Εβαλε τις επιχειρήσεις δίπλα στα πανεπιστήμια, επένδυσε πόρους στην έρευνα, εξέδωσε ομόλογα για τη διασπορά και θέσπισε κίνητρα για τις ξένες επενδύσεις. Με αυτόν τον τρόπο απέφυγε το «κούρεμα» και μέσα σε 30 χρόνια πέτυχε μείωση χρέους από το 160% του ΑΕΠ στην περιοχή του 65%.

Σήμερα επιθυμεί ευρωπαϊκή σταθερότητα για τις μισές εξαγωγές του, εμπορικούς εταίρους για το φυσικό αέριο και διπλωματικούς διαύλους πέρα από τη θάλασσα. Το Ισραήλ εξαπολύει επίθεση συνεργασίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Μελανό σημείο το «αγκάθι» του Παλαιστινιακού.

Το 1986 το δημόσιο χρέος του Ισραήλ ξεπερνούσε το 160% του ΑΕΠ. Το 1995 είχε μειωθεί στην περιοχή του 100% του ΑΕΠ. Το 2013 μειώθηκε στο 67% του ΑΕΠ και το 2020 προβλέπεται να έχει φτάσει στο 62% του ΑΕΠ. Δεν μεσολάβησε κάποιο «κούρεμα».

Αντ’ αυτού, εφαρμόστηκαν μέθοδοι όπως η έκδοση ομολόγων πολύ μικρής αξίας τα οποία βρήκαν απήχηση στη διασπορά αποτελώντας το 18% του συνόλου των εθνικών ομολόγων. Η απόσταση διανύθηκε μέσω της ανάπτυξης και, συγκεκριμένα, μέσω της προσέλκυσης επενδύσεων.

Το «μυστικό» δεν ήταν ούτε η χαμηλή φορολόγηση ούτε η εργασιακή ευελιξία. Ηταν η υποδειγματική λειτουργία των πανεπιστημίων και η μεθοδική επένδυση στον τομέα του R&D (έρευνα και ανάπτυξη). Η εξέλιξη αυτή ταυτίστηκε με τη μετάβαση του Ισραήλ από τη σοσιαλιστικού τύπου οικονομία στην ελεύθερη αγορά, με ορόσημο την κρίση του 1985.

Παρά το γεγονός ότι περισσότερο από 5% του ΑΕΠ αφιερώνεται σε στρατιωτικές δαπάνες, τα τελευταία χρόνια η ισραηλινή οικονομία «τρέχει» με ανάπτυξη της τάξης του 3% και σήμερα η ανεργία βρίσκεται κάτω από το 6%.

Ως βασικά συστατικά της οικονομικής επιτυχίας του Ισραήλ, το οποίο χρησιμοποιούν ως έδρα ερευνητικής δραστηριότητας 250 πολυεθνικές εταιρείες, αναδεικνύονται ακριβώς η πολυεθνική κοινωνία της χώρας, η ροή κεφαλαίων από τη διασπορά αλλά και η βασική αρχή που διέπει το ισραηλινό σύστημα σύμφωνα με την οποία η αποτυχία δεν είναι αποτυχία και ακόμη και αν είναι… καινοτομία χωρίς αποτυχία δεν υπάρχει.

Αλλωστε, «όταν ένας Ισραηλινός έχει μία επιχειρηματική ιδέα, θα την αρχίσει αυτήν την εβδομάδα», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο συγγραφικό έργο των Dan Senor και Saul Singer για την «ιστορία του οικονομικού θαύματος του Ισραήλ».

Εξαγωγές ΙΤ

Ο τομέας του IT (Information Technology) αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 1/3 των εξαγωγών του Ισραήλ. Ο αριθμός των μηχανολόγων ως μερίδιο του αριθμού των μισθωτών στη χώρα είναι ένας από τους υψηλότερους στον κόσμο, αγγίζοντας τους 135 ανά 10.000, όταν στις ΗΠΑ είναι 70 ανά 10.000 και στην Ιαπωνία 65 ανά 10.000.

Η βιομηχανική παραγωγή υψηλής τεχνολογικής έντασης ανέρχεται στο 31%, όταν στις ΗΠΑ βρίσκεται στο 15% και στην Ευρώπη στο 10%. Η δραστηριότητα των Venture Capitals ανέρχεται στο 0,7% του ΑΕΠ στο Ισραήλ, όταν στις ΗΠΑ κυμαίνεται περίπου στο 0,3% και στην ΕΕ σχεδόν στο 0,1%.

«Κάπως έτσι έγινε η μετάβαση από τα πορτοκάλια της Τζάφα σε αυτό που ονομάζουμε Startup Nation», λέει χαρακτηριστικά στη «Ν» η κ. Ayla Matalon, επικεφαλής του MIT Forum, το οποίο υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ επιχειρεί να συνδέσει την ακαδημαϊκή με την επιχειρηματική κοινότητα.

Η ίδια υπογραμμίζει τον ρόλο ερευνητικών ινστιτούτων όπως το Technion ή το Weizmann. Αναφερόμενη στην πολιτική κινήτρων η οποία εφαρμόζεται στη χώρα της, μιλά για φοροαπαλλαγές των angels (ιδιωτών επενδυτών σε startups) επί των ποσών που διαθέτουν για τη χρηματοδότηση μιας νέας προσπάθειας.

Το Jerusalem Venture Partners είναι το πρώτο επενδυτικό fund σε startups που ιδρύθηκε στο Ισραήλ πριν από 22 χρόνια. Τότε ήταν που εκπονήθηκαν για πρώτη φορά επενδυτικά προγράμματα για καινοτόμους επιχειρηματικές ιδέες, συγχρηματοδοτούμενα κατά 50% από το ισραηλινό κράτος και κατά 50% από τον ιδιωτικό τομέα.

«Πέτυχε», λέει στη «Ν» ο συνιδρυτής του JVP Haim Kopans. Μέσω αντίστοιχων συνεργειών, ακόμη και σήμερα, η κυβέρνηση της χώρας συμμετέχει ενεργά στο ρίσκο μιας επενδυτικής πρωτοβουλίας. Συγκεκριμένα, δανείζει μία επιχείρηση. Αν εκείνη τα καταφέρει, θα αποπληρώσει το δάνειο με επιτόκιο 3%.

Αν δεν τα καταφέρει, δεν θα αποπληρώσει το δάνειο. «Γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι το 30% των επενδύσεων θα είναι απόλυτη αποτυχία. Το θέμα είναι να μας φέρει λεφτά πίσω το υπόλοιπο», τονίζει ο κ. Kopans.

Το φυσικό αέριο, η Τουρκία και το Παλαιστινιακό

Δεν είχε νερό και πλέον εξάγει νερό. Δεν είχε βιομηχανία και τώρα εξάγει καινοτομία. Θα έλεγε κανείς ότι το Ισραήλ μετατρέπει το μειονέκτημα σε πλεονέκτημα.

Εκεί που δεν φαίνεται να το καταφέρνει τόσο καλά το τελευταίο διάστημα είναι στο πεδίο των διεθνών εντυπώσεων γύρω από τη μαραθώνια διαμάχη. Οι πρωτοβουλίες ευρωπαϊκών χωρών προς την κατεύθυνση της μονομερούς αναγνώρισης Παλαιστινιακού Κράτους κυριολεκτικά εξοργίζουν παράγοντες της ισραηλινής κυβέρνησης.

«Τέτοιες ενέργειες κάνουν τους Παλαιστίνιους ακόμη πιο πεισματάρηδες. Το πρόβλημα αφορά τρομοκράτες. Λύση θα βρεθεί μόνο ανάμεσα στις δύο πλευρές, χωρίς την παρέμβαση τρίτων», αναφέρει εμφατικά στη «Ν» πηγή με μακρά παρουσία στην ισραηλινή διπλωματία, η οποία δεν θέλει καν να συζητήσει την άποψη περί δυσανάλογης στρατιωτικής αντίδρασης του Ισραήλ απέναντι στις επιθέσεις της Χαμάς.

Παράλληλα, εκφράζει ανησυχία για την «ολοένα αυξανόμενη παρουσία του ισλαμικού στοιχείου στην Ευρώπη», υπό την έννοια ότι εμμέσως ασκεί -κατά την ίδια άποψη- επιρροή στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. «Λειτουργεί περίπου όπως στην περίπτωση της Τουρκίας», λέει χαρακτηριστικά.

Οι σχέσεις του Ισραήλ με την τουρκική κυβέρνηση υπό τον Ταγίπ Ερντογάν είναι σαφώς διαταραγμένες τα τελευταία χρόνια.

Αξιωματούχοι στο Ισραήλ σε συζητήσεις τους σχεδόν αποκλείουν το ενδεχόμενο συνεργασίας με την Αγκυρα για τις εξαγωγές των ισραηλινών αποθεμάτων φυσικού αερίου. «Υπήρχε η θεωρία ότι ένας αγωγός δημιουργεί σταθερότητα. Τώρα όμως αναπτύσσεται η νέα θεωρία ότι ένας αγωγός αντικατοπτρίζει τη σταθερότητα», τονίζουν. Αλλά συγχρόνως χαρακτηρίζουν δύσκολο το εγχείρημα ενός αγωγού προς την Ελλάδα και την Ευρώπη, λόγω των αντίξοων συνθηκών στον βυθό της διαδρομής, οι οποίες επιβάλλουν μία υψηλού κόστους επένδυση.

«Το FLNG αναμένεται να έρθει ξανά στη συζήτηση ως μέθοδος εξαγωγής», τονίζει μεταξύ άλλων τεχνοκράτης που εργάζεται για την ισραηλινή κυβέρνηση. Σε κάθε περίπτωση, το Ισραήλ δίνει προτεραιότητα στις πλησιέστερες γείτονες χώρες, όπως η Ιορδανία και η Αίγυπτος. Ωστόσο, τάσσεται υπέρ της διαφοροποίησης των προορισμών για τις εξαγωγές του και επιδιώκει τη συνεργασία της Ε.Ε. προς αυτήν την κατεύθυνση.

Εξέλιξη της υψηλής τεχνολογίας

Κομβικό ρόλο στην οικονομική απογείωση του Ισραήλ διαδραμάτισε εκ των πραγμάτων ένα θετικό στοιχείο το οποίο γεννήθηκε από ένα κατεξοχήν αρνητικό στοιχείο.

Πρόκειται για την πείρα και την εξέλιξη στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας όπως αυτή αναδύθηκε από την έντονη συστηματική δραστηριότητα του στρατού σε πραγματικές συνθήκες.

Οι νέοι λαμβάνουν πολύ υψηλή ευθύνη σε πολύ νεαρή ηλικία υπηρετώντας υποχρεωτικά σε ηλικία 18 ετών στον ισραηλινό στρατό (2 χρόνια οι γυναίκες, 3 χρόνια οι άντρες).

Η θητεία σε τεχνολογικές μονάδες υψηλών απαιτήσεων του ισραηλινού στρατού όπως η 8200, εκ των πραγμάτων, σχεδόν απαλλάσσει τους νέους από την «υποχρέωση» εκπαίδευσης στα πανεπιστήμια, αφού τους καθιστά περιζήτητους στην αγορά εργασίας και κυρίως τους ωθεί να δημιουργήσουν τη δική τους startup επιχείρηση.

«Ή θα πείσεις μεγάλες ξένες εταιρείες, μέσω φοροαπαλλαγών και άλλων κινήτρων, να έρθουν σε σένα ή θα φτιάξεις τις δικές σου επιχειρήσεις», λέει στη «Ν» ο Ισραηλινός επενδυτής Yigal Erlich, κάτοχος του Yozma Fund, υπογραμμίζοντας ότι το 95% των 2 δισ. δολαρίων που έχουν επενδυθεί σε 5.000 ισραηλινά startups προέρχονται από το εξωτερικό.

Ο ίδιος έχει κάνει επαφές με την ελληνική κυβέρνηση, προτείνοντας τη συνεργασία με ξένους επενδυτές για τη δημιουργία ενός fund δίπλα από ένα οικοσύστημα επιχειρηματικότητας και καινοτομίας το οποίο θα αναπτύσσεται στα hotspots της Αθήνας.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ – [email protected]

naftemporiki