Ανδρεστίνος Παπαδούλους   

Η συγκυρία της επίσκεψης του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών κ. Σεργκέι Λαβρόφ, στις 8 Σεπτεμβρίου 2020, στην Κύπρο με τη συμπλήρωση εξήντα χρόνων διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας αποκτά ένα ιδιαίτερο συμβολισμό για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί οι σχέσεις αυτές εδράζονται πάνω στην παραδοσιακή φιλία μεταξύ των δύο λαών, που τους συνδέουν πολιτιστικοί και θρησκευτικοί δεσμοί, στη συναντίληψη όσον αφορά σε διμερή και πολυμερή θέματα πολιτικής, και ιδίως στην αμέριστη συμπαράσταση της Ρωσίας στον αγώνα της Κύπρου για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού. Δεύτερον, στην παρούσα φάση της κλιμάκωσης της κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο, λόγω των έκνομων ενεργειών της Τουρκίας στην ελλαδική και κυπριακή ΑΟΖ, η παρουσία Ρώσου ΥΠΕΞ αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω του ρόλου που διαδραματίζει η Ρωσία στην περιοχή μας ως παγκόσμια ηγετική δύναμη. Αρκεί να αναφέρουμε τη Συρία και τη Λιβύη, τα ναυτικά γυμνάσια του ρωσικού στόλου στις θάλασσές μας, και το εκρηκτικό σκηνικό που έχει στήσει η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, που άμεσα επηρεάζει την Κυπριακή Δημοκρατία.

Τα παγκόσμια συμφέροντα της Ρωσίας τής έχουν επιβάλει μια πολυδιάστατη πολιτική, που κύριο στόχο έχει την εγκαθίδρυση ευνοϊκών εξωτερικών συνθηκών για τη διασφάλιση συνεχούς εσωτερικής ανάπτυξης. Μέσα στο περιβάλλον της σύγχρονης διεθνούς ζωής η ρωσική διπλωματία φαίνεται ότι πηρε τα μηνύματα των καιρών και προσαρμόστηκε στις νέες συνθήκες που απαιτούν παγίωση της εμπιστοσύνης και κοινή αντίληψη της ουσίας των αναγκών της εποχής μας. 

Αξίζει να δούμε μερικά παραδείγματα: Συνδεδεμένες με θέματα ασφάλειας είναι οι σχέσεις Ρωσίας-ΝΑΤΟ, μετά την επέκταση των Νατοϊκών δυνάμεων προς ανατολάς. Οι διμερείς σχέσεις Ρωσίας-ΗΠΑ αποτελούν κεφάλαιο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Οι μακροχρόνιοι ιστορικοί δεσμοί Ρωσίας-Κίνας συντέλεσαν στην ανάπτυξη μιας διμερούς συνεργασίας σε πολλά επίπεδα. Η Ευρώπη δεν έπαυσε ποτέ να αποτελεί προτεραιότητα για τη Ρωσία και οι σχέσεις της με την Ευρωπαική Ένωση αποβλέπουν στην ενίσχυση μιας ολοκληρωμένης ευρωπαικής αρχιτεκτονικής. Το Μεσανατολικό, το Κυπριακό, το Ιρανικό και άλλα διεθνή προβλήματα είναι χρόνιες προκλήσεις για τη Ρωσία.

Στο πλαίσιο αυτής της διεθνούς διπλωματικής σκακιέρας έχει και η Κύπρος τη θέση της. Και αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει η εδώ επίσκεψη του Σεργκέι Λαβρόφ που, ειρήσθω εν παρόδω, είναι ο μόνος ξένος ΥΠΕΞ που γνωρίζει εις βάθος το Κυπριακό. Αξίζει, λοιπόν, να αναλύσουμε τη σημασία της.

Κύριος σκοπός της επίσκεψης ήταν να επιβεβαιώσει ότι η Ρωσία είναι φίλος της Κύπρου, και να διευκρινίσει ότι η εμβάθυνση των σχέσεων Ρωσίας-Τουρκίας δεν επηρεάζει με κανένα τρόπο τις σχέσεις Ρωσίας-Κύπρου. Δίνοντας περιεχόμενο σ’ αυτό τον σκοπό, ο κ. Λαβρόφ σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» εκ προοιμίου, ανέφερε ότι η Ρωσία επιθυμεί να συμβάλει στη διαμόρφωση σχέσεων καλής γειτονίας μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας, και να βοηθήσει στην εκτόνωση της κρίσης, αν το ζητήσουν οι δύο πλευρές, πράγμα που αποτελεί πρόθεση δια μεσολάβηση για τρίτη φορά. Επιπλέον, εξέφρασε ανησυχία για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, χαρακτηρίζοντας απαράδεκτες τις ενέργειες που αυξάνουν δυναμικά τη διένεξη. Εδώ παρατηρούμε ότι ο κ. Λαβρόφ δεν έκανε ονομαστική αναφορά στην Τουρκία, γεγονός που οδήγησε ορισμένους σχολιαστές να το θεωρήσουν ως θέση ίσων αποστάσεων. Εμείς το ερμηνεύουμε ότι η μη αναφορά απέβλεπε στο να μη εξουδετερώσει την πρόθεση της Ρωσίας να ενεργήσει ως διαμεσολαβητής.

Οι συνομιλίες κάλυψαν διμερή θέματα, το Κυπριακό και την κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο. Όσον αφορά στα διμερή θέματα, πρακτικό αποτέλεσμα είναι η υπογραφή δυο συμφωνιών, του Προγράμματος Πολιτκών Διαβουλεύσεων μεταξύ των ΥΠΕΞ για το 2021 και 2022, και του Πρωτοκόλλου για την Αποφυγή Διπλής Φορολογίας. 

Στο Κυπριακό, παρατηρούμε τη διαχρονική θετική αντιμετώπιση. Η λύση πρέπει να είναι Διζωνική Δικοινοτική Ομοσποδία στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ. Ξεκάθαρη θέση για κατάργηση των εγγυήσεων του 1960 και αντικατάστασή τους από εγγυήσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Υποστήριξη των ψηφισμάτων 550 και 789 γαι το Βαρώσι. 

Αντίθεση στις προσπάθειες αλλαγής των όρων εντολής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, τον κύριο λόγο για την οποία έχει η φιλοξενούσα χώρα, πράγμα που παραπέμπει στην Απόφαση 186 (1964) της 4ης Μαρτίου 1964, όπου αναφέρεται ότι η ίδρυση της Δύναμης γίνεται με τη συγκατάθεση της Κυπριακής Κυβέρνησης.

Τέλος, αναγνωρίζοντας ως ορθή τη θέση ότι η Κύπρος δεν έχει κανένα λόγο να τα βάλει είτε με τη Ρωσία, είτε με τις ΗΠΑ, ο Ρώσος ΥΠΕΞ δεν έθεσε θέμα σχέσεων Κύπρου-ΗΠΑ. Ακόμη, και η μη αναφορά στις ανησυχίες των ΗΠΑ για τον ελλιμενισμό ρωσικών πλοίων σε κυπριακά λιμάνια, εξηγείται από την ύπαρξη της Διακρατικής Συμφωνίας για στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας του 2015 που τέθηκε σε ισχύ το 2016 και περιέχει στην παράγραφο 3 αναφορά σε επισκέψεις ρωσικών πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών στην Κύπρο.

Καταλήγοντας, παρατηρούμε ότι η κοινή βούληση για εμβάθυνση των διμερών σχέσεων Κύπρου-Ρωσίας έδωσε νέα δυναμική στις κυπρο-ρωσικές σχέσεις και αυτό είναι το επίτευγμα της επίσκεψης Λαβρόφ στην Κύπρο. 

Ως οφειλόμενη έκφραση εκτίμησης για τη διαχρονική στήριξη της Ρωσίας και προσωπικά του ιδίου του κ. Λαβρόφ στον αγώνα της Κύπρου για δικαίωση αποτελεί η απόφαση του Προέδρου Αναστασιάδη να του απονείμει τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος Μακαρίου του Γ’. Κύριε υπουργέ, συγχαρητήρια. Το κυπριακό παράσημο σας αξίζει.

* Πρέσβης ε.τ.