Ο χάρτης από το βιβλίο του αείμνηστου Σπύρου Βρυώνη  Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΥ 11ος – 15ος ΑΙΩΝΑΣ, Εκδόσεις ΜΙΕΤ

 Γιάννης Σπανός   

Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν ήταν ένα μαζικό εγκληματικό φαινόμενο του 1922. Ήταν το μακάβριο επιστέγασμα χιλίων χρόνων. Άρχισε πριν δέκα αιώνες. Από την εμφάνιση των Σελτζούκων (Ογούζων, Τουρκομάνων) από το πουθενά, μεταξύ Ώξου και Κασπίας και κατά τραγική συγκυρία γειτνίασαν με τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Έκτοτε και ειδικότερα από το 1040, με αρχηγό τον Tugril – Beg εγκαινίασαν τη μογγολική επιδρομική τακτική εναντίον του Μικρασιατικού Ελληνισμού, που αριθμούσε οκτώ εκατομμύρια κατά τον J.C Russel «Recent Advances in Medieval Demography», 1965,p.99, ή οκτώ εκατομμύρια οκτακόσιες χιλιάδες (Πρακτικά American philosophical Society – Late Ancient and Medieval Population – Philadelphia 1958, v.XLIII,p.81) από τον αιώνα μ.Χ. αιώνα.

Την ίδια επιδρομική τακτική συνέχισαν και επί σουλτανίας Quilidji- Aslan, ένα αιώνα μετά, επαναλαμβάνοντας τα ίδια μέσα και την ίδια παράλογη αιτιολογία περί «αμυντόρων της νομιμότητας» που χρησιμοποίησε ο Μουσταφά Κεμάλ, ο επιλεγόμενος Ατατούρκ «πατέρας των Τούρκων» 734 χρόνια μετά, ο Μπουλέντ Ετζεβίτ 798 χρόνια μετά και η τουρκική κατοχική δύναμη τις τελευταίες δεκαετίες στην Κύπρο. (Δ. Ζακυθηνού, «Βυζαντιναί Σπουδαί» M.E.G. τ.β΄.).

Κρίνεται αναγκαίο να υπογραμμιστεί ότι η Μικρά Ασία ήταν η κοιτίδα του πολιτισμού με πόλεις κοσμοξακουστές όπως: Σμύρνη, Μίλητος, Πριήνη, Κλαζομεναί, Αλικαρνασσός, Φώκαια, Ερυθραί, Χαλκιδών, Κνίδος, Έφεσσος, Λάβδανα, Νικομήδεια, Νίκαια, Δορύλαιον, Θυάτειρα, Πέργαμος και βορειότερα, στον Πόντο, Τραπεζούς, Σινώπη, Κερασούς, Ηράκλεια, Σαμψούς, Αμισός, Κοτύωρος  κ.ά.

Εξάλλου, στη Μικρά Ασία, από των αποτάτων αιώνων αναδείχθηκαν τιτανικά αναστήματα πνευματικών ανθρώπων όπως: Όμηρος, Θαλής, Ηράκλειτος, Βίας, Ξενοφάνης, Αναξαγόρας, Εκαταίος, Αναξιμένης κ.ά. που φώτισαν την ανθρωπότητα και υπήρξαν πρόδρομοι εκπληκτικών μορφών του αρχαίου και του Βυζαντινού πολιτισμού.

Η ολέθρια τακτική συνεχίστηκε και επί Οθμάν (1288-1325) που οργάνωσε την οθωμανική κατάσταση σε διαδοχή της σελτζουκικής, με πυρήνα την τάξη των δυσαρεστημένων Ghazi  που προέρχονταν από το Χορασσάν, την αρχαία Παρθία, κατά τον τουρκολόγο Paul Wittek.

Για την τακτική των Τούρκων είναι ανατριχιαστικές οι μαρτυρίες των ιστορικών Ακροπολίτη, Παχυμέρη, Γρηγορά, Σφραντζή, Δούκα, Χαλκοκονδύλη, Δ. Ζακυθηνού, J. Calmette, N.Barbaro, Banbinger, G. Sclurberger κ.ά. που διαδραματίζουν τη συμφορά όσων καυχιόνταν ότι συνέχιζαν τη στρατηγική του προτύπου τους, του Αττίλα, που ο ιστορικός Πρίσκος χαρακτήρισε «Μάστιγα Θεού», ο δε Μαρτίνος Λούθηρος προσευχόταν στον Θεό να απαλλάξει τον κόσμο από «τις θεομηνίες, την πανούκλα και τον Τούρκο»!

Ευθύς μετά τον Οθμάν, επί σουλτάνου Ορχάν (1326-1362), εφαρμόστηκε το εφιαλτικότερο «σύστημα» εναντίον της ανθρωπότητας. Το παιδομάζωμα. Η αρπαγή, δηλαδή, των πιο εύρωστων παιδιών κάθε 2, 3 ή 5 χρόνια, που μετέτρεπαν σε γενίτσερους ( νέο γένος), ταυτόχρονα με τις μαζικές σφαγές, τις λεηλασίες και τους αφανισμούς πόλεων όπως : Μελιτινή 1057, Σεβάστεια 1059, Έφεσσος 1304, Νίκαια 1337, Νικομήδεια 1337, με άγριους διωγμούς του λαού, που περιγράφει ο Γεώργιος Παχυμέρης ; «… άποροι και γυμνοί και ανέστιοι, όπη εκάστω εις σωτηρίαν  έδοξεν ασφαλές, όλω ποδί ανεχώρουν», αναφερόμενος παράλληλα στην τραγωδία του 14ου αιώνα. ( Γ. Παχυμέρη, Μ.Μ.Ε. τ.β΄σελ. 318, για την άλωση και την πτώση της Ελληνικής Αυτοκρατορίας των Μέσων Χρόνων). 

Αυτά τα δεδομένα και όσα ακολούθησαν στα τετρακόσια χρόνια της τουρκοκρατίας και στον 20ό αιώνα, ανάγκασαν τον πρώην Πρωθυπουργό της Βρετανίας Γλάδστωνα (Bulgarian Horrors and the Guestion of the East) να γράψει: «Ήταν στο σύνολό τους, από την πρώτη μαύρη μέρα που μπήκαν στην Ευρώπη, το μόνο δείγμα της ανθρωπότητας που έδειξε τη μεγαλύτερη έλλειψη ανθρωπισμού. Οπουδήποτε κι αν πήγαν, μια πλατιά κηλίδα έδειχνε τα ίχνη του περάσματός τους και σε όλη την έκταση της κυριαρχίας τους ο πολιτισμός εξαφανιζόταν».

Άλλωστε ο Ζορζ Κλεμανσώ, πρόεδρος του Ανωτάτου Συμβουλίου της Διάσκεψης Ειρήνης, (Ιούνιος 1919), σε απαντητικό έγγραφό του στο βεζύρη Νταμάντ Φερίντ για τα προηγηθέντα της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922, υπογράμμισε ότι «η Τουρκία οπουδήποτε βγήκε νικήτρια έφερε την καταστροφή».  

Αλλά είναι και άλλοι έγκριτοι πολιτικοί, ιστορικοί και δημοσιογράφοι που δεν απέκρυψαν τη φρίκη τους για τα κατά συρροήν κακουργήματα πριν και μετά το 1922, όπως ο ιστορικός Arnold Toynbee “The Question in Greece and Turkey” London 1922, p.140, “Ionian Vision” London 1973, p. 14. Και «Το Δυτικό Ζήτημα μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας», Θεσσαλονίκη, University Studio Prss, 2001. 

Περαιτέρω είναι οι Αμερικανοί διπλωμάτες Χένρυ Μόργκεντάου, πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη «Τα μυστικά του Βοσπόρου» κι ο Τζιορτζ Χόρτον, πρόξενος στη Σμύρνη «Η Κατάρα της Ασίας» Νέα Υόρκη 1926.

Ο Τούρκος πολιτικός Νταμάντ Φερίντ πασάς, σε αγόρευσή του στην Οθωμανική Γερουσία στις 22 Οκτωβρίου 1918 διακήρυξε για τους διωγμούς και τις σφαγές των Ελλήνων: «Είναι έγκλημα ασυγχώρητο που πρέπει να αποδοθεί στο Κομιτάτο «Ένωση-Πρόοδος» (των Κεμαλικών). Οι Έλληνες εξολοθρεύτηκαν χωρίς οίκτο».

Από τους δημοσιογράφους αναφέρω τον Έρνεστ Χεμινγουέι (ανταποκρίσεις στην Torondo Star και τις αποκαλύψεις των διαταγών του Ταλαάτ πασά για τις σφαγές των Ελλήνων “Le Temps” 29 Ιουλίου 1926. ( Ιστορικό Αρχείο Γιάννη Σπανού). Και Γιάννη Σπανού: «Έλληνες και Τούρκοι δέκα αιώνες γειτονίας», επιφυλλίδες «Φιλελευθέρου», «Βραδυνής» Αθηνών, «Μακεδονίας» Θεσσαλονίκης και διαλέξεις. Επισημαίνω και τις αποκαλυπτικές εκθέσεις των Ελληνικών πρεσβειών και προξενείων : Κωνσταντινούπολης 13.11.1915, Ικονίου 7.3.1917, Κερασούντος 21.4.1917, Κωνσταντινούπολης 31.11. 1915, 15.7.1915, Ιουνίου 1915, Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 1917, που αποδεικνύουν ότι η Μικρασιατική Καταστροφή δεν ήταν μόνο έγκλημα του 1922.

Μέχρι το 1914 εκτοπίστηκαν από τον Πόντο 284.172 Έλληνες. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ο αριθμός υπερέβη το μισό εκατομμύριο (774.235) συν η προσφυγιά από το 1919 μέχρι το 1923, με σφαγές ενός εκατομμυρίου και ενάμισι εκατομμυρίου προσφύγων.

Κρίνεται χρήσιμο να υπομνησθεί ότι ο Τούρκος πολιτικός Νταμάντ Φερίντ πασάς, σε αγόρευσή του στην Οθωμανική Γερουσία στις 22 Οκτωβρίου 1918 διακήρυξε για τους διωγμούς και τις σφαγές των Ελλήνων: «Είναι έγκλημα ασυγχώρητο που πρέπει να αποδοθεί στο Κομιτάτο «Ένωση-Πρόοδος» (των Κεμαλικών). Οι Έλληνες εξολοθρεύτηκαν χωρίς οίκτο». 

Εξάλλου η εφημερίδα Ακσάμ έγραψε: «Η κυβέρνηση διέπραξε ακατονόμαστα εγκλήματα και οφείλει να απολογηθεί. Και στην εφημερίδα Βακίτ, η Χαλιδέ- Εδίπ-Χανέμ, αρθρογράφησε υπό τον τίτλο «Μια εγκληματική τραγωδία».

Δεν είναι άσκοπο να υπομνησθεί και η απόδοση του Αττίλα από  E.A. Thomson στην «Ιστορία του Αττίλα και των Ούννων» Νέα Υόρκη 1948, και από την Cambridge Medieval History, vol.1, εφόσον ο Αττίλας απετέλεσε το πρότυπο εμπνεύσεων του Μπουλέντ Ετζεβίτ για την εισβολή και την γενοκτονία του 1974 στην Κύπρο: 

«Αττίλας, βασιλιάς των Ούννων (406-543). Ήταν αποτρόπαιος στην όψη, δεισιδαίμονας, δεν γνώριζε να γράφει και να διαβάζει, πονηρός, θρασύς και ικανός σ’ όλες τις τέχνες της διπλωματίας. Όπου οδήγησε τις ορδές του, προκάλεσε φοβερές συμφορές και ολοκληρωτική καταστροφή. Ο ίδιος συνήθιζε να καυχιέται ότι απ’ όπου περνούσε χορτάρι δεν ξαναβλάσταινε. Ήταν ένας κατακτητής που σκοπό είχε την καταστροφή και τη λεηλασία. Το πέρασμά του είναι συνυφασμένο με την αγριότητα, τον φόνο, τις ωμότητες και τη φωτιά. Οι κατακτήσεις του είχαν τις ίδιες συνέπειες όπως εκείνες του ανεμοστρόβιλου και όχι της εξαγνιστικής καταιγίδας που εγείρει τη φύση σε μια καινούργια ζωή. Ο ιστορικός Πρίσκος (568 μ.Χ.) τον χαρακτήρισε  τον Αττίλα «Μάστιγα Θεού» κι έτσι παρέμεινε γνωστός στην ιστορία».

ΜΕ ΑΝΕΛΕΗΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ 

Εν κατακλείδι παραθέτω απόσπασμα από την αφήγηση του Ιερού Αυγουστίνου (+604) στην «Εισβολή των Ούννων και των Βανδάλων» που αναπαριστά και όσα υπέστησαν οι Έλληνες της Κύπρου κατά την εισβολή του 1974:

«ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ. Κατέστρεψαν τα πάντα με ανελέητη σκληρότητα. Βρήκαν μια χώρα καλλιεργημένη και εύφορη, κάλλος όλης της γης. Σκόρπισαν το θάνατο και την ερήμωση… Βασάνιζαν τους αιχμαλώτους με αφάνταστη μανία γυρεύοντας κρυμμένους θησαυρούς…. Δεν σέβονταν ούτε τις αδυναμίες των γηρατειών ούτε του γυναικείου φύλου, μήτε την αξιοπρέπεια του ευγενή, μήτε την αγιότητα του ιερέα… Άφησαν έρημες καλλιεργημένες εκτάσεις. Πολυκατοικημένες πόλεις τις άφησαν σχεδόν χωρίς κανένα κάτοικο. Μερικοί δυστυχείς που επέζησαν των οικογενειών τους περιπλανιόνταν με φόβο ανάμεσα στα ερείπια των εκκλησιών… Και τα χωράφια ήταν γεμάτα από τα κόκκαλα των σκοτωμένων»… (www.giannisspanos.com)