Έφτασε ξανά η ώρα του ΔΝΤ για την Τουρκία;Δέκα χρόνια πριν, η τουρκική οικονομία κατείχε ζηλευτή θέση στον παγκόσμιο χάρτη. Όλοι ήθελαν να έχουν εμπορικές σχέσεις μαζί της και όλοι αναζητούσαν τρόπους να συνεργαστούν με τουρκικές εταιρείες. Ο πρώην Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Recep Tayyip Erdogan, αναλαμβάνοντας πρωθυπουργός τον Μάρτιο του 2003, την παρέλαβε σε ερείπια και υπό την κηδεμονία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Μέσα σε λίγα χρόνια, κατόρθωσε να την μετατρέψει σε μία από τις πλέον γρήγορα αναπτυσσόμενες στον πλανήτη, μια επίζηλη ανταγωνίστρια στον οικονομικό στίβο της παγκοσμιοποίησης.

Δυστυχώς για αυτόν και τη χώρα του, όλα τα ωραία διαρκούν λίγο. Όταν στα τέλη του 2011 και τις αρχές του 2012, η Αμερικανική Fed και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άρχισαν αργά αλλά σταθερά, ν’ αποσύρουν από τις αγορές ένα μέρος της τεράστιας ρευστότητας την οποία είχαν προωθήσει για ν’ αντιμετωπίσουν την κρίση των subprime του 2008, η τουρκική λίρα βρέθηκε εκτεθειμένη.

Σε οικονομίες με παραγωγικά και αναπτυξιακά μοντέλα ανάλογα αυτού της γείτονος, η ύπαρξη σοβαρών συναλλαγματικών αποθεμάτων αποτελεί και ικανή και αναγκαία προϋπόθεση για την επιβίωσή τους. Όταν λοιπόν όλος ο πλανήτης αναζητούσε ν’ αγοράσει αμερικάνικα δολάρια και ευρώ, πουλώντας τα τοπικά νομίσματα, η μοναδική ενδεδειγμένη κίνηση για την τουρκική λίρα ήταν μια σειρά γενναίων αυξήσεων επιτοκίων, από την (ανεξάρτητη έως τότε) Κεντρική Τράπεζα της Δημοκρατίας της Τουρκίας.

Φευ ο RTE, αν και άνθρωπος της πραγματικής οικονομίας και αγοράς, λόγω των σπουδών του σε θρησκευτικό σχολείο, διακατέχεται από ορισμένες εμμονές πάνω στην οικονομία, οι οποίες πηγάζουν από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται το χρήμα, στο Ισλάμ.

Μία από αυτές, θέλει την άνοδο των επιτοκίων να προκαλεί αύξηση του πληθωρισμού. Δήθεν επειδή οι έμποροι για να καλύψουν τους υψηλούς τόκους δανείων που καλούνται να πληρώσουν. Λογικοφανές, αλλά καθόλου λογικό και απόλυτα καταστροφικό σε μια σύγχρονη, παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Τα υψηλά επιτόκια προκαλούν διακράτηση του χρήματος, άρα μείωση της κυκλοφορίας του, άρα πτώση της ζήτησης, άρα πτώση των τιμών.

Εάν όμως τα επιτόκια παραμείνουν χαμηλά, ενώ οι αγορές αναζητούν σκληρό συνάλλαγμα, το (όποιο) τοπικό νόμισμα θα υποστεί καθίζηση και σημαντικότατη μείωση αξίας. Γεγονός καταστροφικό για μια χώρα που εισάγει τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών, στοιχείων και εξαρτημάτων για να τροφοδοτήσει τη “ζωοδότρα” βιομηχανία της.

Φυσικά η Τουρκία δεν μπορούσε ν’ αποτελέσει εξαίρεση. Αρχικά, ο τότε Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Erdem Basci κατόρθωσε, με ένα τρικ γνωστό ως “διάδρομος επιτοκίων” (διαφορά μεταξύ του βασικού επιτοκίου και εκείνου των repos, που παρέχει μια κάποια ευελιξία στις εμπορικές τράπεζες για τον ορισμό των επιτοκίων δανεισμού λιανικής), να διατηρήσει την τιμή της λίρας σε λογικά επίπεδα.

Όχι για πολύ!

Από τη μία ο υψηλός πληθωρισμός που εξακολουθούσε να υφίσταται από τα χρόνια της φρενήρους ανάπτυξης, ο οποίος ενοχλούσε τις εμμονές του Έρντι και από την άλλη οι σημαντικές πολιτικές πιέσεις που προκαλούσε η “προσγείωση” της οικονομίας, έσπρωχναν το τουρκικό νόμισμα σε όλο και χαμηλότερα επίπεδα τιμής απέναντι στα “σκληρά” αποθεματικά νομίσματα.

Παρόλα αυτά, όσο οι αγορές θεωρούσαν ότι η νομισματική πολιτική ήταν ανεξάρτητη και οριζόταν από τον Κεντρικό Τραπεζίτη, τα νερά παρέμεναν σχετικά ήρεμα. Η λίρα από την ισοτιμία του 2012 που αντιστοιχούσε 1 δολάριο με 1,88 λίρες, τον Ιούνιο του 2015, πριν τις βουλευτικές εκλογές, είχε μειωθεί στο 1 USD=2,66 TRY. Μεγάλη πτώση αλλά όχι καταστροφική.

Μετά τις εκλογές όμως, τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Από το φθινόπωρο και ύστερα, όταν έγινε φανερό ότι ο νέος Κεντρικός Τραπεζίτης Murat Cetinkaya μόνο ανεξάρτητος δεν ήταν, άρχισε η κατρακύλα. Η λίρα διολίσθαινε καθημερινά (σχεδόν) μερικά pips και τα CDS ξεπέρασαν το 310. Η ισοτιμία έπεσε στις 3,90 λίρες, χωρίς κανένα δείγμα διάθεσης για σταθεροποίηση.

Ο Τούρκος πρόεδρος κατόρθωνε να συγκρατεί τον ρυθμό της πτώσης, χάρη στα τεράστια έσοδα της παραοικονομίας, αλλά αυτές οι πρακτικές δεν αποτελούν τίποτε περισσότερο, από χορήγηση ασπιρίνης σε βαρύτατα ασθενή. Για ένα διάστημα μπορούν να απαλύνουν τον πόνο, αλλά επί της ουσίας το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η επιμήκυνση του μαρτυρίου…

Η συνεχής πτώση έφερε τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας στα -50 δισ. δολάρια και την ισοτιμία με το αμερικανικό νόμισμα στις 8,34 λίρες πριν λίγες μόλις εβδομάδες. Τιμή η οποία ανάκαμψε ελαφρά στις 7,80 λίρες όταν ο πάλαι ποτέ κουμπάρος, πρώτα απέλυσε στις 7 Νοεμβρίου τον νυν Κεντρικό Τραπεζίτη Murat Uysal και κατόπιν στις 10, “παραίτησε” τον υπουργό οικονομικών και γαμπρό του Berat Albayrak! Επειδή, οι φήμες θέλουν, συνάντησε απλούς ανθρώπους που του είπαν ότι δεν μπορούν πλέον να αγοράσουν έστω σκέτο ψωμί για τις οικογένειές τους. Γεγονός καθόλου απίθανο, μιας και ο πραγματικός πληθωρισμός θεωρείται πως ξεπερνά το 40% ετησίως ενώ η πραγματική ανεργία το 25%.

Δεν χρειάζεται κάποιος να κατέχει Nobel Οικονομικών ή να είναι ιδιοφυΐα των Πολιτικών Επιστημών για ν΄ αντιληφθεί ότι η χώρα είναι καζάνι που βράζει και ότι τα περιθώρια ελιγμών του RTE είναι από ελάχιστα ως ανύπαρκτα.

Οπότε το ερώτημα είναι τι θα κάνει για να την επαναφέρει σε θετική τροχιά ο Τούρκος πρόεδρος. Η λογική κίνηση είναι να ζητήσει τη βοήθεια του ΔΝΤ. Αλλά κάτι τέτοιο θα τον εξόντωνε πολιτικά και πιθανότατα θα τον οδηγούσε σε σοβαρότατες περιπέτειες με την Ποινική Δικαιοσύνη της χώρας του! Ενώ, ταυτόχρονα, είναι αμφίβολο εάν το Ταμείο διαθέτει τους αναγκαίους πόρους για να στηρίξει μια οικονομία στο μέγεθος της Τουρκικής!

Τι εναλλακτικές έχει ο Recep Tayyip Erdogan, για να βγει από το αδιέξοδο; Τώρα μάλιστα που στις 20 Ιανουαρίου, χάνει την στήριξη από το φιλαράκι του, τον Donald Trump; Για προσπαθήστε να φανταστείτε τι άλλο θα μπορούσε να κάνει; Ειδικά εφόσον δεν σταματά να επαναλαμβάνει πως θεωρεί την Συνθήκη της Λωζάνης ξεπερασμένη από τις εξελίξεις και πως αυτή πρέπει να αναθεωρηθεί ριζικά;

Μείνετε υγιείς και ασφαλείς.

Πέτρος Λάζος
[email protected]

capital.gr