ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ: ΜΕ ΤΟΝ ΑΓΑΘΟ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ

Δημήτριος Γεωργαντάς, Υποναύαρχος (Ο)  ΠΝ ε.α.

Ιωάννης Βιδάκης, Αρχιπλοίαρχος (Ο) ΠΝ ε.α.

«τὸ δὲ ναυτικὸν τέχνης ἐστίν, ὥσπερ καὶ ἄλλο τι, καὶ οὐκ ἐνδέχεται, ὅταν τύχῃ, ἐκ παρέργου μελετᾶσθαι, ἀλλὰ μᾶλλον μηδὲν ἐκείνῳ πάρεργον ἄλλο γίγνεσθαι»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η γεωμορφία του χώρου του Αιγαίου Πελάγους και της ευρύτερης περιφέρειας της Ανατολικής Μεσογείου καθώς και η γεωιστορία καταδεικνύουν την ανάγκη ύπαρξης ισχυρού στόλου από τις χώρες της περιοχής: εμπορικού για την επικοινωνία, το εμπόριο, τις μεταφορές και πολεμικού για την προάσπιση της ελευθερίας, την ασφάλεια της ναυτιλίας, των παραλίων και των νήσων καθώς και την προστασία της ευημερίας τους.

Για τους ανωτέρω λόγους, από τα αρχαία χρόνια το ναυτικό είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία, στην ευημερία, και στην ασφάλεια των Ελλήνων. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα καταγράφει ότι στην τρωική εκστρατεία συμμετείχαν 29 βασίλεια με το στόλο τους να φθάνει τα 1186 πλοία. Η Αργοναυτική εκστρατεία αποτελεί μία από τους δημοφιλέστερες εξιστορήσεις της ελληνικής αρχαιότητας. Χάρις στις τριήρεις και στον αριστόβουλο Θεμιστοκλή στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, το «κοινό των Ελλήνων» απέκρουσε την περσική εισβολή και αναπτύχθηκε ο κλασσικός πολιτισμός. Το Βυζάντιο περιορίστηκε και τελικά κατέρρευσε, μόνο αφότου παραμέλησε το ναυτικό του. Η ελληνική επανάσταση του 1821 δεν θα είχε καμμία πιθανότητα επιτυχίας χωρίς τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ναυτικού. Η ναυμαχία του Ναβαρίνου καθόρισε την μοίρα της.

Η Ελλάδα στη συνέχεια, μετά την δημιουργία της ως ανεξάρτητου κράτους, διέρχονταν κρίσιμες περιστάσεις, κυρίως από τα μέσα του 19^ου αιώνα. Το 1866 η Κρητική Επανάσταση εξέγειρε το δημόσιο φρόνημα και με εισήγηση του τότε Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, συγκροτήθηκε επιτροπή, η οποία την 28^η Οκτωβρίου 1866 εξέδωσε δημόσια πρόσκληση:

«Κύριε. Η Ελλάς απέκρουσε δια θαλάσσης ή δια ξηράς των προαιώνιων αυτής εχθρών, τας ορμάς. Ο μεν Θεμιστοκλής κατά θάλασσα έσωσε την Ελλάδα και δια της Ελλάδας την οικουμένη. Εμείς δε εις τα πλοία οφείλουμε κατά μεγάλο μέρος την ανεξαρτησία μας. Ώστε η απόκτηση Εθνικού Στόλου και σήμερα καθίσταται απαραίτητος, αν θέλουμε η πατρίδα να μεγεθυνθεί και να υπάρξει. Όθεν ευαρεστηθείτε να παρευρεθείτε στο Βαρβάκειο την προσεχή Κυριακή 30 Οκτωβρίου 1866 και ώρα 10.00 για την επίλυση του εν λόγω θέματος».

          Η συνάντηση στο Βαρβάκειο Λύκειο είχε ως αποτέλεσμα την εκλογή επιτροπής, η οποία συνέταξε καταστατικό της «Εταιρείας προς Σχηματισμό Εθνικού Στόλου» με έμβλημα την προτομή του Θεμιστοκλή, που εγκρίθηκε σε νέα συνεδρίαση την 20^ή Νοεμβρίου 1866, υπό την προεδρία του Υποναυάρχου Κων. Νικόδημου. Διενεργήθηκε γενική συνέλευση την 25^η Δεκεμβρίου 1866 και εκλέχτηκε κεντρική επιτροπή, που ανέλαβε τη συλλογή των συνδρομών, την εκπροσώπηση της Εταιρείας και εξέδωσε προκήρυξη «προς το Πανελλήνιο», την 2^α Ιανουαρίου 1867:

«Επί της χρηστής ελπίδας και της πεποίθησης, ότι κανείς Έλληνας δεν θα αρνηθεί τον οβολό του, και ιδίως οι φιλοπάτριδες ομογενείς του εξωτερικού, πρόθυμα θα ασπαστούν την εθνωφελή αυτή επιχείρηση, η Επιτροπή επικαλείται τον πατριωτισμό όλων και εύχεται στον ύψιστο να υπάρξει πλήρης επιτυχία του ανωτέρω έργου».

          Από το 1868 ανέλαβε την προεδρία της κεντρικής επιτροπής ο Υποναύαρχος Κων. Νικόδημος (1795-1879) σε ηλικία 74 ετών, την οποία διατήρησε μέχρι το θάνατό του, με κύριο στόχο την υποκίνηση των βαθύπλουτων Ελλήνων του εξωτερικού για δωρεές και κληροδοσίες, με στόχο τη συγκρότηση ισχυρού στόλου. Υποδαύλισε την φιλαυτία και άμιλλα αυτών, με συνέπεια πολλοί να διαθέσουν τις περιουσίες τους και εκτός ΠΝ, σε διάφορους κοινωφελείς και εθνικούς σκοπούς. Χωρίς την αρχική του πρωτοβουλία, να στραφεί στους ομογενείς του εξωτερικού για δωρεές στην Εταιρεία, είναι απίθανο αν θα υπήρχαν τόσοι πολλοί και μεγάλοι ευεργέτες και δωρητές, συνεισφέροντας με την περιουσία τους, στους περιορισμένους πόρους της μικρής και αναγεννώμενης πατρίδας. Και πράγματι, σχεδόν όλοι οι δωρητές ενεφανίσθησαν μετά το 1875.

          Πρόσθετα, ο Κ. Νικόδημος καινοτόμησε με την κυκλοφορία του πρώτου λαχείου υπέρ του Εθνικού Στόλου την περίοδο 1871-1874 αξίας 5,60 δραχμών. Το Λαχείο Εθνικού Στόλου επανακυκλοφόρησε το 1904 μέχρι και τον Β΄ ΠΠ. Ο Κ. Νικόδημος  ευτύχησε να δει τους καρπούς των κόπων του, καθόσον εδόθησαν στο Δημόσιο 1.000.000 δραχμές για την αγορά του πλοίου «Ναύαρχος Μιαούλης». Ο ναύαρχος Κ. Νικόδημος δώρισε την περιουσία του στην Εταιρεία. Μετά τον θάνατό του τα έσοδά της μειώθηκαν δραματικά. Η περίοδος αυτή όμως ήταν ικανοποιητική σε κληροδοτήματα. Τελικά με Νόμο το 1900 συστήνεται το Ταμείο Εθνικού Στόλου (ΤΕΣ), προλαβαίνοντας την φθίνουσα πορεία της Εταιρείας: την 22^α Νοεμβρίου 1901 η Εταιρεία μεταβίβασε στο ΤΕΣ την περιουσία της. Ταυτόχρονα, περιήλθε στο Ταμείο και το υπό του Γεωργίου Αβέρωφ κληροδότημα για τη ναυπήγηση καταδρομικού πλοίου. Η ναυτική υπεροπλία της Ελλάδος, της επέτρεψε την επιτυχή συμμετοχή της στους Βαλκανικούς πολέμους και στον Α΄ ΠΠ. Στον Β΄ ΠΠ η δράση του ΠΝ, ήταν πολυμερής και ευρύτατη. Μετά την κατάληψη της χώρας από τις δυνάμεις του άξονα, το ΠΝ συνέχισε τον αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων και  τα καταστρώματα των πλοίων του μαζί με αυτά της εμπορικής ναυτιλίας, απετέλεσαν την προέκταση του ελληνικού εδάφους, που παρέμεινε ελεύθερο, δίνοντας ουσιαστική υπόσταση στην εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου.

          Το ΤΕΣ προσέφερε στο ΠΝ το θωρηκτό «Γ. ΑΒΕΡΩΦ», αντιτορπιλικά, ανιχνευτικά, τορπιλοβόλα, τορπιλακάτους, και σημαντικής αξίας πολεμικό υλικό. Με συμπληρωματική ενίσχυση του κρατικού προϋπολογισμού το ΤΕΣ συνεισέφερε στο ΠΝ και άλλες πολεμικές μονάδες, όπως τα Υ/Β τύπου «Παπανικολής», καθώς και στην επισκευή πολεμικών μονάδων, όπως του καταδρομικού «Έλλη», του θωρηκτού «Κιλκίς», κ.α.

          Επίσης μεγάλες εκτάσεις ιδιοκτησίας ΤΕΣ [κληρονομιά Κ. Παπαγεωργάκη & της κόρης της Ε. Κέκεση], δόθηκαν στο ελληνικό δημόσιο για την διαμόρφωση της λίμνης Μαραθώνα. Από πόρους του ΤΕΣ μετά τον Β΄ ΠΠ επισκευάστηκαν οι Ναυτικές Σχολές, οι Ναυτικές Διοικήσεις, οι εγκαταστάσεις Ναυστάθμων Σαλαμίνας & Σούδας, ανεγέρθηκε το ΝΝΑ.

          Το 1974 εξαιτίας των γεγονότων της Κύπρου, Έλληνες εφοπλιστές προσέφεραν 44 εκατ. δολ., τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την ενίσχυση των προγραμμάτων κατασκευής 6 πυραυλακάτων. Επιπλέον, Έλληνες του εξωτερικού προσέφεραν για την υλοποίηση του ανωτέρω προγράμματος 10 εκατ. δολ. Την περίοδο 1987-1993 το ΤΕΣ χρηματοδότησε τη ναυπήγηση 5 αρματαγωγών, 4 φρεγατών και 5 αντιτορπιλικών.

          Αξιοσημείωτη είναι η προσφορά των απανταχού Ελλήνων, που σε δύσκολους για το έθνος στιγμές ανταποκρίθηκαν με γεννααιοδωρία, αποδεικνύοντας ευαισθησία και αγάπη για το ένδοξο ΠΝ. Πάμπολλες είναι οι δωρεές από ομογενείς της Αιγύπτου, Αμερικής, Ρωσίας, Ρουμανίας, Ινδίας, Κίνας, Αιθιοπίας, Νέας Ζηλανδίας, κ.α.

          Το ΤΕΣ σύμφωνα με το Νόμο 2448 (ΦΕΚ 279 Α΄) υπάγεται στην Ανωτάτη Διοικούσα Επιτροπή. Με απόφαση ΣτΕ υπ. αρ. 2515/1979, το ΤΕΣ έχει το νομικό χαρακτήρα της Δημόσιας Αποκεντρωμένης Υπηρεσίας, που λειτουργεί ως Ειδικό Ταμείο και απαλλάσσεται φόρων και τελών. Αποτελεί Αυτοτελή Δημόσια Υπηρεσία και στελεχώνεται από προσωπικό του ΠΝ. Η περιουσία του ΤΕΣ είναι εθνική και επ’ αυτής ισχύουν οι διατάξεις περί Δημοσίου Λογιστικού. Περιλαμβάνει κυρίως μετρητά, χρεόγραφα και ακίνητα. Διαχειριστικό όργανο του ΤΕΣ είναι η Τράπεζα της Ελλάδος, όπου φυλάσσονται τα διαθέσιμα κεφάλαιά του.

             Αποστολή του ΤΕΣ είναι η ενίσχυση των ναυτικών δυνάμεων με την περιουσία του για: ναυπήγηση, αγορά, μετασκευή Πολεμικών Πλοίων, χορήγηση δανείων αποκλειστικά για τον ανωτέρω σκοπό, ανέγερση κτηριακών εγκαταστάσεων ξηράς πολεμικού προορισμού, εφοδιασμό της επάκτιας άμυνας και προμήθεια πολεμικών υλικών. Την τελευταία 15ετία το ΤΕΣ διέθεσε 30 εκατ. ευρώ για εκπλήρωση της αποστολής του. Παρά την δυσχερή οικονομική κατάσταση, οι δωρεές & οι προσφορές ακινήτων στο ΤΕΣ συνεχίζονται.

          Με αφορμή την οικονομική κρίση της χώρας, έγινε προσπάθεια από την τότε πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΘΑ για τη συνένωση των τριών Ταμείων [ΤΕΣ, ΤΕΘΑ (Ταμείο Εθνικής Άμυνας), ΤΑΑ (Ταμείο Αεροπορικής Άμυνας)] και η εφαρμογή επενδυτικών λογικών «Real Estate Development». Όμως το ΤΕΣ δεν είναι εταιρεία, ούτε κερδοσκοπικός οργανισμός ή ΝΠΔΔ, για να διαθέσει τα κεφάλαιά του σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, που δυνατόν να επέφεραν μεγαλύτερα κέρδη από τις τοποθετήσεις στην ΤτΕ. Το ΤΕΣ διαθέτει τα κεφάλαιά του υπό πλήρη ασφάλεια  και δεν προκαλεί δυσπιστία των δωρητών.

ΣΤΟΧΟΙ – ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ

          Σκοπός του παρόντος κειμένου-άρθρου είναι:

          α.  να υπενθυμίσει τη συμβολή του Θεμιστοκλή, ως θεμελιωτή της ναυτικής ισχύος και ηγεμονίας της Αθήνας: η καινοτόμος διαχείριση του αργύρου των μεταλλείων του Λαυρίου και η ναυπήγηση πολεμικού στόλου, διέσωσαν την ελευθερία και την ευημερία των ελληνικών πόλεων και διεύρυναν το καθεστώς της δημοκρατίας στην Αθήνα – βλ. https://infognomonpolitics.gr/2020/09/exoplistika-programmata-mia-en-dynamei-istoriki-kainotomia/

          β. να τιμήσει τη μνήμη του αγωνιστή του 1821 Κωνσταντίνου Νικόδημου, ο οποίος μέχρι τον θάνατό του ενδιαφερόταν για την αναβάθμιση του ΠΝ και την απόκτηση ισχυρού στόλου. Ενδεικτικά σημειώνονται δύο περικοπές της διαθήκης του:

1. i. «Όποτε η Κυβέρνηση ήθελε χορηγήσει τα νομοθετήματα, αμοιβές των ανδραγαθημάτων πυρπολητών ή την μισθοδοσία των πλοιάρχων του αγώνα, το ανήκον σε εμένα χρηματικό ποσό να λαμβάνει η Επιτροπή του Εθνικού Στόλου …»
2. ii. «… όταν γίνει δεύτερη έκδοση των απομνημονευμάτων μου, αντίτυπα αυτής να πωληθούν προς όφελος του Εθνικού Στόλου …».

             γ. να απαιτήσει την άμεση (και σε δεύτερο στάδιο την έντοκη) επιστροφή από την Τράπεζα της Ελλάδος, των κεφαλαίων του ΤΕΣ, που αφαιρέθηκαν άδικα και καταχρηστικά από τον τηρούμενο στην ΤτΕ λογαριασμό του. [Με την εφαρμογή του PSI το 2012 το ΤΕΣ απώλεσε σημαντικά κεφάλαια, τα οποία θα μπορούσε να διαθέσει για τον εξοπλισμό του ΠΝ].

          δ. να εισηγηθεί την καινοτόμο αξιοποίηση της Ανατολικής Κρήτης, με την ανάπτυξη της ΠΝΒ Κυριαμαδίου – βλ. https://infognomonpolitics.gr/2020/08/mia-exairetiki-meleti-gia-tin-anavathmisi-tou-ellinikou-polemikou-naftikou-kai-tis-ethnikis-asfaleias-tis-choras/

          ε. να υποκινήσει την χρηματική συνδρομή απ΄ όλους τους  Έλληνες για την ενίσχυση του ΤΕΣ: χρηματικές δωρεές υπέρ του Πολεμικού Ναυτικού κατατίθενται στο λογαριασμό του ΤΕΣ στην Τράπεζα της Ελλάδος με ΙΒΑΝ: GR 9501 0002 4000 0000 0002 68102 (Αρ. Λογ. 268102) με στοιχεία των δωρητών (ονοματεπώνυμο, ΔΟΥ/ΑΦΜ, ποσό δωρεάς, email, ή άλλα στοιχεία για τυχόν επικοινωνία).

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

           Απέναντι στο τουρκικό αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» πρέπει να προβάλλουμε τα λόγια του Περικλή: «Μέγα το της Θαλάσσης Κράτος». Χρειάζεται αποφασιστικότητα, ομοψυχία, υψηλό εθνικό φρόνημα, σχέδιο και προετοιμασία. Μεταξύ άλλων προέχει η ενίσχυση του ΤΕΣ, ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην εθνική προσπάθεια, όπως τότε που αγόρασε το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» και οδήγησε στους νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους.

          Το ΤΕΣ έχει ιστορία πλέον των 120 ετών, δεν επιβαρύνει το δημόσιο και αξιοποιεί την κινητή και ακίνητη περιουσία του, στο μέγιστο βαθμό. Εκπληρώνει αποδοτικά την αποστολή του συνεισφέροντας στα εξοπλιστικά προγράμματα του ΠΝ. Τα γραφεία του βρίσκονται σε ιδιόκτητο κτήριο, (Φειδίου 10, Αθήνα, κληροδότημα Πλατύκα), βλ. https://www.hellenicnavy.gr/el/organosi/aneksartites-ypiresies/tameio-ethnikoy-stolou/genika.html

          Όπως το 480 π.Χ. ο Θεμιστοκλής με τα «ξύλινα τείχη» έσωσε την Αθήνα και την Ελλάδα από τον Πέρση εισβολέα και προσέφερε την δυνατότητα στους Έλληνες να επιβιώσουν ελεύθεροι και να μεγαλουργήσουν, έτσι και σήμερα ο ελληνικός στόλος έχει το έργο της υπεράσπισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας. Απαραίτητη είναι η στήριξη όλων των Ελλήνων, όπως στην κλασσική  Αθήνα και στα μέσα 19^ου – αρχές 20^ού αιώνα. Το ΤΕΣ έχει αποδείξει διαχρονικά ότι μπορεί να αναλάβει υπεύθυνα και με διαφάνεια την διαχείριση της χρηματοδότησης των εξοπλιστικών προγραμμάτων του ΠΝ.

          Η ανάγκη για ενίσχυση του Στόλου προβάλλει πλέον ως επιτακτική. Προτεραιότητα του ΠΝ είναι η απόκτηση νέων μονάδων κρούσεως. Η ανάγκη αντικατάστασης των φρεγατών τύπου «S», που έχουν υπερβεί πλέον τα 40 έτη υπηρεσίας μπορεί να είναι ακριβή, αλλά καθίσταται απαραίτητη.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

• Βιδάκης, Ι., Γεωργαντάς, Δ.. (2020). Θεμιστοκλής ο Αριστόβουλος, Αθήνα, (υπό έκδοση)
• Διαθήκες Θ. Πετούση (1870), Κ. Νικόδημου (1879), Π. Βασσάνη (1892), Γ. Αβέρωφ (1899), Ι. Βαρύκα (1907), Μ. Κοργιαλένιου (1910)
• Λαζαρόπουλος, Ι. (2004). Περί του Ταμείου του Εθνικού Στόλου (αναδημοσίευση), Ναυτική Επιθεώρηση, τ. 550, ΝΟΕ-ΔΕΚ 2004, σελ. 33-44, Αθήνα: ΤΙΝ
• Μανάκος, Π. (1988). Ένα ντοκουμέντο για την προϊστορία του Ταμείου Εθνικού Στόλου, Ναυτική Επιθεώρηση, τ. 453, ΣΕΠ-ΟΚΤ 1988, σελ. 197-211, Αθήνα: ΥΙΝ
• Μαυραειδόπουλος, Αθανάσιος. (2013). Περί Ταμείου Εθνικού Στόλου, Ναυτική Επιθεώρηση, τ. 584, ΜΑΡ-ΑΠΡ 2013, σελ. 70-75, Αθήνα: ΥΙΝ
• Μαυραειδόπουλος, Αθανάσιος. (2015). Ταμείο Εθνικού Στόλου – Ο Θεματοφύλακας των εθνικών κληροδοτημάτων του ΠΝ, Ναυτική Επιθεώρηση, τ. 591, ΔΕΚ/2014, ΙΑΝ-ΦΕΒ/2015, σελ. 54-61, Αθήνα: ΥΙΝ
• Παπαχριστόπουλος, Αθανάσιος. (1914). Κληροδοτήματα, τ. α΄, Εθνικό Τυπογραφείο
• Τσαπράζης, Ν. (1981). Το ιστορικόν ιδρύσεως του πρώτου Εθνικού Στόλου, Ναυτική Επιθεώρηση, τ. 408, ΜΑΡ-ΑΠΡ 1981, σελ. 255-265, Αθήνα: ΥΙΝ
• Χαραλάμπης, Ε. (1940). Η Κεντρική Επιτροπή προς Σχηματισμό Εθνικού Στόλου, Ναυτική Επιθεώρηση, τ. 185, Ιούλιος 1940, σελ. 3-15, Αθήνα: ΥΙΝ