχε δώσει η βρετανική Αστυνομία του Manchester στις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες σχετικά με τη τρομοκρατική έκρηξη στο Manchester, δολοφονήθηκαν 22 άνθρωποι και τραυματίστηκαν άλλοι 59. Έντονα ενοχλημένη  η βρετανική κυβέρνηση με την πρωθυπουργό Theresa May να δηλώνει ότι η ειδική σχέση τους βασίζεται σε αμοιβαία εμπιστοσύνη και είχε πληγεί πολύ σοβαρά. Έφθασε την επομένη ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και απολογήθηκε…

Ομιλία Δρ. Χένρι Κισσιγκερ

Το Μάιο του 1982, το  βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών (Φόρειν ΄Οφις) γιόρτασε τα 200χρονά του με κύριο ομιλητή στο Βασιλικό Ινστιτούτο για Διεθνή θέματα (Royal Institute for International Affairs), στο Chatham House  τον Δρ. Henry Kissinger. 

Τίτλος : « Reflections on a Partnership: British and American Attitudes to Post-war Foreign Policy». («Συλλογισμοί περί ενός Συνεταιρισμού: Βρετανική και Αμερικανική στάση  για τη μεταπολεμική εξωτερική πολιτική»).

Η μακροσκελής ομιλία του Δρ. Henry Kissinger ήταν πολύ αποκαλυπτική Το περιεχόμενο της πιστεύω βοήθησε  στο να εξηγηθεί  και επιβεβαιωθεί ότι  όντως ήταν ο Kissinger που ακολούθησε την βρετανική πολιτική έναντι και του κυπριακού το 1974 και όχι αντιστρόφως. Ο Δρ. Kissinger  εξήρε την ανωτερότητα της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής, ότι αυτή είχε αποφασιστική επιρροή πάνω στην αμερικανική τα χρόνια μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τις δεκαετίες του 1940 και 1950 όταν οι δύο χώρες ανταποκρίθηκαν μαζί στις γεωπολιτικές προκλήσεις της Σοβιετικής Ένωσης και ηγήθηκαν  της δημιουργίας των oπυλώνων της Δυτικής συνεργασίας…

Είπε  ο Kissinger:

« Η ιστορία της μεταπολεμικής μας ιστορίας είναι γεμάτη από αγγλο-αμερικανικές «διευθετήσεις» και «κατανοήσεις»,  κάποτε πάνω σε κρίσιμα θέματα, που δεν εισχώρησαν σε επίσημα έγγραφα….« Ήμασταν σύμμαχοι και φίλοι. Δεν χρειαζόταν να δέναμε τα πάντα.» Και συνέχισε:

«Οι βρετανοί ουσιαστικά ήσαν τόσο βοηθητικοί που έγιναν μέτοχοι σε αμερικανικές εσωτερικές αποφάσεις, σε σημείο που ίσως ποτέ δεν συνέβη μεταξύ κυριάρχων κρατών.  Κατά την περίοδο της δικής μου υπηρεσίας (στην αμερικανική κυβέρνηση) οι βρετανοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο για κάποιες αμερικανικές διμερείς διαπραγματεύσεις με τη Σοβιετική Ένωση – στην πραγματικότητα βοήθησαν στη συγγραφή του εγγράφου κλειδί.  Κατά την δική μου θητεία, κρατούσα το βρετανικό Φόρειν ΄Οφις πολύ καλύτερα ενημερωμένο  και πιο στενά αναμεμειγμένο παρά το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ…  Στις δικές μου διαπραγματεύσεις για το θέμα της Ροδεσίας δούλεψα έχοντας στα χέρια μου ένα βρετανικό έγγραφο,  με βρετανική γραμματική,  όταν ακόμα δεν αντιλαμβανόμουν τη διαφορά μεταξύ ενός εγγράφου εργασίας από ένα εγκεκριμένο  έγγραφο από το Υπουργικό.  Η πρακτική της συνεργασίας ανθεί μέχρι σήμερα…»

Άκρως μυστική βρετανική επιχείρηση 1971

Με την ευκαιρία σήμερα της συζήτησης ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού για την σχέση αυτή, αναφέρω μια άκρως μυστική βρετανική επιχείρηση για την οποία ο Kissinger  δεν ήθελε πάση θυσία να μάθει η Ουάσιγκτον. Τα έγγραφα αυτά κατέχω από την αποδέσμευσή τους στο βρετανικό Εθνικό Αρχείο τον Ιούλιο του 2019.

Η επιχείρηση παραπλάνησης

Το 1971 ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος Richard Nixon (1969-1974) χρειαζόταν κάποιο να κάνει σίγουρο ότι η Κίνα ενδιαφερόταν σοβαρά για σχέσεις προτού ξεκινήσει μια τέτοια συζήτηση στο Capitol Hill.  Και ο άνθρωπος για τη δουλειά αυτή ήταν ο Henry Kissinger.  Το πρόβλημα ήταν πως θα πήγαινε από την Ουάσιγκτον στο Πεκίνο δίχως κανένας να γνωρίζει για το ταξίδι.  Και εδώ ο Kissinger, ο οποίος εμπιστευόταν τους Βρετανούς πολύ περισσότερο από τους δικούς του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ζήτησε την βοήθειά τους  μέσω άκρας μυστικότητας.

Έτσι λοιπόν, το Downing Street (με πρωθυπουργό τον Edward Health) ξεκίνησε την επιχείρηση διαδίδοντας ότι ένας μεγάλος επίσημος , ο Henry Kissinger,   θα έφθανε στη χώρα για γεύμα εργασίας,  να συζητούσαν   για το Βιετνάμ  και άλλα επείγοντα διεθνή θέματα με τους  Edward Heath, Υπ. Εξωτερικών Sir Alec Douglas-Ηome,  Sir Bruke Trend, Επικεφαλής του Υπουργικού (Cabinet Secretary)  και άλλους υψηλόβαθμούς. Αντί όμως για γεύμα στο Λονδίνο ο Kissinger  βρέθηκε χιλιάδες μίλια μακριά στο Πεκίνο για μυστικές συζητήσεις με τη κινέζικη κυβέρνηση πριν την ιστορική επίσκεψη του Νίξον στη Κίνα το 1972.

Η βρετανική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον πήρε οδηγίες από το Λονδίνο  να  «μαγειρέψει» μια  είδηση,  ως κάλυψη,  για να δικαιολογηθεί η μυστηριώδης απουσία του Kissinger  από το Λευκό Οίκο. Κατασκεύασαν μια τετραήμερη επίσκεψη στο Λονδίνο για συζητήσεις και ένα γεύμα που δεν έλαβε χώρα ποτέ.

Η παραπλάνηση δούλεψε, έγραψε η «Γκάρτιαν» στις 17 Φεβρουαρίου 2012,  «Οι εφημερίδες ξεγελάστηκαν… και η «Γκάρτιαν» είπε στους αναγνώστες της ότι ο σύμβουλος του Richard Nixonγια εθνική ασφάλεια, Henry Kissinger   έκανε μια σύντομη επίσκεψη στο Λονδίνο».  Και πρόσθεσε:

«Είναι δύσκολο να  φανταστεί ένας ότι το 10 Downing Street θα μπορούσε να αποπειραθεί κάτι τέτοιο σήμερα. ΄Όμως ο Heath και το υπουργικό του ήσαν μέρος μιας γενεάς του πολέμου ικανοί να κρατούν μυστικά και ήσαν συνηθισμένοι σε τακτικές του ψυχρού πολέμου… και εξαπατήσεις… Το γεύμα που δεν έλαβε ποτέ ήταν στις 26 Ιουνίου 1971…»

Στις 24 Ιουνίου 1971 το Υπουργείο Άμυνας στο Λονδίνο ενημέρωσε το Γραφείο του Υπουργικού για την «διευθέτηση» του ταξιδιού του Henry Kissinger  με την άδεια του Air Vice Marshal Evans.

Ο Kissinger  πέταξε με βρετανικό στρατιωτικό αεροπλάνο VC10 από το Dulles Airfield στην Washington  απευθείας στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας  Brize Norton στο  Oxfordshire.   Από το Λονδίνο με την βοήθεια και πάλιν των Βρετανών πήγε στο Πεκίνο  μέσω Παρισιού.  Η επιστροφή εννοείται είχε την ίδια διευθέτηση…

Στις 19 Ιουλίου 1971 ο Sir Dennis Greenhill σε επιστολή του  προς τον βρετανό πρέσβη στην Ουάσιγκτον Earl of Cromer,  τον ενημέρωσε με αντίγραφο πρακτικού για το τι συζητήθηκε  μεταξύ του Sir Burks Trend και του Henry Kissinger. Το οποίο δεν είδε κανένας εκτός από τον άμεσα περίγυρο του Πρωθυπουργού στο προσωπικό του  γραφείο. Και στο Φόρειν ΄Οφις γνωστοποιήθηκε μόνο στον Υπουργό Εξωτερικών, στον ίδιο (Dennis Greenhill) και στον Tom Brimslow.* «Και αυτό λόγω του ότι ο Kissinger επανειλημμένα τόνισε ότι η ανταλλαγή ήταν αυστηρώς ιδιωτική και δεν ήθελε να γνωρίζει κανένας από τους «γραφειοκράτες» (της χώρας του) .  Ο Burks Trend ανησυχεί ο Kissinger  να μην υποπτευθεί ποτέ ότι άλλος από τον Πρωθυπουργό γνωρίζει γι΄αυτά. Θα είμαι ευγνώμων αν καταστρέψετε αυτή την επιστολή μαζί με το εσώκλειστο».

Tom Brimslow.*- Βρετανός διπλωμάτης που υπηρέτησε και στο Φόρειν ΄Οφις. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαπραγμάτευση το 1973 μαζί με τον Henry Kissinger για την «Συμφωνία για την Πρόληψη Πυρηνικού Πολέμου» μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Η οποία σύμφωνα με τον Kissinger,  επιτεύχθηκε περισσότερο με βρετανική γνώση παρά αμερικανική και ότι ο Brimslow«ήταν παράδειγμα της Αγγλο-Αμερικής ειδικής σχέσης στην καλύτερη της περίπτωση…»

Στις 23 Ιουλίου 1971 ο βρετανός πρέσβης στην Ουάσιγκτον Earl of Cromer απάντησε στον Sir Dennis Greenhill στο Φόρειν ΄Οφις:

«Ευγνώμων για την επιστολή σας της 19^ης Ιουλίου μαζί με τα εσώκλειστα τα οποία καταστρέφω. Ο Κίσσιγκερ είναι αιωνίως κατατρομαγμένος στην ιδέα να μην φθάσουν τα όσα λέγονται μεταξύ μας  πίσω στους «γραφειοκράτες» (της Ουάσιγκτον)…»

O Sir Bruke Trend στις 28 Ιουλίου 1971 ενημέρωσε τον Air Vice Marshal D. C. Evans  ότι ο «ταξιδιώτης» ήταν πολύ εντυπωσιασμένος από την αποδοτικότητα της επιχείρησης και ευχαρίστησε τον τελευταίο για το σχεδιασμό της…

Στις 7 Φεβρουαρίου 1972 η Daily Mail έγραψε μια μικρή είδηση με τίτλο « Ο βασικός μυστικός ρόλος της Βρετανίας στην κρίσιμη  απουσία του Kissinger από την Αμερική», αλλά έπεσε στα χαμηλά..

Ο Δρ. Kissinger , έμεινε πιστός στην «ειδική σχέση» όπως υπέδειξε με την ομιλία του της 10^ης Μαΐου 1982. Το 1974 ήταν βάση αυτής της «συνεννόησης» που ενέργησε σε σχέση με το Κυπριακό. Επισφράγισμα της οποίας ήταν η ιστορική τηλεφωνική συνομιλία του με τον βρετανό ομόλογό του James Callaghan στις 14.8.1974 και η συνάντηση στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τους αξιωματούχους του Φόρειν ΄Οφις στις 27.8.1974… («Διζωνική vs Δημοκρατία» 2019).

Στις 20 Ιουνίου 1995, η Βασίλισσα Ελισάβετ τον τίμησε   με το τίτλο του  (Επίτιμου Ιππότη) Honorary Knight Commander of the Order of Saint Michael and Saint George (KCMG).

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

ΠΗΓΗ: Σημερινή 15/11/2020