Του Σπυρίδωνα Μπλάτσιου

Κάθε χρόνο η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των Πανελλαδικών εξετάσεων γίνεται αφορμή για να ξεκινήσει μία συζήτηση για το επίπεδο της εκπαίδευσης στη χώρα μας. Κι όπως γίνεται σχεδόν πάντα στο δημόσιο διάλογο στη χώρα μας μπλέκουμε ταυτόχρονα διάφορα θέματα χωρίς να επικεντρωθούμε στις πραγματικές αιτίες ενός προβλήματος και έτσι δεν βγαίνει κανένα αποτέλεσμα. Φέτος μεγάλος αριθμός πολιτών προβληματίστηκε για τις χαμηλές επιδόσεις των μαθητών στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Υπήρχαν εισακτέοι σε σχολές με βαθμολογία κάτω από την μονάδα, υπήρχαν σχολές όπου το σύνολο των εισακτέων είχαν βαθμολογία κάτω από τη βάση του 10, όπως υπήρχαν και σχολές (έστω και λίγες) στις οποίες έμειναν κενές θέσεις γιατί δεν τις προτίμησαν οι μαθητές.

Η συνήθης απάντηση των πολιτικών για το τις πταίει για αυτό είναι συνήθως ότι φταίνε οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό είναι εν μέρει σωστό. Η απορρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που πέτυχαν οι κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ από το 2015 και μετά ήταν πρωτοφανής. Τόσο επί υπουργίας Φίλη όσο και επί υπουργίας Γαβρόγλου είχαμε σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης, με αποκορύφωμα τη μετονομασία μέσα σε μία νύκτα των ΤΕΙ σε ΑΕΙ και τη δημιουργία νέων πανεπιστημιακών σχολών χωρίς υλικές και ανθρώπινες υποδομές. Παρόλα αυτά η Νέα Υπουργός είχε τα χρονικά περιθώρια να επεξεργαστεί κάποιες λύσεις όλο αυτό το χρονικό διάστημα. Οι λύσεις αυτές όμως δεν θα έφερναν και πολλά αποτελέσματα διότι δεν θα αντιμετώπιζαν το συνολικό πρόβλημα παρά μόνο θα προσπαθούσαν να θεραπεύσουν κάποιες από τις παρενέργειες της μέχρι τώρα λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος. 

Ποια είναι λοιπόν τα πραγματικά προβλήματα; Τις περισσότερες φορές εστιάζουμε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παραμελώντας έτσι να δούμε το τι γίνεται στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι το ίδιο το υπουργείο Παιδείας δεν έχει δεδομένα για αυτούς τους κλάδους εκπαίδευσης ή τουλάχιστον δεν τα δημοσιοποιεί. Το πληροφοριακό σύστημα myschool θα μπορούσε να δώσει κάποια χρήσιμα δεδομένα στις υπηρεσίες του υπουργείου παρόλα αυτά το data mining μάλλον παραμένει επιστημονική φαντασία στο ΥΠΕΠΘ. Τις αδυναμίες όμως του εκπαιδευτικού μας συστήματος σε αυτούς τους τομείς τους καταδεικνύουν τόσο ευρωπαϊκές έρευνες όσο και διάφοροι εκπαιδευτικοί οργανισμοί.

Πρόσφατα στο διεθνές τεστ αξιολόγησης PISA η χώρα μας κατέλαβε μία από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη και ήταν σαφώς κάτω του μέσου όρου των κρατών του ΟΟΣΑ. Το τεστ PISA οργανώνεται ανά τριετία (τελευταία φορά ήταν το 2018) και εξετάζει τρεις βασικές δεξιότητες – κατανόηση κειμένου, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες – που πρέπει να έχουν οι μαθητές ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση, δηλαδή έως τα 16 τους.  Είναι χαρακτηριστικό δε, ότι οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών βαίνουν συνεχώς μειούμενες από το 2009. Το πιο ανησυχητικό εύρημα όμως αυτού του τεστ ήταν ότι ένας σημαντικός αριθμός μαθητών (19,9%) παρουσίασε χαμηλές επιδόσεις και στα τρία αντικείμενα που εξετάστηκε κάτι που σημαίνει ότι παρότι αυτοί οι μαθητές τελειώνουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν έχουν βασικές δεξιότητες που απαιτούνται για να διεκπεραιώσουν απλές καθημερινές λειτουργίες και συναλλαγές. Παρόλα αυτά οι μαθητές αυτοί προαγόταν κανονικά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και στο τέλος έπαιρναν και απολυτήριο λυκείου. 

Ποιες μπορεί να είναι οι αιτίες για αυτές τις χαμηλές θέσεις των μαθητών στο τεστ αυτό;
 Προ μερικών ετών οι συνδικαλιστές της ΟΛΜΕ είχαν αποδώσει την πτώση των επιδόσεων των μαθητών στο τεστ Pisa σε δύο παράγοντες: 

α) την υποχρηματοδότηση της παιδείας και 
β) την οικονομική κρίση που εμποδίζει τους μαθητές να πηγαίνουν στα φροντιστήρια. 

Το πρώτο επιχείρημα των συνδικαλιστών της ΟΛΜΕ καταρρίπτεται από την ίδια την έκθεση του ΟΟΣΑ στην οποία παρουσιάζει τα αποτελέσματα του διαγωνισμού της PISA. Εκεί φαίνεται ότι Ελλάδα, Σλοβακία, Τσεχία, Λετονία, Πολωνία και Εσθονία ξοδεύουν περίπου τα ίδια ποσά ανά μαθητή αλλά παρόλα αυτά οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών είναι οι χειρότερες όλων, ενώ των Εσθονών μαθητών οι καλύτερες με διαφορά. 

Το δεύτερο επιχείρημα των συνδικαλιστών μας προβληματίζει περισσότερο. Οι συνδικαλιστές ομολογούν ότι η δουλειά που γίνεται στο ελληνικό σχολείο δεν επαρκεί και οι μαθητές χρειάζονται ενίσχυση στα φροντιστήρια. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να σημαίνει δύο πράγματα: 

Για τη συνέχεια Capital