• Πώς ανατρέπεται το κεκτημένο και το ΔΔ με τη συμμετοχή των Τ/κ σε Πολυμερή
• Τι ζητά η Λευκωσία για να άρει το βέτο και ένας πιθανός συμβιβασμός
• Έχει νομικά και διπλωματικά εργαλεία η ΚΔ για τη Σύνοδο της 1ης Οκτωβρίου

Το παιχνίδι του Ερντογάν

Η αναβολή της Συνόδου, που ήταν προγραμματισμένη για τις 24 του μήνα, και η μετακίνησή της για την 1η και 2α Οκτωβρίου, προέκυψε μετά τη συνομιλία Μέρκελ και Ερντογάν. Ως αιτία εμφανίστηκε η ασθένεια τεχνοκράτη που υπηρετεί δίπλα από τον Πρόεδρο Μπορέλ με κορωνοϊό. Αληθές είναι όμως ότι η Σύνοδος δεν θα είχε επιτυχές αποτέλεσμα, λόγω του βέτο που ασκεί η κυπριακή Κυβέρνηση επί των κυρώσεων που θέλει να επιβάλει η ΕΕ στη Λευκορωσία. Ένα βέτο που θα αρθεί εάν υπάρχει κοινή απόφαση για την εφαρμογή κυρώσεων σε βάρος της Άγκυρας λόγω των παραβιάσεων στην Κυπριακή ΑΟΖ, όπως καθορίζουν τα συμπεράσματα του Ιουνίου. Τι είπε, λοιπόν, ο Ερντογάν μέσω της Μέρκελ στην Αθήνα, η οποία δεν έφερε αντίσταση: Οι διεργασίες με την Ελλάδα θα αρχίσουν μετά τη Σύνοδο της 1ης Οκτωβρίου, εάν η Ελλάδα δεν θα εισηγηθεί κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας. Μόνο η Κύπρος επιμένει στην εφαρμογή του δικού της νομικού πλαισίου για τις κυρώσεις εφόσον το «Μπαρμπαρός» και το «Γιαβούζ» βρίσκονται εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Άρα, ποιο είναι το μήνυμα της Τουρκίας και της Μέρκελ προς την Ελλάδα; Μαζέψτε τη Λευκωσία και στραγγαλίστε το βέτο της, ώστε: 1. Να τεθούν οι κυρώσεις σε βάρος της Λευκορωσίας. Έτσι ο Τούρκος Πρόεδρος περνά στο στρατόπεδο της Γερμανίας και άλλων χωρών, γνωρίζοντας ότι με τον τρόπο αυτό θα είναι κερδισμένος. Και αυτό παρότι ο ίδιος, λόγω Ρωσίας, υποστήριξε την Κυβέρνηση της Λευκορωσίας. 2. Να μην τεθούν κυρώσεις σε βάρος της Άγκυρας, διότι αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα κατηγορηθεί η Αθήνα και η Λευκωσία ότι με υπαιτιότητα της κυπριακής Κυβέρνησης ναυάγησε η προσπάθεια Μέρκελ. Το είπε ξεκάθαρα ο Ερντογάν: Η Ελλάδα δεν πρέπει να χάσει την ευκαιρία…

Κυπριακό βέτο και λάθη

Γιατί η Λευκωσία επιμένει στο βέτο; Όχι βεβαίως επειδή δεν αντιλαμβάνεται τον δικτατορικό χαρακτήρα του καθεστώτος στη Λευκορωσία, αλλά διότι οι κυρώσεις οι οποίες έχουν εγκριθεί σε βάρος της Τουρκίας στη Σύνοδο του περασμένου Ιουνίου, λόγω των παράνομων δραστηριοτήτων της Τουρκίας εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, δεν έχουν ακόμη τεθεί σε ισχύ, καθώς και για έναν άλλο λόγο: Ενώ θεωρείται θετική η απομάκρυνση του «Ορούτς Ρέις» από την ελληνική υφαλοκρηπίδα και στην ουσία αφορμή για να μην επιβληθούν κυρώσεις σε βάρος της Άγκυρας, το ίδιο δεν ισχύει και στην περίπτωση της Κύπρου, όπου το «Γιαβούζ» και το «Μπαρμπαρός» συνεχίζουν τις έρευνές τους εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, που συνιστά αναπόσπαστο τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθούν τα εξής: Η κυπριακή Κυβέρνηση δεν είχε επαρκή κοινή στρατηγική με την αντίστοιχη ελληνική. Ακόμη και αν είχαν, κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μπούμερανγκ. Γιατί; Διότι η Λευκωσία ισχυριζόταν ότι η έλλειψη πολεμικού ναυτικού από την πλευρά της δεν δημιουργούσε προϋποθέσεις κρίσης με την Τουρκία, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η οποία διαθέτει ναυτικό και, ως εκ τούτου, ήταν αναγκασμένη να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα, καθώς και τα ειδικά κυριαρχικά της δικαιώματα, όπως προκύπτουν μέσα από την υφαλοκρηπίδα, ακόμη και ενόπλοις. Οπότε το όλο σκηνικό προκάλεσε κρίση. Δηλαδή η επιθετική στάση της Τουρκίας εκ των πραγμάτων απαντάται από την εν αμύνη (αυτοάμυνα) αντίδραση της Ελλάδας. Τώρα, λοιπόν, τι λένε η Γερμανία και άλλες χώρες: 1. Ο Μητσοτάκης είπε στη Μέρκελ να προχωρήσει σε επαφές με τον Ερντογάν για να αρχίσουν διερευνητικές επαφές με στόχο τον διάλογο στα Ελληνοτουρκικά. 2. Ο Μητσοτάκης συναίνεσε με τη θέση Ερντογάν και Μέρκελ ότι οι διερευνητικές θα αρχίσουν μετά τη Σύνοδο της 1ης Οκτωβρίου και εφόσον δεν εφαρμοστούν κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας. Εφόσον η Ελλάδα δεν θέλει πλέον κυρώσεις, οι πιέσεις στρέφονται επί της Λευκωσίας. 3. Ο Μητσοτάκης με τη σύμφωνο γνώμη του Αναστασιάδη και των κομματικών ηγεσιών ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ διατύπωσαν τη θέση, άλλο Αιγαίο και άλλο Κύπρος. Ως εκ τούτου, το αίτημα που διεβίβασε η Μέρκελ για να λήξει η κρίση ήταν μόνο η αποχώρηση του «Ορούτς Ρέις» και όχι αυτή των «Μπαρμπαρός» και «Γιαβούζ». Η Λευκωσία και δη ο Πρόεδρος ισχυριζόταν ότι εμείς είμαστε κάτι διαφορετικό και ότι η κρίση δεν ήταν στα δικά μας νερά, αλλά σε αυτά της Ελλάδας. Τι λέει τώρα η Μέρκελ όπως και άλλοι εταίροι στην κυπριακή Κυβέρνηση; Εσείς δεν ήσασταν τμήμα της δικής μας διαπραγμάτευσης. Δεν ήσασταν σε καθεστώς κρίσης, όπως η Ελλάδα και η Τουρκία. Το λάθος, λοιπόν, που έγινε ήταν το ακόλουθο: Δεν ετέθη η πολιτική θέση ότι η απομάκρυνση και μόνο του «Ορούτς Ρέις» δεν συνιστά άλλοθι που μπορεί να επιτρέπει στο «Μπαρμπαρός», στο «Γιαβούζ» και στα τουρκικά πολεμικά σκάφη να αλωνίζουν την Κυπριακή ΑΟΖ, χωρίς κυρώσεις. Ταυτοχρόνως, θα έπρεπε να τεθεί ως προϋπόθεση ο τερματισμός των τουρκικών αεροναυτικών ασκήσεων εντός της Κυπριακής ΑΟΖ.

Η απάντηση της Άγκυρας

Επειδή δεν ήταν συγκροτημένη και επαρκώς συντονισμένη η πολιτική Αθηνών – Λευκωσίας, ο Ερντογάν βρήκε την ευκαιρία να αναδείξει τη διαφορετική στάση Κύπρου – Ελλάδας, ενοχοποιώντας το κυπριακό βέτο. Καλεί, δε, την Ελλάδα και την ΕΕ να γίνουν οι δήμιοι. Την ίδια λογική υιοθετεί και με τη Διεθνή – Πολυμερή Διάσκεψη των Μεσογειακών Κρατών της ΕΕ για την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών. Η πρόταση αυτή προήλθε από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, και τώρα προσπαθεί να την οικειοποιηθεί ο Ερντογάν προτείνοντας σε αυτήν τη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων. Η θέση αυτή του Τούρκου Προέδρου είναι απάντηση στην πρόταση της Λευκωσίας, που ήταν ενταγμένη στη διαμεσολάβηση Μπορέλ και έλεγε τα ακόλουθα: Θα ήταν δυνατό να διεξαχθούν συνομιλίες Κύπρου και Τουρκίας στις Βρυξέλλες υπό την αιγίδα της ΕΕ για τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ των δυο χωρών. Τι ισχυρίζεται και τις προτείνει επί τούτων ο Τούρκος Πρόεδρος; Πρώτο, δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, άρα δεν θα καθίσει μαζί της στο ίδιο τραπέζι. Δεύτερο, αν θέλουν οι Ελληνοκύπριοι, η Ελλάδα και η ΕΕ να προχωρήσει ο διάλογος, θα πρέπει στη Διεθνή Διάσκεψη να συμμετάσχουν και οι Τουρκοκύπριοι, τους οποίους η Άγκυρα αναγνωρίζει ως κράτος.

Απο-αναγνώριση και αναγνώριση

Πού το πάει, λοιπόν, η Τουρκία; Θέλει να απο-αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και να δεχθεί η ΕΕ και η Ελλάδα ότι η κυπριακή Κυβέρνηση δεν εκπροσωπεί ολόκληρη την Κύπρο. Ότι οι Τουρκοκύπριοι ενεργούν χωριστά. Ταυτοχρόνως, με τον τρόπο αυτό: 1. Θέτει υπό αμφισβήτηση το Πρωτόκολλο 10, επί τη βάσει του οποίου ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία εντάχθηκε στην ΕΕ με αναστολή του κεκτημένου στο βόρειο τμήμα του νησιού. Και το κεκτημένο δεν ισχύει στον βορρά λόγω της υφιστάμενης κατάστασης, δηλαδή της κατοχής. Ως εκ τούτου, η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ασκεί έλεγχο όπως θα έπρεπε να ασκεί στο βόρειο τμήμα του νησιού εάν δεν υπήρχε η κατοχή. Εάν, κυρίως η Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά ταυτοχρόνως και η Ελλάδα, καθώς και η ΕΕ και άλλα κράτη της περιοχής αποδεχθούν τους Τουρκοκύπριους σε μια Πολυμερή, εγείρεται το ακόλουθο ερώτημα: Ποια εδαφική περιοχή εκπροσωπούν και πώς μπορεί να είναι νόμιμη η εκπροσώπησή τους, όταν:

Α) Το Πρωτόκολλο 10 δεν αποδέχεται χωριστή εδαφική περιοχή στον βορρά.

Β) Η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 καθιστά σαφές ότι στη νήσο της Κύπρου το μοναδικό κράτος που αναγνωρίζει η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της είναι αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η αντιδήλωση αυτή είναι απάντηση σε δήλωση της Τουρκίας ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Μάλιστα, η ΕΕ θέτει ως προϋπόθεση ένταξης ή ειδικής σχέσης με την Άγκυρα την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία (Αναφερόμαστε στην ειδική σχέση, διότι στην παράγραφο 23 των συμπερασμάτων του Δεκεμβρίου του 2004 τονίζεται ότι η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας είναι ανοικτή. Ότι, δηλαδή, δεν προδικάζεται η πλήρης ένταξη και ότι εάν αυτό δεν γίνει κατορθωτό, τότε θα πρέπει να εξευρεθούν άλλοι τρόποι για να μείνει η Τουρκία αγκιστρωμένη στην ΕΕ, όπως π.χ. η ειδική σχέση που μπορεί να καθοριστεί μέσα από μιαν αναβαθμισμένη τελωνειακή ένωση). Μέσω των διαδικασιών που γέννησε η κρίση στο Αιγαίο, η Άγκυρα αντί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία και να την αναγνωρίσει, αξιώνει από την ΕΕ, την Ελλάδα, άλλα κράτη της περιοχής μας, από την ίδια τη Λευκωσία να απο-αναγνωρίσουν την Κυπριακή Δημοκρατία και κατ’ ελάχιστον να γίνει αποδεκτό το ψευδοκράτος ως χωριστή οντότητα στη νομική λογική του acknowledgement, ένα βήμα πριν από την πλήρη αναγνώριση.

Τα ψηφίσματα και ο Χαφτάρ

Τι σημαίνει μια τέτοια εξέλιξη, όπως την επιδιώκει ο Ερντογάν: 1. Ακύρωση των ψηφισμάτων 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας, στα οποία στηρίζεται η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου και τα οποία ψηφίσματα καθορίζουν ρητώς ότι η Διεθνής Κοινότητα δεν αναγνωρίζει το ψευδοκράτος, διότι είναι προϊόν βίας και χρήσης όπλων. 2. Αποδοχή έως και αναγνώριση του ψευδοκράτους πριν από τη λύση, προδικάζοντας έτσι ότι η διευθέτηση θα είναι στη βάση των δύο κρατών. Τονίζουμε επί τούτου το εξής: Ως τι και επί τη βάσει ποιας νομικής και πολιτικής λογικής θα συμμετάσχουν οι Τουρκοκύπριοι όταν δεν αναγνωρίζονται και όταν σε αυτή θα λάβουν μέρος μόνο διεθνώς αναγνωρισμένα κράτη; Συναφώς θα πρέπει να επισημανθούν τα ακόλουθα: Εάν π.χ. σε μια τέτοια Διάσκεψη συμμετέχει η Λιβύη, η χώρα δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί από τον Χαφτάρ, παρά μόνον από την διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Τρίπολης. Διότι εάν εγερθεί θέμα Χαφτάρ, οι Τούρκοι θα το χρησιμοποιήσουν για να βάλουν κατ’ αναλογίαν στο παιχνίδι τούς Τουρκοκύπριους, παρότι οι δυο περιπτώσεις δεν είναι οι ίδιες. Στη Λιβύη έχουμε εμφύλιο πόλεμο και ο Χαφτάρ δεν είναι ξένη κατοχική δύναμη.

Τα διλήμματα

Υπό το φως των ανωτέρω υπάρχει μεγάλη γκάμα νομικών και διπλωματικών εργαλείων από τη Λευκωσία για να τεθούν ενώπιον των εταίρων μας, ώστε να εξουδετερωθούν οι τουρκικές αξιώσεις, όπως αυτές αποτυπώνονται στην πρόταση Ερντογάν για Πολυμερή Διεθνή Διάσκεψη, που θα είναι ο προπομπός της Πενταμερούς για τη «λύση» του Κυπριακού και διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όπως μεγάλη γκάμα νομικών και διπλωματικών εργαλείων υπάρχει και για το κυπριακό βέτο επί των κυρώσεων σε βάρος της Λευκορωσίας. Γιατί θέλουν οι εταίροι μας επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Λευκορωσίας; Διότι το καθεστώς είναι αντιδημοκρατικό. Καλά, και αυτό της Τουρκίας τι είναι; Όχι μόνο είναι αντιδημοκρατικό για τους ίδιους τους Τούρκους πολίτες, αλλά κατέχει και παράνομα έδαφος ευρωπαϊκό, κράτους-μέλους της ΕΕ, της Κυπριακής Δημοκρατίας, σαρώνοντας ταυτοχρόνως τις θάλασσές της, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και το κοινοτικό κεκτημένο. Τι, λοιπόν, θα μας πει η ΕΕ; Ότι τιμωρεί έναν δικτάτορα στη Λευκορωσία, αλλά δίνει τόπο στην οργή για έναν άλλο δικτάτορα, που κατέχει εδάφη κράτους-μέλους; Αυτά τα διλήμματα δεν έχουν τεθεί ωμά και δημόσια, παρότι συνιστούν την πολιτική και νομική λογική των αποφάσεων του Βερολίνου. Δεν μπορείς να τιμωρείς τον ένα και να ανέχεσαι ή να αθωώνεις τον άλλο. Μπορεί, βεβαίως, οι εταίροι μας να πουν κάτι άλλο, επί του οποίου θα πρέπει να δοθεί προσοχή: 1. Εσείς ζητήσατε διάλογο. Δηλαδή η Ελλάδα, και μάλιστα τέθηκε σε αντιδιαστολή με τις κυρώσεις. 2. Η Λευκωσία επί μακρόν κατά το παρελθόν ήταν αντίθετη με τις κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας, διότι θα χαλούσε το καλό κλίμα των συνομιλιών ή γιατί θα θύμωνε η Άγκυρα. Τώρα, θα μας πουν, όπως το λένε προ καιρού, τι θέλετε; Να βάλουμε κυρώσεις στην Τουρκία, δηλαδή να τα τσουγκρίσουμε εμείς μαζί της, για να τα βρείτε εσείς σε ένα διάλογο τύπου Γκραν Μοντανά και να μας μείνει εμάς η ζημιά;

Η συμβιβαστική φόρμουλα και το «μαγαζί των Βρυξελλών»

Η θέση μας θα πρέπει να είναι καθαρή ώς το τέλος. Κυρώσεις επί της Τουρκίας εφόσον συνεχίζει να μη μας σέβεται. Εφόσον παρανομεί. Στη χειρίστη των περιπτώσεων δεν θα εκδοθούν συμπεράσματα. Δηλαδή, δεν θα επιβληθούν κυρώσεις ούτε επί της Λευκορωσίας ούτε επί της Τουρκίας στην παρούσα φάση, όπως είχε αποφασιστεί στο Βερολίνο. Οπότε, δεν θα κινδυνεύει την επομένη η έναρξη των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας. Τι θέλει η Λευκωσία για να άρει το βέτο: Να εφαρμοστεί η απόφαση του Βερολίνου. Να πάνε δηλαδή πακέτο η Λευκορωσία και τα αιτήματα της Κύπρου για την υλοποίηση των κυρώσεων που έχει ήδη αποφασίσει η ΕΕ σε βάρος της Τουρκίας από τον Ιούνιο. Το παιχνίδι θα επικεντρωθεί επί των διατυπώσεων των συμπερασμάτων, με σκοπό να ικανοποιηθεί η Λευκωσία διά προσδοκιών και επαναβεβαίωσης της απόφασης του Ιουνίου για κυρώσεις, οι οποίες δεν θα επιβληθούν την επομένη, δηλαδή στις 3 Οκτωβρίου. Έτσι, θα έχει και η Ελλάδα άλλοθι . Ότι δηλαδή δεν επιβλήθηκαν νέες κυρώσεις, αλλά θα εφαρμοστεί, όταν θα εφαρμοστεί, το ήδη αποφασισμένο νομικό πλαίσιο κυρώσεων. Εάν δεν πάρει ούτε αυτό η Λευκωσία, θα έχει πρόβλημα. Ταυτοχρόνως, αν η κυπριακή Κυβέρνηση πάρει το αυτονόητο, τότε θα ανοίξει ο δρόμος για την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Λευκορωσίας, οπότε θα είναι ικανοποιημένη και η Γερμανία, καθώς και άλλες χώρες. Άλλωστε, και η Λευκωσία είναι υπέρ των κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας. Στην περίπτωση που δεν προκύψει συμβιβασμός, το πρόβλημα δεν είναι εάν θα μείνουμε μόνοι μας στο Συμβούλιο, που δεν θα μείνουμε, αλλά εάν θα πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Όχι μόνο στους αρχηγούς των κρατών-μελών, αλλά και σε μια διάσκεψη Τύπου, στην οποία θα εξηγεί ο Πρόεδρος σε όλη την Ευρώπη ότι η Κύπρος τελεί υπό κατοχήν και ότι δεν ζητάμε τίποτε λιγότερο τίποτε περισσότερο από το αυτονόητο: Την εφαρμογή των αρχών και των αξιών της ΕΕ και την επιβολή κυρώσεων στην κατοχική Τουρκία. Ό,τι έκανε δηλαδή η ΕΕ στην περίπτωση της Κριμαίας και ό,τι θέλουν οι εταίροι μας να κάνουν με τη Λευκορωσία. Αλλιώς αργά ή γρήγορα θα κλείσει το μαγαζί…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

Σημερινή