Κλέαρχος Α. Κυριακίδης

Η συνεχιζόμενη νεκρική σιγή της Κυβέρνησης της ΚΔ και της ΕΕ είναι παράλογη, ειδικά, αν θυμηθούμε τη νεκρική σιγή εν όψει των προφανών κινδύνων πριν από τη θανατηφόρα έκρηξη στο Μαρί το 2011. Έτσι, δημιουργούνται αυτονόητα ερωτήματα, που πρέπει να απαντηθούν

Στις 9 Αυγούστου 2020, στον απόηχο της καταστροφικής έκρηξης στη Βηρυτό πέντε μέρες νωρίτερα, η «Σημερινή» δημοσίευσε ένα άρθρο μου στο οποίο επανέλαβα τους κινδύνους που προκύπτουν από τον υπό κατασκευήν ρωσοτουρκικό πυρηνικό αντιδραστήρα στο Άκιουγιου, σε μια σεισμική περιοχή στη νότια ακτή της Τουρκίας, λιγότερο από 100 χιλιόμετρα από την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ).

Σ’ εκείνο το άρθρο έγραψα ότι, «αν», το 2023, «ο νέος πυρηνικός αντιδραστήρας ενεργοποιηθεί στο Άκιουγιου και, μετέπειτα, για οποιοδήποτε λόγο (π.χ. αμέλεια, σεισμό ή τρομοκρατική επίθεση), υποστεί καταστροφή» παρόμοια με αυτές στο Τσέρνομπιλ το 1986, στη Φουκουσίμα το 2011, στο Μαρί το 2011 και στη Βηρυτό το 2020, «μπορεί να σκοτωθούν άτομα και να μολυνθεί το περιβάλλον της γύρω περιοχής, συμπεριλαμβανομένου αυτού της ΚΔ». Ωστόσο, παρατήρησα ότι, στο πλαίσιο του θέματος αυτού, «η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και η ΚΔ έχουν υιοθετήσει μια χαλαρή προσέγγιση».

Τρομακτικές προειδοποιήσεις

Τα έγραψα αυτά έχοντας στο μυαλό διάφορες τρομακτικές προειδοποιήσεις, σαν αυτή του Δρος Κώστα Ν. Παπανικόλα, Προέδρου του Ινστιτούτου Κύπρου, σε παλιά συνέντευξη στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων:

«Οι μελέτες έχουν δείξει ότι σοβαρό ατύχημα στο Άκιουγιου, αντίστοιχο λ.χ. αυτού της Φουκουσίμα, θα απαιτούσε ίσως και εκκένωση της Κύπρου, καθότι βρίσκεται στην πρώτη ζώνη επικινδυνότητας. Το ρίσκο επιφανειακής συγκέντρωσης, εναπόθεσης και ανθρώπινης έκθεσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι σχετικά μεγάλο, λόγω των επικρατούντων βόρειων και δυτικών ανέμων που επηρεάζουν κυρίως την Κύπρο. Το θέμα είναι εξαιρετικά σοβαρό [και] πρέπει να πάρει τη δέουσα προσοχή…» (Πηγή: www.cyi.ac.cy/images/cyi_in_news/2018/FYI_-_OMM_-_AKKOUYIOU_NUCLEAR_STATION_-_02.05.2018.pdf).

Εν όψει αυτών των αναδυόμενων πυρηνικών κινδύνων, πρόσφατες εξελίξεις έχουν υπογραμμίσει ότι στον διπλωματικό τομέα που δρα η ΚΔ ως κράτος μέλος της ΕΕ επικρατεί συνεχιζόμενη νεκρική σιγή.

Η επίσκεψη του Σεργκέι Λαβρόφ

Στις 8 Σεπτέμβριου 2020 επισκέφθηκε την ΚΔ ο Σεργκέι Λαβρόφ, Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Επομένως, η Κυβέρνηση της ΚΔ είχε χρυσή ευκαιρία να θέσει δημοσίως το ζήτημα του Άκιουγιου και την εμπλοκή του ρωσικού κράτους στο πυρηνικό έργο εκεί. Ωστόσο, η ευκαιρία σπαταλήθηκε.

Εκείνη τη μέρα, το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της ΚΔ δημοσίευσε ένα λεπτομερές ανακοινωθέν για τη συνάντηση του κ. Λαβρόφ με τον Νίκο Αναστασιάδη, Πρόεδρο της ΚΔ. Αυτό παραμέλησε το ζήτημα του Άκιουγιου. Αντ’ αυτού, έδωσε έμφαση σε άλλα θέματα, ειδικά την «τελετή παρασημοφόρησης του κ. Λαβρόφ από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Μακαρίου Γ’» και κάποια σχόλια του Προέδρου Αναστασιάδη, όπως αυτά:

«Φίλε Σεργκέι, ολοκληρώνοντας, επιτρέψτε μου να εκφράσω τις ευχαριστίες του ιδίου, της Κυβερνήσεως, αλλά και του κυπριακού λαού για την παραγωγική και δημιουργική συνεργασία μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας, τις ειλικρινείς μου ευχές για ευδόκιμη συνέχιση της αποστολής σας, καθώς και να μεταφέρω τους θερμούς μου χαιρετισμούς και ευχές για συνεχή ευημερία και πρόοδο στον φίλο λαό της Ρωσίας και τον φίλο Πρόεδρο κ. Πούτιν».

Εάν ο Πρόεδρος Πούτιν ήταν πραγματικός «φίλος» της ΚΔ, θα είχε υποστηρίξει την επιλογή του Άκιουγιου, που είναι τόσο κοντά στην ΚΔ, ως τοποθεσία του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα στην Τουρκία, η οποία είναι η κατοχική δύναμη στον βορρά της ΚΔ;

«Δεσμοί φιλίας»

Στην εξίσου λεπτομερή «Δήλωσή» του «μετά το πέρας των επαφών του με τον Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας» στις 8 Σεπτεμβρίου 2020, ο Νίκος Χριστοδουλίδης, Υπουργός Εξωτερικών της ΚΔ, απέφυγε και αυτός να πει οτιδήποτε δημοσίως για το Άκιουγιου. Προτίμησε να δώσει έμφαση σε άλλα θέματα, όπως «την υπογραφή πριν από μερικά λεπτά του Προγράμματος Πολιτικών Διαβουλεύσεων μεταξύ των Υπουργείων Εξωτερικών για τα έτη 2021 και 2022, καθώς και του τροποποιητικού Πρωτοκόλλου της Συμφωνίας Αποφυγής Διπλής Φορολογίας».

Με δουλικότητα, ο κ. Χριστοδουλίδης μίλησε για τον «αγαπητό μου φίλο, Σεργκέι Λαβρόφ» και για την «επίσκεψή σας, αγαπητέ Σεργκέι… [που] συνιστά απτή απόδειξη των διαχρονικών δεσμών φιλίας που συνδέουν τις χώρες και τους λαούς μας».

Εάν ο «αγαπητός» Σεργκέι ήταν πραγματικός «φίλος» της ΚΔ, θα μιλούσε τόσο θετικά, όπως έκανε δημοσίως στις 27 Μάιου 2014, για «την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία, στο Άκιουγιου, από μια ομάδα Ρώσων ειδικών»;

H «Διακήρυξη της ομάδας MED7»

Στις 10 Σεπτέμβριου 2020, δύο ημέρες μετά την επίσκεψη του κ. Λαβρόφ στην ΚΔ, δημοσιεύθηκε η οκτασέλιδη «Διακήρυξη της ομάδας MED7», δηλαδή «των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων» ΚΔ, Γαλλίας, Ελλάδας, Ιταλίας, Μάλτας, Πορτογαλίας και Ισπανίας, που έλαβαν μέρος στην έβδομη σύνοδο κορυφής των «νοτίων χωρών» της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Η «Διακήρυξη» αγνόησε τον υπό κατασκευήν πυρηνικό αντιδραστήρα στο Άκιουγιου και την ευρύτερη ρωσοτουρκική συνεργασία. Το ίδιο μοτίβο παραλείψεων εκδηλώθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2020. Εκείνη τη μέρα, η Ursula von der Leyen, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξέδωσε το ετήσιο Προεδρικό Διάγγελμα. Επίσης, ο Charles Michel, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης μίλησαν δημοσίως σε συνέντευξη Τύπου στη Λευκωσία. Όλοι αγνόησαν το Άκιουγιου.

«Απειλή»

Αναρωτιέμαι, γιατί το Άκιουγιου δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της δημόσιας διπλωματίας της ΚΔ και της ΕΕ. Για τουλάχιστον τρεις λόγους, και οι δύο θα έπρεπε να είχαν ήδη υιοθετήσει μια ολοφάνερη και αυστηρή στάση εναντίον του ρωσοτουρκικού έργου στο Άκιουγιου.

Πρώτον, το Άκιουγιου αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εικόνας που απειλεί την ΚΔ και την ΕΕ. Στις 3 Απριλίου 2018, όταν ο Πρόεδρος Πούτιν συνόδεψε τον Πρόεδρο Ερντογάν στην τηλεοπτική τελετή που εγκαινίασε επισήμως το έργο στο Άκιουγιου, το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι αυτό «χρηματοδοτείται πλήρως από τη Ρωσία» και ότι ο Πρόεδρος Πούτιν είχε επιβεβαιώσει ότι «δεν είμαστε απλώς παρόντες στην κατασκευή του πρώτου τουρκικού πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής», αλλά στη «δημιουργία των βάσεων της πυρηνικής βιομηχανίας της Τουρκίας» (Πηγή: http://en.kremlin.ru/events/president/news/57190).

Δεύτερον, στις 5 Απριλίου 2018, δύο μέρες μετά την προαναφερθείσα ρωσοτουρκική τελετή, η Ιωάννα Παναγιώτου, Επίτροπος Περιβάλλοντος της ΚΔ, ανακοίνωσε δημοσίως τα εξής στα Ελληνικά:

«Η μελλοντική λειτουργία του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Άκιουγιου, κοντά στη Μερσίνα, που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 64 χιλιομέτρων από τις βόρειες ακτές της Κύπρου, αποτελεί αρνητική εξέλιξη για τη χώρα μας.

»Το σοβαρό αυτό πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπισθεί με μεγάλη υπευθυνότητα από την πλευρά της Κύπρου, γιατί συνιστά απειλή για το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια για όλους τους κατοίκους του νησιού μας αλλά και της ευρύτερης περιοχής – το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να θυμηθούμε τις περιπτώσεις του Τσέρνομπιλ και της Φουκουσίμα.

»Η ραδιενέργεια, κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας ενός πυρηνικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και σε περίπτωση διαρροής από ατύχημα, θα καταστρέψει την ποιότητα ζωής όλων των ζωντανών πλασμάτων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων. Η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί ένα γιγαντιαίο και αλληλεξαρτώμενο οικοσύστημα. Σε περίπτωση διαρροής ραδιενέργειας, θα πληγούν άμεσα εκτάσεις πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων γύρω από τους πυρηνικούς σταθμούς.

»Τα πυρηνικά απόβλητα αποτελούν από μόνα τους περιβαλλοντική καταστροφή, που θα διαρκέσει για αιώνες. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι υπάρχει ασφαλής τρόπος διάθεσής τους, αφού ο κίνδυνος των διαρροών πάντοτε θα υπάρχει …».

Τρίτον, η Τουρκία δεν έχει υπογράψει σχετικές συμβάσεις που προωθούν την πυρηνική ασφάλεια και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη, όπως τη Σύμβαση Espoo του 1991 για την Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων σε Διασυνοριακό Πλαίσιο, την Κοινή Σύμβαση του 1997 για την Ασφάλεια Διαχείρισης των Αναλώσιμων Καυσίμων και των Ραδιενεργών Αποβλήτων και τη Σύμβαση του Aarhus του 1998 για την Πρόσβαση σε Πληροφορίες, τη Συμμετοχή του Κοινού στη Λήψη Αποφάσεων και την Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη για Περιβαλλοντικά Θέματα.

Ερωτήματα

Η συνεχιζόμενη νεκρική σιγή της Κυβέρνησης της ΚΔ και της ΕΕ είναι παράλογη, ειδικά, αν θυμηθούμε τη νεκρική σιγή εν όψει των προφανών κινδύνων πριν από τη θανατηφόρο έκρηξη στο Μαρί το 2011. Έτσι, δημιουργούνται αυτονόητα ερωτήματα, που πρέπει να απαντηθούν.

Πώς εξηγείται η νεκρική σιγή που έχω περιγράψει; Η Κυβέρνηση της ΚΔ και η ΕΕ έχουν αγνοήσει τα διδάγματα της καταστροφής στο Μαρί; Ή έχουν λάβει κατάλληλα μέτρα με σκοπό την αποτροπή της ενεργοποίησης του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Άκουγιου το 2023;

Εν πάση περιπτώσει, η Κυβέρνηση της ΚΔ και η ΕΕ έχουν διαμορφώσει στρατηγική με στόχο την αντιμετώπιση όλων των κινδύνων που μπορεί να προκύψουν, αν τελικά ενεργοποιηθεί ο αντιδραστήρας; Μάλιστα, έχουν προετοιμάσει, δημοσιεύσει και διαφημίσει σχέδιο έκτακτης ανάγκης, έτσι ώστε να μπορούν να εκκενωθούν άμεσα όλα τα άτομα που θα βρίσκονται στην ΚΔ στο επακόλουθο οποιασδήποτε πυρηνικής καταστροφής;

* Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές

Σημερινή