Αρθρο του Burak Bekdil⁽¹⁾ στο BESA Center Perspectives Paper No. 1,785, October 25, 2020

Μετάφραση: Αντγος εα Ηλίας Α Λεοντάρης⁽²⁾

ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΣΧΟΛΙΟ:

Είναι κοινή η πεποίθηση ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα, κυρίως στην οικονομία και αυτό επιβεβαιώνεται από τις εκθέσεις αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας αλλά και την ισοτιμία της Λίρας προς το Δολάριο και το ΕΥΡΩ.

Είναι βέβαιον επίσης ότι ο Ερντογάν καταφεύγει στον εθνικισμό και επιδιώκει με κάθε τρόπο να αποπροσανατολίσει το ακροατήριό του (εντός και εκτός Τουρκίας) εμφανίζοντας τη χώρα του ως την «εν δυνάμει» Περιφερειακή Δύναμη και την ηγέτη χώρα των Μουσουλμάνων.

Ο Ερντογάν με την αναθεωρητική πολιτική του στοχεύει σε μια νέα «Οθωμανική Αυτοκρατορία» και στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται οι διαρκείς αναφορές του στην αναθεώρηση της συνθήκης της Λωζάνης αλλά και η ιδέα της  «Γαλάζιας Πατρίδας. Έτσι κατάφερε να προκαλέσει γεωπολιτική  αναταραχή στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, (το Αιγαίο ήταν έτσι κι αλλιώς σε μια διαρκή ένταση), υλοποιώντας την επιδίωξή της να καταστεί και ο ρυθμιστικός παράγοντας της κάθε ενεργειακής εξέλιξης στην περιοχή.

Οι κινήσεις/ενέργειες αυτές της παραβίασης των κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδος και Κυπριακής Δημοκρατίας (την οποία δεν αναγνωρίζει), αναζωπύρωσαν την ένταση στην περιοχή αλλά προκάλεσαν την αντίδραση της Γαλλίας αλλά και άλλων δυνάμεων, των οποίων τα συμφέροντα συνδέονται ή αναπτύσσονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Αν σ’ όλα τα παραπάνω προσθέσουμε και τις άλλες δράσεις της Τουρκίας όπως:

• Την  ανάπτυξη στρατευμάτων σε 13 χώρες (Κύπρος, Συρία, Λιβύη, Ιράκ, Αζερμπαϊτζάν, Σομαλία, Κατάρ, Αφγανιστάν, Αλβανία, Λίβανος, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο και Σουδάν).
• Την επισφαλή επιτυχία της στη Συρία.
• Την αδιέξοδη εμπλοκή της στη Λιβύη.
• Την «ενοχλητική» της παρέμβαση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και την Ουκρανία.
• Τη διαρκώς αιμορραγούσα πληγή του Κουρδικού.
• Την έκφραση, δια του ΥΠΕΞ, της  εμφανούς  ενόχλησης των ΗΠΑ.
• Την κατά περίπτωση ενόχληση της Ρωσίας

 Θεωρώ ότι καλύτερη ευκαιρία από την παρούσα δε θα έχουμε. Έχουμε την ευκαιρία να αμφισβητήσουμε τις δυνατότητες της Τουρκίας με μια πιο «επιθετική» και στοχευμένη πολιτική. Με ενέργειες στο διπλωματικό τομέα συμπεριλαμβανομένων της αξιοποίησης του προνομίου του κράτους μέλους της ΕΕ και της επέκτασης των Χωρικών μας Υδάτων⁽⁵⁾.

 ΣΥΝΟΨΗ ΑΡΘΡΟΥ: Η εκστρατεία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, “Make Turkey Great Again” εξελίσσεται με στρατιωτικό, διπλωματικό, γεωστρατηγικό και οικονομικό κόστος. Η στάση της Τουρκίας ως στρατιωτική δύναμη αντιμετωπίστηκε με υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Τουρκίας σε Β2, θέτοντας τη χώρα σε επίπεδο αντίστοιχο με την Αίγυπτο, τη Τζαμάικα και τη Ρουάντα.

Το κατά κεφαλήν εισόδημα της Τουρκίας είναι μόλις 8.900 δολάρια. Η οικονομία της υφίσταται διψήφιο πληθωρισμό και ποσοστά ανεργίας. Το ένα τέταρτο των Τούρκων νέων είναι άνεργοι. Στις 21 Σεπτεμβρίου, η τουρκική λίρα βυθίστηκε κάτω από το προηγούμενο ιστορικό χαμηλό των 7,60 έναντι του δολαρίου ΗΠΑ (και 8,99 έναντι του ευρώ). Η οικονομία έχει επιβραδυνθεί απότομα (συρρίκνωση 9,9% το δεύτερο τρίμηνο), κυρίως λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας coronavirus.

Η κεντρική τράπεζα και οι κρατικές τράπεζες έχουν πουλήσει περίπου 120 δισεκατομμύρια δολάρια από πέρυσι.

Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s ανέφερε ότι η Τουρκία οδηγείται προς μια κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών και επισημαίνει ότι οι “ανεπιτυχείς προσπάθειες της κεντρικής της τράπεζας να υπερασπιστεί τη λίρα” έχουν μειώσει το απόθεμά της σε χαμηλά επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες. Μείωσε την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας σε Β2, η οποία αντιστοιχεί με εκείνη των χωρών της τάξης της Τανζανίας, της Ουγκάντας, της Αιθιοπίας και της Κένυας.

Παρ’ όλα αυτά, οι νεοοθωμανοί του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζουν να επιδεικνύουν τη δύναμή τους σε μία από τις πιο ευμετάβλητες περιοχές του κόσμου και να απειλούν στρατιωτικές καθώς και πολιτικές ενέργειες εναντίον αντιπάλων.

Καθημερινά ο Ερντογάν απευθύνεται προς ένα πρόθυμο συντηρητικό/εθνικιστικό ακροατήριο λέγοντας ότι “η Τουρκία είναι μια παγκόσμια δύναμη, είναι ισχυρή πολιτικά και στρατιωτικά, και όλα τα άλλα έθνη ζηλεύουν τη συνεχιζόμενη άνοδό μας”.

Πρόκειται για μια μορφή υπερβολικής  αντίδρασης και διαφοροποίησης από την πραγματικότητα. Έχετε ακούσει ποτέ τον Κινέζο πρόεδρο Xi Jinping να υπενθυμίζει στο κοινό ότι η χώρα του έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο; Έχετε ακούσει ποτέ τον Μπιλ Γκέιτς να υπενθυμίζει στους ακροατές ότι είναι φανταστικά πλούσιος; Αυτοί που διακηρύσσουν δυνατά τη δύναμή τους μάλλον δεν την έχουν.

Όπως επεσήμανε πρόσφατα ο διακεκριμένος και ειδικός στα θέματα της Τουρκίας Ρόμπερτ Έλις, η Τουρκία διαθέτει στρατεύματα σε 13 χώρες (Κύπρος, Συρία, Λιβύη, Ιράκ, Αζερμπαϊτζάν, Σομαλία, Κατάρ, Αφγανιστάν, Αλβανία, Λίβανος, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο και Σουδάν).

Ο Ναμίκ Ταν, πρώην Πρεσβευτής της Τουρκίας στην Ουάσινγκτον, έγραψε: Η εντολή των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων να εισέλθουν στη Συρία και η εμπλοκή τους σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Λιβύη, και ταυτόχρονα να δεσμεύσουν στρατιωτικές δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο για τη διεξαγωγή διπλωματίας των «ΦΡΕΓΑΤΩΝ» με τη Γαλλία και την Ελλάδα, θα αποδειχθεί δύσκολο να υποστηριχθεί. Ειδικά τώρα που οι σχέσεις με τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και την ΕΕ είναι ήδη τεταμένες και η οικονομία της Τουρκίας είναι σε κρίσιμη κατάσταση.

Η εγκατάλειψη της τακτικής της “soft power/ήπιας δύναμης” και η πλήρης αντικατάστασή της με εκείνη της “hard power/σκληρή δύναμη” σημαίνει ότι δίδεται προτεραιότητα στη στρατιωτική αποτροπή και όχι στη συναίνεση.

Η Αμυντική Βιομηχανία της Τουρκίας παρουσίασε κάποια εντυπωσιακή πρόοδο, ωστόσο δεν είναι ακόμη πλήρως ανεξάρτητη και εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε εφόδια που απαιτούν άδεια εξαγωγής από άλλες χώρες, από τις οποίες η Τουρκία (σήμερα) κινδυνεύει να χαρακτηρισθεί ως αντίπαλος. Το 2018, η Turkish Aerospace Industries (TAI) υπέγραψε συμφωνία ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την πώληση 30 Επιθετικών Ελικοπτέρων T129 στο Πακιστάν. Αλλά η συμφωνία αυτή δεν έχει προχωρήσει καθώς η TAI απέτυχε να εξασφαλίσει απαιτούμενες άδειες εξαγωγής για συστήματα της σύμβασης προερχόμενα από τις ΗΠΑ. (Το T129, που κατασκευάζεται με άδεια από την ιταλο-βρετανική AgustaWestland, τροφοδοτείται από δύο κινητήρες turboshaft LHTEC T800-4A που παράγονται από μια κοινή επιχείρηση μεταξύ της αμερικανικής εταιρείας Honeywell και της βρετανικής εταιρείας Rolls-Royce.)

Το μεγαλύτερο πρόγραμμα για το Ναυτικό της Τουρκίας, η κατασκευή μιας πλατφόρμας προσνήωσης, κόστους άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, ενός πλοίου αμφίβιων επιχειρήσεων, έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί το 2021. Ωστόσο, “αυτό το μεγαλύτερο τουρκικό πλοίο” είναι στην πραγματικότητα μια συμφωνία παροχής αδείας με το ισπανικό ναυπηγείο Navantia.

Ο Jacques Attali,  σύμβουλος του François Mitterand, σχολίασε τις υπερπόντιες στρατιωτικές φιλοδοξίες του Erdoğan, στο Twitter ως εξής: «Πρέπει να ακούσουμε τι λέει ο Erdoğan, να τα πάρουμε πολύ σοβαρά και να είμαστε έτοιμοι να δράσουμε με όλα τα μέσα. Αν οι προκάτοχοί μας είχαν πάρει στα σοβαρά τις ομιλίες του Φύρερ από το 1933 έως το 1936, θα μπορούσαν να αποτρέψουν αυτό το τέρας από το να συσσωρεύσει τους τρόπους και τα μέσα για να κάνει αυτό που είχε ανακοινώσει.” Ο Erdoğan μπορεί να επιτύχει τους στόχους του μόνο με τους πόρους ενός πλούσιου και ισχυρού έθνους στη διάθεσή του και “Αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα της Τουρκίας“, δήλωσε ο Ρόμπερτ Έλις. “Οι ξένοι επενδυτές φεύγουν, το COVID-19 έχει απορυθμίσει τον τουρισμό και η Moody’s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας σε Β2, βάζοντας την Τουρκία σε επίπεδο με την Αίγυπτο, την Τζαμάικα και τη Ρουάντα”.

Μερικά από τα κρίσιμα στρατιωτικά προγράμματα εξοπλισμών της Τουρκίας είναι επίσης πολύ προβληματικά. Παρ’ όλα αυτά αιφνιδιάζοντας τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν επέμεινε στην απόκτηση του ρωσικής κατασκευής συστήματος αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας μεγάλης εμβέλειας, S-400.

Το πρώτο σύστημα S-400 έφτασε στην Άγκυρα τον Ιούλιο του 2019, με στόχο να τεθεί σε επιχειρησιακή λειτουργία μέχρι τον Απρίλιο του 2020.

Το σύστημα παραμένει, κατά κάποιο τρόπο, σε  επιχειρησιακή αδράνεια.⁽³⁾

Δημοσιεύματα ΜΜΕ υποστηρίζουν ότι η Άγκυρα έχει εντοπίσει τεχνικά προβλήματα στο σύστημα S-400. Σύμφωνα με τον ελληνικό ειδησεογραφικό ιστότοπο Pentapostagma, οι Ρώσοι μηχανικοί δεν έχουν λάβει έγκριση για να παρακολουθούν τις επιχειρήσεις των S-400 στην Τουρκία, ο δε Υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ επιμένει ότι οποιοδήποτε ζήτημα σχετικά με την επιχειρησιακή ετοιμότητα πρέπει να επιλυθεί από Τούρκους μηχανικούς.

Χωρίς να υπολογίζει τις διεθνείς αντιδράσεις και ότι τα διεθνή αποθεματικά  της Τουρκίας θα διαβρωθούν γρήγορα (εν μέρει και λόγω της πανδημίας), ο Ερντογάν συμφώνησε να πληρώσει 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια για ένα σύστημα που η Τουρκία δεν μπορεί να ενεργοποιήσει ούτε για τεχνικούς ούτε για πολιτικούς λόγους. Και οι S-400 ήρθαν στην Άγκυρα και επέφεραν ένα ακόμη απροσδόκητο κόστος.

Ως απάντηση στην έντονη επιθυμία του Ερντογάν για τους S-400, η πολυεθνική κοινοπραξία της οποίας ηγούνται οι ΗΠΑ ανέστειλε τη συνεργασία της με την Τουρκία στο πρόγραμμα για την κατασκευή του F-35 Lightning II, μαχητικού αεροσκάφους επόμενης γενιάς.

Η Τουρκία πλήρωσε πάνω από 1 δις δολάρια για τις αρχικές παραγγελίες της με στόχο να αγοράσει 100 αεροσκάφη. Οι δε τουρκικές αμυντικές εταιρείες θα είχαν κάνει κύκλο εργασιών δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή τμημάτων του.

“Οι υπερπόντιες [στρατιωτικές] επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα δαπανηρές. Δεν αντιμετωπίσαμε λειτουργικές αδυναμίες λόγω δημοσιονομικών περιορισμών. Δεν είμαι σίγουρος, ωστόσο, πόσο καιρό μπορεί να διατηρηθεί όλη αυτή η φιλοδοξία”, δήλωσε ανώτερος στρατιωτικός διοικητής.

Η εκστρατεία “Make Turkey Great Again” του Ερντογάν συνοδεύεται από στρατιωτικό, διπλωματικό, γεωστρατηγικό και οικονομικό κόστος. Οι δείκτες δείχνουν ότι η στρατιωτική εκστρατεία του στο εξωτερικό μπορεί να μην είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα— ιδίως ενόψει των τεράστιων ποσών δημόσιου χρήματος που θα χρειαστεί να δαπανήσει ο Ερντογάν για να απευθυνθεί στους ψηφοφόρους εν όψει των προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών του 2023⁽⁴⁾(ή νωρίτερα).

(1) Burak Bekdil is an Ankara-based columnist. He regularly writes for the Gatestone Institute and Defense News and is a fellow at the Middle East Forum.

(2) Επίτιμος Διοικητής 1^ης ΣΤΡΑΤΙΑΣ & τέως Αρχηγός ΓΕΕΦ

(3) Η Τουρκία εκτέλεσε δοκιμή βολής με τους  S-400 στην περιοχή της Σινώπης και προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ΗΠΑ. 

https://www.kathimerini.gr/world/561129835/aystiro-minyma-ipa-se-toyrkia-gia-ti-dokimi-ton-s-400/

Αυτό δεν αποκλείει την ύπαρξη τεχνικών προβλημάτων όπως αναφέρει ο Burak Bekdil 

(4) Έχω αναφερθεί σε παλαιότερη συνέντευξή μου.

https://www.philenews.com/eidiseis/politiki/article/994131/-h-apotropi-tis-toyrkias-petyche-den-etyche

(5) Περισσότερα επί του θέματος, εδώ:

https://infognomonpolitics.gr/2020/06/mesogios-i-thalassa-mas-anatoliki-mesogios-ora-miden/